Η διάκριση ανάμεσα στον «θρησκευόμενο» και τον «θρήσκο» είναι ουσιαστική για την πνευματική και κοινωνική κατανόηση της πίστης. Ο «θρησκευόμενος» είναι εκείνος που ζει τη σχέση του με τον Θεό ως βίωμα και κοινωνία, ενώ ο «θρήσκος» μένει συχνά στην εξωτερική τυπολατρία, στις συνήθειες και στις πρακτικές ενός θρησκεύματος. Η Ορθόδοξη Παράδοση δεν καλεί τον άνθρωπο απλώς να είναι «θρήσκος», αλλά να καταστεί αληθινά «θρησκευόμενος»∙ δηλαδή μέτοχος της ζωής του Χριστού.

 

 

Η Αγία Γραφή οριοθετεί καθαρά τη διαφορά:

«Θρησκεία καθαρά καὶ ἀμίαντος παρὰ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ αὕτη ἐστίν· ἐπισκέπτεσθαι ὀρφανοὺς καὶ χήρας ἐν τῇ θλίψει αὐτῶν, ἄσπιλον ἑαυτὸν τηρεῖν ἀπὸ τοῦ κόσμου» (Ἰακ. 1,27).

 

Εδώ, ο θρησκευόμενος φαίνεται στο έργο της αγάπης και στην καθαρότητα της ζωής. Ο θρήσκος, αντίθετα, μπορεί να αρκείται σε εξωτερικές πράξεις λατρείας χωρίς εσωτερική μεταμόρφωση.

 

 

Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής επισημαίνει: «Ἡ πίστις ἄνευ ἔργων νεκρά ἐστιν· ἔργον δὲ πίστεως, ἡ ἀγάπη» (PG 91, 1148). Ο θρήσκος μπορεί να μιλά για πίστη, αλλά χωρίς έργα αγάπης μένει στην εξωτερικότητα. Ο θρησκευόμενος αποδεικνύει την πίστη του μέσα από τη ζωή, τη θυσία και την εν Χριστῷ αγάπη.

 

Ο Άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας υπενθυμίζει: «Ὅπου ἐστίν ὁ Χριστός, ἐκεῖ ἡ καθολικὴ Ἐκκλησία» (Πρὸς Σμυρναίους, 8,2). Αυτό σημαίνει ότι η αληθινή θρησκευτικότητα δεν περιορίζεται σε θρησκευτικά τυπικά, αλλά αντλείται από τη ζωντανή παρουσία του Χριστού στην Εκκλησία.

 

 

 

Στη σύγχρονη κοινωνία παρατηρείται συχνά η ταύτιση του «θρήσκου» με τον άνθρωπο που τηρεί τυπικά έθιμα, ανάβει κερί ή δηλώνει θρησκευτική ταυτότητα στα χαρτιά. Έρευνες (Pew Research Center, Religion and Public Life in Eastern Europe, 2017) δείχνουν ότι μεγάλο ποσοστό Ορθοδόξων δηλώνουν την πίστη τους, αλλά δεν μετέχουν συνειδητά στη λατρεία. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό του «θρήσκου».

 

Ο «θρησκευόμενος», αντίθετα, ζει την πίστη του ως καθημερινή σχέση με τον Θεό και ως κοινωνική μαρτυρία αγάπης και ευθύνης. Όπως γράφει ο Χρήστος Γιανναράς: «Η Εκκλησία δεν είναι θρησκεία· είναι η ζωή που νικά τον θάνατο» (Η ελευθερία του ήθους, 1979).

 

 

 

Ο θρήσκος κινδυνεύει να εγκλωβιστεί σε μια εξωτερική ηθικολογία και λατρευτική ρουτίνα. Ο θρησκευόμενος προχωρά στην εσωτερική κάθαρση και θεραπεία. Ο Ιωάννης Ρωμανίδης τονίζει: «Η Ορθοδοξία δεν είναι θρησκεία· είναι μέθοδος θεραπείας του ανθρώπου από την ασθένεια της φθοράς και του θανάτου» (Πατερική Θεολογία, 1983).

 

Η αληθινή θρησκευτικότητα είναι ιατρική της ψυχής, η οποία οδηγεί στην κοινωνία με τον ζώντα Θεό.

 

 

Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί δεν ανήκουμε σε μια ακόμη θρησκευτική κοινότητα από τις τόσες που κυριαρχούν σήμερα.

Είμαστε μέλη της Εκκλησίας, δηλαδή μέλη του ίδιου του Σώματος του Χριστού.

Ο «θρήσκος» περιορίζεται στην εξωτερική τυπολατρία και στην κοινωνική ταυτότητα του θρησκεύματος όπως ήταν οι Ιουδαίοι την εποχή του Χριστού. 

Ο «θρησκευόμενος» είναι εκείνος που βιώνει την πίστη του ως ζωντανή σχέση με τον Θεό και την Εκκλησία Του.

Η πρόκληση της εποχής μας είναι να εγκαταλείψουμε την επιφανειακή θρησκευτικότητα όπου αυτή υπάρχει και να ζήσουμε ως αληθινοί θρησκευόμενοι, μάρτυρες της Αναστάσεως μέσα στον κόσμο.

 

 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~