«Καμπανάκι» σε φορείς και κατοίκους για την καθοριστική σημασία του περιβάλλοντος και των υποδομών στην ανάπτυξη 88 παράκτιων περιοχών η διδακτορική διατριβή του Δημήτρη Προκοπίου από τη Μακρινίτσα, δρ. του Πανεπιστημίου Πειραιά, που ανοίγει νέους δρόμους για την τουριστική ανάπτυξη. Οπως υποστηρίζει, το υφιστάμενο αναπτυξιακό μοντέλο του μαζικού τουρισμού, χωρίς ανάπτυξη υποδομών, που ακολούθησε η χώρα επί δεκαετίες, είναι σε πολλές περιοχές ήδη κορεσμένο και υπάρχει ανάγκη υποδομών. Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ Η διατριβή του στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, με επιβλέποντα τον καθηγητή Θαλασσίου Περιβάλλοντος Βασίλη Τσελέντη, φέρει τον τίτλο «Διαχείριση Παράκτιου Περιβάλλοντος και Τουρισμός». Η πολύμηνη έρευνα βασίστηκε σε ερωτηματολόγια που απεστάλησαν σε όλους τους νησιωτικούς δήμους της χώρας, με την εικόνα των Βορείων Σποράδων να χαρακτηρίζεται ικανοποιητική, ενώ καταγράφονται προοπτικές βελτίωσης στο πεδίο της τουριστικής ανάπτυξης. Οι δείκτες που επιλέχθηκαν για την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας των νησιωτικών περιοχών ήταν δέκα έξη, ενώ η επιλογή έγινε με κριτήρια την διασπορά των νησιών, τις βασικές πηγές ρύπανσης, την ευαισθησία των παράκτιων ζωνών και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν. Συγκεκριμένα, βαρύνουσας σημασίας συντελεστές είναι οι ενότητες: Κάλυψη αστικών λυμάτων, νομιμότητα κτισμάτων, ηχορύπανση, κάλυψη απορριμμάτων, χρήση φυτοφαρμάκων, μη υπεραντλήσεις, επάρκεια υδάτινων αποθεμάτων, πόσιμο νερό, ανυπαρξία σε πυρκαγιές, εκχερσώσεις, διατήρηση τοπίου, επάρκεια πρασίνου, κλίνες ανά χιλιόμετρο παραλίας, κλίνες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, κλίνες ανά κάτοικο και σημαίες ανά χιλιόμετρο παραλίας. Προοπτικές ανάπτυξης Στη διατριβή του Δημήτρη Προκοπίου, που παρουσιάζει ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, επισημαίνεται ότι σε ορισμένες περιοχές υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης ενώ σε άλλες που δεν είναι αναπτυγμένες, ο τουρισμός πρέπει να αναπτυχτεί σε άλλα πρότυπα. Η έρευνα καταλήγει σε ένα μοντέλο πρόβλεψης της δυνατότητας τουριστικής ανάπτυξης σε παράκτιες περιοχές, βασισμένο σε δείκτες που προκύπτουν από την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας των περιοχών αυτών. Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ επικοινώνησε με τον κ. Προκοπίου, ο οποίος δραστηριοποιείται στον τουρισμό, είναι γνώστης του αντικειμένου και διενήργησε πολυετή έρευνα, που κάλλιστα μπορεί να χαρακτηρισθεί άθλος, λόγω του εύρους των παράκτιων περιοχών που περιλαμβάνει. «Το βασικό είναι οι υποδομές και πόσο μπορεί να αντέξει μια περιοχή σε σχέση με τις περιβαλλοντικές υποδομές και τον τουρισμό που έχει αναπτυχθεί» εξήγησε, παραθέτοντας δεκαέξι δείκτες, αναγκαίους για την τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής. Οι δώδεκα δείκτες της έρευνάς του είναι περιβαλλοντικοί και περιλαμβάνουν το αστικό τοπίο, την ποιότητα και επάρκεια του νερού, την διαχείριση λυμάτων και απορριμμάτων, την υφιστάμενη κατάσταση των παραλιών, την αντιστοιχία του τουρισμού σε συνάρτηση με τις ακτές και τους μόνιμους κατοίκους μιας περιοχής. «Πρόκειται για ένα εργαλείο, που μπορεί να αξιοποιηθεί, προκειμένου να αντιληφθεί ο καθένας, ο κάθε τοπικός άρχοντας, τι πρέπει να γίνει. Η βιωσιμότητα σε έναν τόπο βασίζεται στις περιβαλλοντικές υποδομές» τόνισε. 

Η εικόνα των Βορείων Σποράδων

Σύμφωνα με την έρευνα του κ. Προκοπίου είναι σε καλή κατάσταση γενικώς τα νησιά των Βορείων Σποράδων, ενώ βασικός γνώμονας για την τουριστική ανάπτυξη είναι οι επενδύσεις. «Για να έρθουν μεγάλες επενδύσεις στα νησιά και να μπορέσει να έχει διαφορετική εικόνα ο τουρισμός, πρέπει να βελτιωθούν οι περιβαλλοντικές υποδομές, που περικλείουν τους δρόμους, την προσβασιμότητα σε μια παραλία, την διαχείριση λυμάτων και απορριμμάτων, το νερό, και πολλά ακόμη» υπογράμμισε. Δεκαέξι είναι οι συνιστώσες για την ανάπτυξη, με τον διδάκτορα του Πανεπιστημίου Πειραιώς να επισημαίνει ότι «είναι σε καλή κατάσταση τα νησιά των Βορείων Σποράδων, διότι δεν έχουν μαζικό τουρισμό. Ο μαζικός τουρισμός που έχουν, είναι ήπιος, οπότε αυτό είναι καλό και γι αυτό δέχονται τουρίστες υψηλού επιπέδου. Αυτό είναι η βασική παραδοχή για τα νησιά. Η συγκεκριμένη έρευνα είναι ένα εργαλείο για τις τοπικές κοινωνίες, τους τοπικούς δήμους. Η μελέτη φέρουσας ικανότητας είναι εργαλείο, το οποίο χρησιμοποιείται παγκοσμίως». Σύμφωνα με τα δεδομένα του 2010, που έχουν βελτιωθεί, στο μεταξύ, οι περιβαλλοντικές υποδομές, σε επίπεδο διαχείρισης λυμάτων, που ήδη υπάρχουν είτε δημιουργούνται, αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την τουριστική ανάπτυξη. Επιπροσθέτως, το τοπίο σε συνδυασμό με το πράσινο στον αστικό ιστό, ενισχύουν την γενική εικόνα.

Οι δείκτες κλινών

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συσχετισμός κλινών με τις παραλίες και τους κατοίκους των νησιών. Σύμφωνα με τους δείκτες που καταγράφηκαν το 2010, στην Σκιάθο αντιστοιχούν 1.111,6 κλίνες σε ένα χιλιόμετρο παραλίας του νησιού, οι κλίνες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο είναι 291,84 και ανά μόνιμο κάτοικο 2,38. Στη Σκόπελο, αντίστοιχα, αντιστοιχούν 516,43 κλίνες σε ένα χιλιόμετρο παραλίας του νησιού, οι κλίνες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο είναι 78,02 και ανά μόνιμο κάτοικο 1,60. Στην Αλόννησο, τέλος, αντιστοιχούν 206,48 κλίνες σε ένα χιλιόμετρο παραλίας του νησιού, οι κλίνες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο είναι 26,55 και ανά μόνιμο κάτοικο 1,27. Στο νησί Παλαιό Τρίκερι αντιστοιχούν 122 κλίνες σε ένα χιλιόμετρο παραλίας του νησιού, οι κλίνες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο είναι 24,40 και ανά μόνιμο κάτοικο 0,70. «Ο τουρισμός είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα στον κόσμο, είναι οικονομικά σημαντικός και εξαιτίας των δραστηριοτήτων που απαιτεί, παράγει θέσεις εργασίας. Επηρεάζει τις τοπικές εικόνες και δημιουργεί επιδράσεις μέσω της ανταλλαγής πολιτισμών. Και ο βιώσιμος τουρισμός μπορεί να κάνει όλα τα είδη τουρισμού περισσότερο φιλικά προς το περιβάλλον και την κοινωνία», σημείωσε ο κ. Προκοπίου.

Περιβαλλοντική κατάσταση νησιών

Αρρηκτα συνδεδεμένη με την βιώσιμη ανάπτυξη, περιβαλλοντική κατάσταση των νησιωτικών ελληνικών προορισμών, καθώς το τουριστικό προϊόν είναι ένα μείγμα οικολογικών, κοινωνικών και οικονομικών υποσυστημάτων. Για το λόγο αυτό επιλέγεται μια προσαρμοσμένη ποσότητα δεικτών βιώσιμης ανάπτυξης και δημιουργείται ένας κατανοητός μεθοδολογικός οδηγός για τη χρήση τους, με στόχο την αξιόπιστη μέτρηση επιλεγμένων παραμέτρων που θεωρούνται σημαντικές για την περιοχή μας. Η έρευνα καταλήγει με τη διαπίστωση ότι χρησιμοποιώντας αυτήν την προσέγγιση, οι τοπικές κοινωνίες και τα εμπλεκόμενα μέρη μπορούν να κατανοήσουν το μέγεθος των επιπτώσεων στους υπάρχοντες και κυρίως στους μη ανανεώσιμους πόρους, προκειμένου να προχωρήσουν με στρατηγικό σχεδιασμό και όρους βιωσιμότητας για τη μελλοντική αναπτυξιακή πορεία. Το περιβάλλον, φυσικό, πολιτιστικό και δομημένο, αποτελεί, ουσιαστικό στοιχείο του τουρισμού, αφού συνδέεται άμεσα με τη διαμόρφωση των ποιοτικών προδιαγραφών και επομένως με την ανταγωνιστικότητα του. Με την έννοια αυτή, η σχέση τουρισμού και περιβάλλοντός πρέπει, να βρίσκεται σε ισορροπία ώστε και η τουριστική ανάπτυξη να προχωρά και το περιβάλλον να διατηρείται και να προστατεύεται, όχι μόνο για τις ανάγκες του παρόντος αλλά και του μέλλοντος.

Συνδυασμός παραγόντων

Ο τουρισμός δεν είναι βιομηχανία ή βαριά βιομηχανία, η ερμηνεία αυτή βασίζεται σε λάθος προσέγγιση. «Ο τουρισμός είναι, ο συνδυασμός των παραγωγικών συντελεστών, για τον λόγο αυτό θεωρείται, από τους μεγαλύτερους κλάδους της Ελληνικής Οικονομίας» επεσήμανε μεταξύ άλλων. Η φέρουσα ικανότητα στον τουρισμό αποτελεί, εν τέλει, χρήσιμο εργαλείο για τη χάραξη αναπτυξιακής πολιτικής, για την προστασία του περιβάλλοντος και για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αξιολόγηση των προορισμών και τη διατήρηση της τουριστικής ζήτησης για τον προορισμό, όπως υποστηρίζει. Παράλληλα κατέστησε σαφές ότι: «Στους ελληνικούς προορισμούς που ζουν από τον τουρισμό, έχουν όλοι γνώμη και όπως συνήθως, όλοι γνωρίζουν τα πάντα. Μόνο αν μιλάμε βάσει στοιχείων, μελετών περιπτώσεων, χαρακτηριστικών ζήτησης και προσφοράς μπορούμε να ασκήσουμε πολιτική. Επίσης πρωταρχικά, οι μόνιμοι κάτοικοι σε ένα τόπο έχουν την πρώτη γνώμη. Δεδομένου ότι, ο τουρισμός έχει μετατρέψει την καθημερινότητα τους σε μεγάλο βαθμό». Σκοπός της διατριβής είναι, άλλωστε, η παρουσίαση των επιπτώσεων της τουριστικής ανάπτυξης στο περιβάλλον, η χρήση δεικτών επιβάρυνσης περιβάλλοντος, ο σχηματισμός σύνθετων περιβαλλοντικών δεικτών, η δημιουργία μοντέλου για εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας στον τουρισμό ανά νησί, η δημιουργία μοντέλου ικανού να προβλέπει τη δυνατότητα τουριστικής ανάπτυξης περιοχών με βάση τους παραπάνω δείκτες, η ανάπτυξη ενός συστήματος στήριξης αποφάσεων σε ότι αφορά την τουριστική ανάπτυξη παράκτιων περιοχών της χώρας, και τέλος η ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών για πρότυπους τουριστικούς προορισμούς. Ο δρ. Δημήτρης Προκοπίου Ο δρ. Γεδεών - Δημήτρης Προκοπίου γεννήθηκε στον Βόλο το 1972 και κατοικεί στην Αθήνα. Είναι κατά το ήμισυ Μακρινιτσιώτης από τη μητέρα του, τη γνωστή λογοτέχνη, Μάγδα Τσιρογιάννη. Είναι καθηγητής Τουρισμού και Ναυτιλίας σε Δημόσια και Ιδιωτικά Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης και σύμβουλος τουρισμού στην τοπική αυτοδιοίκηση. Υπηρέτησε δυο χρόνια στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σάμου, στον Δήμο Ικαρίας, στον Δήμο Πόρου Τροιζινίας και στον Δήμο Πάρου. Παράλληλα είναι αρθρογράφος στη εφημερίδα «Ροδιακή» της Ρόδου. Στην περιοχή μας είναι γνωστός κυρίως, ως πανελληνίως καταξιωμένος φωτογράφος, μέλος του Φωτογραφικού Κέντρου Θεσσαλονίκης από το 2003. Εχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στο Παρίσι, στη Χαϊδελβέργη, στη Βουδαπέστη, στον Βόλο, στη Μακρινίτσα, στην Ερμούπολη, στη Θήρα, στη Σάμο και στον Πειραιά. Εχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις διεθνείς και πανελλήνιες στην Αθήνα, στην Θεσσαλονίκη, στο Άμστερνταμ, στη Ρόδο, στην Κω, στη Σάμο, στον Βόλο, στον Λαύκο Πηλίου, στα Τρίκαλα, στη Λευκάδα, στη Θεσσαλονίκης, στην Ξάνθη, στην Κυπαρίσσια και στην Ερμούπολη. Οπως υποστηρίζει, αναφερόμενος στον τουρισμό, «η τουριστική πολιτική είναι, οι επιλογές του κράτους αλλά και της τοπικής αυτοδιοίκησης για την τουριστική δραστηριότητα. Ο τουρισμός δεν είναι βιομηχανία ή βαριά βιομηχανία, η ερμηνεία αυτή βασίζεται σε λάθος προσέγγιση. Ο τουρισμός είναι, ο συνδυασμός των παραγωγικών συντελεστών, για τον λόγο αυτό θεωρείται, από τους μεγαλύτερους κλάδους της Ελληνικής Οικονομίας».