Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της νεότερης ιστορίας, τόσο για τον ελληνισμό όσο και για την Ευρώπη. Η «Ελλάς Ευγνωμονούσα», ένας πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη (1858), αποτυπώνει το πνεύμα της ελευθερίας και της ευγνωμοσύνης προς τους ήρωες του Αγώνα. Το κίνημα της απελευθέρωσης, που ξεκίνησε με το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος», είχε σαφείς στόχους και στηρίχθηκε σε ποικίλους παράγοντες, ιστορικούς και κοινωνικούς.

 

 

Η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε επίσημα στις 25 Μαρτίου 1821 (παραδοσιακή ημερομηνία σημειολογικά λόγω και του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου), αν και οι πρώτες εξεγέρσεις σημειώθηκαν ήδη από τις αρχές του ίδιου έτους. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ηγέτης της Φιλικής Εταιρείας, σήκωσε τη σημαία της Επανάστασης στο Ιάσιο της Μολδαβίας στις 24 Φεβρουαρίου 1821, καλώντας τους Έλληνες σε ξεσηκωμό με την προκήρυξη «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος». Παρά την αποτυχία του κινήματος στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, η εξέγερση σύντομα επεκτάθηκε στην Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα και στα νησιά.

 

Σημαντικές στιγμές της πρώτης φάσης της Επανάστασης ήταν:

 

Η Άλωση της Καλαμάτας (23 Μαρτίου 1821)

 

Η Μάχη του Βαλτετσίου (12-13 Μαΐου 1821)

 

Η Άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821)

 

Οι επαναστάτες, αν και χωρίς ενιαία στρατηγική, είχαν κοινό όραμα: την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού και τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

 

 

 

Οι στόχοι του Αγώνα καθορίστηκαν τόσο από τις επιδιώξεις των ηγετών όσο και από τις προσδοκίες του λαού.

 

Α. Η εθνική ανεξαρτησία

 

Το βασικό αίτημα ήταν η ελευθερία και η συγκρότηση ανεξάρτητου κράτους. Η Φιλική Εταιρεία και οι επαναστάτες οραματίζονταν την ανασύσταση ενός ελληνικού έθνους-κράτους, βασισμένου στην αρχαιοελληνική και βυζαντινή κληρονομιά.

 

Β. Η θρησκευτική και πολιτιστική αυτονομία

 

Η Ορθόδοξη Εκκλησία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην Επανάσταση, καθώς η θρησκευτική ταυτότητα ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την εθνική. Ο Πατριάρχης Άγιος Γρηγόριος Ε΄, αν και δεν υποστήριξε επίσημα την Επανάσταση για λόγους προστασίας του ελληνικού πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης, με έναν μη έχοντας πνευματική εγκυρότητα αφορισμό, εκτελέστηκε από τους Οθωμανούς ως αντίποινα, γεγονός που προκάλεσε έντονη συγκίνηση στους επαναστάτες.

 

Γ. Η δικαιοσύνη και η πολιτειακή οργάνωση

 

Η επανάσταση δεν στόχευε απλώς στη στρατιωτική νίκη αλλά και στην πολιτική συγκρότηση. Οι πρώτες Εθνοσυνελεύσεις (Επίδαυρος 1822, Άστρος 1823, Τροιζήνα 1827) διαμόρφωσαν ένα σύνταγμα βασισμένο σε φιλελεύθερες αρχές, επηρεασμένο από τις ιδέες του Διαφωτισμού και τις επαναστάσεις της Αμερικής και της Γαλλίας.

 

 

Ο πίνακας «Η Ελλάς Ευγνωμονούσα» - που δυστυχώς αρκετά χρόνια τώρα δεν κοσμεί το πρωθυπουργικό γραφείο - του Βρυζάκη αποτελεί συμβολική απεικόνιση της εθνικής μνήμης. Η Ελλάδα προσωποποιείται ως μια γυναίκα που ευχαριστεί τους ήρωες της Επανάστασης, αναγνωρίζοντας τη θυσία τους. Αυτή η ευγνωμοσύνη εκφράστηκε και στην πράξη μέσω της καθιέρωσης της 25ης Μαρτίου ως εθνικής εορτής, καθώς και μέσα από τα μνημεία, τη λογοτεχνία και την ιστοριογραφία που τιμούν τους αγωνιστές.

 

Συμπέρασμα

 

Η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε ένας πολύπλευρος αγώνας, με στρατιωτικές, πολιτικές και πνευματικές διαστάσεις. Οι στόχοι της δεν περιορίστηκαν στην αποτίναξη της οθωμανικής κυριαρχίας αλλά επεκτάθηκαν στη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους με ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Η μνήμη της Επανάστασης, αποτυπωμένη στην τέχνη, τη λογοτεχνία και την ιστοριογραφία, συνεχίζει να εμπνέει τις νεότερες γενιές.

Μένει όμως και κάτι ανεκπλήρωτο, το Τάμα του Έθνους το οποίο θα πρέπει να ήταν ιερή υποχρέωση της πολιτείας.

 

-----------------------------

 

 

Φιλήμων, Ι. (1860). Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αθήνα.

Υψηλάντης, Α. (1821). Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος. Προκήρυξη στο Ιάσιο.