Το συγγραφικό έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη έχει συνδεθεί πολύ στενά με την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Στα εορταστικά του διηγήματα πρωταγωνιστούν κατά κύριο λόγο λαϊκοί άνθρωποι της Σκιάθου και σε δεύτερο επίπεδο των φτωχογειτονιών της Αθήνας του 19^ου αιώνα. Χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: α) αυτά που αναφέρονται στα Χριστούγεννα, β) αυτά που αναφέρονται στην Πρωτοχρονιά, γ) όσα αναφέρονται στη γιορτή των Φώτων και δ) σε όσα υπάρχει αόριστη αναφορά στις γιορτές (Καρταπάνης, 2019).Το ερωτικό στοιχείο, μία διάσταση του παπαδιαμαντικού έργου που έχει συζητηθεί πολύ, είναι παρόν και στην δημοφιλή αυτή κατηγορία του έργου του συγγραφέα. Οι κυριότερες απόψεις που έχουν διατυπωθεί συνδέουν την παρουσία του ερωτικού στοιχείου με τις επιλογές ζωής του συγγραφέα (Μπαστιάς, Καστρινάκη), τον σεξουαλικό του προσανατολισμό (Saunier) και με την ιδιόμορφη ιδιοσυγκρασία του γενικότερα (Καστρινάκη). Ουσιαστικά δεν υπάρχει κανένας περιορισμός για τον τρόπο με τον οποίο ο κάθε δημιουργός αντιλαμβάνεται τη φύση του έρωτα και την ενσωματώνει στο έργο του. από το θείο έρωτα του Πλάτωνα ως την έννοια της αγάπης στους χριστιανούς συγγραφείς και τα έργα ιδιάζοντος ερωτισμού του μαρκήσιου ντε Σαντ, ο αναγνώστης αποφασίζει ποιο του ταιριάζει ή όχι. Ένα από τα κατεξοχήν χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Παπαδιαμάντη είναι Ο Αμερικάνος (1891). Νωρίς το πρωί των Χριστουγέννων φτάνει στο λιμάνι της Σκιάθου ένας μυστηριώδης ξένος. Είναι ντυμένος κατά τα δυτικά ήθη και φαίνεται ευκατάστατος. Η άφιξή του γίνεται γρήγορα θέμα συζήτησης στη μικρή κοινωνία του νησιού. Κανείς δεν μπορεί να αποφανθεί με σιγουριά για την ταυτότητά του. Σύντομα ο ίδιος ο ξένος αρχίζει να περιδιαβάζει σε μέρη της πόλης, να κάνει ερωτήσεις και να μοιράζει αφειδώς χρήματα. Είναι διστακτικός στις ερωτήσεις του και τελικά καταφέρνει να μάθει αυτά που θέλει από τυχαίες συζητήσεις των ντόπιων. Αποκαλύπτεται πως είναι ένας Σκιαθίτης που ξενιτεύτηκε πριν είκοσι χρόνια στην Αμερική. Δούλεψε σκληρά, πλούτισε και γύρισε στον τόπο του με την ελπίδα να παντρευτεί την παλιά του αρραβωνιαστικιά. Η τύχη τελικά τού χαμογελά και η αρραβωνιαστικιά του είναι ακόμη ελεύθερη. Παντρεύονται τρεις μέρες μετά τα Χριστούγεννα. Ο Παπαδιαμάντης στο παραπάνω διήγημα καταπιάνεται με ένα πολύ οικείο θέμα στην ελληνική λαική και έντεχνη λογοτεχνία, το γυρισμό του ξενιτεμένου. Όπως συμβαίνει και στο γνωστό δημοτικό τραγούδι, ο ξενιτεμένος γυρίζει πίσω στην πατρίδα με τη λαχτάρα της επιστροφής. Εξερευνά τα γνωστά μέρη και τους ανθρώπους αλλά κανείς δεν τον αναγνωρίζει. Σε αντίθεση με το δημοτικό τραγούδι, η αγαπημένη του δεν τον αναγνωρίζει μέσα από σημάδια του σώματος (είναι αρραβωνιαστικιά, όχι σύζυγος), αλλά κατόπιν συστάσεως του ίδιου. Το μοτίβο του ξενιτεμένου που γυρίζει πλούσιος από τα ξένα έχει αφήσει ισχυρό αποτύπωμα στην νεοελληνική παράδοση με φράσεις, όπως ο πλούσιος θείος από την Αμερική ενώ αποτέλεσε συχνό θέμα και στις ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου (Η θεία από το Σικάγο, Θα σε κάνω βασίλισσα κ.ά.). αν και στο συγκεκριμένο διήγημα, ο αρραβώνας είχε προκύψει  μάλλον από προξενιό, η υποδειγματική υπομονή και αγάπη μεταξύ των δύο μελλονύμφων δημιουργεί αναλογίες με την πιστή Πηνελόπη και τον απόντα Οδυσσέα της Οδύσσειας. Αναφορά στη γιορτή των Φώτων γίνεται στο διήγημα Ο σημαδιακός (1889). Μια παρέα παιδιών του Δημοτικού (ο συγγραφέας και τα ξαδέρφιά του) γυρίζουν στους δρόμους της πόλης της Σκιάθου τραγουδώντας τα κάλαντα των Φώτων. Συναντούν έναν νεαρό ναυτικό με το παρωνύμιο Σημαδιακός, ο οποίος τους ζητά να μεταφέρουν ένα ερωτικό γράμμα στο δεκατετράχρονο Μπραϊνάκι, κόρη του καπετάν Θανασού, εκφοβίζοντάς τα για να του φέρουν απάντηση. Γι’ αυτό αρπάζει το φέσι ενός από τα παιδιά. Τα παιδιά μαλώνουν για το ποιος θα παραδώσει το γράμμα. Πηγαίνουν στο σπίτι του καπετάνιου και λένε τα κάλαντα. Το Μπραϊνάκι τα ξεπροβοδίζει ως την πόρτα. Τα παιδιά δεν της δίνουν το γράμμα. Της  λένε, όμως, πως ο Σημαδιακός είναι ερωτευμένος μαζί της, πιστεύει το ίδιο και για εκείνη και  περιμένει απάντηση. Το Μπραϊνάκι που δεν είναι ερωτευμένο μαζί του, φουρκίζεται και δεν στέλνει απάντηση, αλλά φροντίζει να φυγαδεύσει με ασφάλεια τα παιδιά από το Σημαδιακό. Την άλλη μέρα μετά την εκκλησία συναντάει τα παιδιά και ανταλλάσσουν το φέσι με το γράμμα. Άλλο ένα πολύ οικείο λογοτεχνικό μοτίβο, ο ερωτευμένος νέος που ψάχνει ευφάνταστο και κρυφό τρόπο να στείλει μήνυμα στην κοπέλα που αγαπάει, συναντούμε στο διήγημα Ο σημαδιακός. Ειδικά όταν πρόκειται για την κλειστή κοινωνία ενός νησιού προς τα τέλη του 19^ου αιώνα, αυτό είναι ακόμη δυσκολότερο. Οι γυναίκες στο έργο του Παπαδιαμάντη συνήθως παρουσιάζονται ως υπομονετικές, θρησκευόμενες και πλήρως υποτακτικές στην οικογένειά τους (Αθανασόπουλος, 2012/Γκασούκα, 1996). Δεν επαναστατούν πολύ συχνά και όταν συμβεί, βγαίνουν εκτός των κοινωνικών πλαισίων και θεωρούνται παραδείγματα προς αποφυγή (Φόνισσα). Το δεκατετράχρονο Μπραϊνάκι φαίνεται πως δεν ανήκει στην εκτεταμένη αυτή κατηγορία. Ενημερώνεται από τα παιδιά για το μήνυμα που της στέλνει ο Σημαδιακός αλλά δεν ενθουσιάζεται από ευτυχία ούτε σπεύδει να απαντήσει. Αντιθέτως, ο συγγραφέας μας αφήνει μετέωρους σχετικά με τα συναισθήματά του γι’ αυτόν και πρώτη του φροντίδα είναι να φύγουν τα παιδιά με ασφάλεια από το σπίτι και να μην τους επιτεθεί επειδή δεν έφεραν άμεσα απάντηση. Για τον συγγραφέα η στάση της κοπέλας αποτελεί μια λογική πιθανότητα. Πρόκειται για μια γυναικεία παρουσία με αξιόλογο δυναμισμό στη συμπεριφορά της (Πουρνή, 2019) Απροσδιόριστη αναφορά στην περίοδο των εορτών υπάρχει στο διήγημα Έρωτας στα χιόνια (1896) μέσα από την ιστορία του μεθυσμένου ήρωα μπαρμπα-Γιαννιού του Έρωντα.  Ο μπαρμπα-Γιαννιός υπήρξε ναυτικός, όπως οι περισσότεροι Σκιαθίτες, ταξίδεψε πολύ, έβγαλε χρήματα και τα σπατάλησε, όταν τα πράγματα στη ζωή του πήραν την κάτω βόλτα χάνοντας τη γυναίκα και το παιδί του. Έτσι, ξαναγύρισε στο νησί. Το μόνο που κάνει τώρα είναι να πίνει και να μεθάει γυρίζοντας άσκοπα στους δρόμους. Έχει τραβήξει το ερωτικό ενδιαφέρον του η γυναίκα του μυλωνά (εξ ου και Έρωντας), η οποία δεν του δείχνει κανένα ενδιαφέρον. Η ζωή της είναι το αντίθετο με τη δική του: τακτοποιημένη, οργανωμένη και αφιερωμένη στον άντρα, τα παιδιά και τη δουλειά της. Αγαπάει την οικογένειά της και ούτε καν της περνά από το μυαλό να τον προσέξει. Ακόμη και με το χιόνι τραγουδά κάτω από το παράθυρό της, ώσπου μία νύχτα των εορτών τον παίρνει ο ύπνος και πεθαίνει θαμμένος κάτω από το χιόνι. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας του μπαρμπα-Γιαννιού για την παντρεμένη μυλωνού ως σανίδα σωτηρίας στην κατεστραμμένη του ζωή, είναι ένα ακόμη σύνηθες λογοτεχνικό θέμα. Ο συγγραφές περιγράφει την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο αλκοολικός πλέον μπαρμπα-Γιαννιός έχοντας ατυχήσει σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Το στοιχείο του ανεκπλήρωτου έρωτα κυριαρχεί σε πολλά διηγήματα του συγγραφέα (Μετανάστις, Γυφτοπούλα, Αποκριάτικη νυχτιά, Αλιβάνιστος και άλλα). Η διαλυμένη ζωή του Γιαννιού με την στρωμένη ζωή της μυλωνούς αντιπαρατίθενται πλήρως, όπως και το γεγονός πως η τραγική κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει την άφηνε παντελώς αδιάφορη, όπως και κάθε άλλο άνθρωπο: Καὶ εἶχε πελατείαν μεγάλην, ἡ Πολυλογού. Ἐγυάλιζεν, εἶχε μάτια μεγάλα, εἶχε βερνίκι εἰς τὰ μάγουλά της. Εἶχεν ἕνα ἄνδρα, τέσσαρα παιδιά, κ’ ἕνα γαϊδουράκι μικρὸν διὰ νὰ κουβαλᾷ τὰ ἀλέσματα. Ὅλα τὰ ἀγαποῦσε, τὸν ἄνδρα της, τὰ παιδιὰ της, τὸ γαϊδουράκι της. Μόνον τὸν μπαρμπα−Γιαννιὸν δὲν ἀγαποῦσε. Ποῖος νὰ τὸν ἀγαπήσῃ αὐτόν; Ἦτο ἔρημος εἰς τὸν κόσμον. (Α. Παπαδιαμάντη, Έρωτας στα χιόνια) Στο διήγημα Άνθος του γιαλού (1906) ο συγγραφέας αναφέρεται σε έναν έρωτα που έχει μείνει στην λαϊκή μνήμη ως αφήγηση και παραμύθι. δύο φίλοι πηγαίνουν συχνά εκδρομή σε μία νησίδα λίγο πιο έξω από το νησί και μερικές φορές διανυκτερεύουν εκεί. Βλέπουν ένα φως να τρεμοσβήνει μακριά μέσα στη θάλασσα και αναρωτιούνται τι να είναι. Κανείς τους δεν ξέρει. Μετά από μερικές μέρες ένας γείτονας που έχει παρατηρήσει πως εκδράμουν συχνά εκεί τους αφηγείται την ιστορία του Βασιλόπουλου και της Λουλούδως. Στο μέρος που τρεμόσβηνε το φως έμενε μία πολύ όμορφη κοπέλα, η Λουλούδω, μαζί με τον πατέρα της. Το Βασιλόπουλο την είδε και την ερωτεύτηκε. Πριν φύγει για τον πόλεμο της έδωσε ένα δαχτυλίδι  υποσχέθηκε πως θα γύριζε να την παντρευτεί όταν θα γεννηθεί ο Χριστός. Πέρασαν οι γιορτινές μέρες και το Βασιλόπουλο δεν είχε έρθει. Τότε η Λουλούδω έμαθε πως το είχαν πιάσει αιχμάλωτο οι βάρβαροι. Άρχισε να κλαίει και να προσεύχεται για να γυρίσει. Το κλάμα και η προσευχή της έφτασαν ως το Θεό. Ανάμεσα στους βράχους που βρισκόταν το σπίτι της φύτρωσε ένα λουλούδι, το Άνθος του Γιαλού, που δεν μπορεί κανείς να το δει. Το Βασιλόπουλο παρακάλεσε το Θεό να γίνει σπίθα ώστε να φτάσει έγκαιρα την ημέρα των Χριστουγέννων και να κρατήσει την υπόσχεση που έδωσε στη Λουλούδω.  Την σπίθα αυτή τη βλέπουν πια σήμερα οι αλαφροΐσκιωτοι και τον παλιό καιρό όσοι είχαν καθαρή ψυχή. Ακολουθώντας την τεχνική του εγκιβωτισμού ο συγγραφέας αναφέρει ένα λαϊκό παραμύθι με χριστουγεννιάτικη υπόθεση σε ένα διήγημα με υπόθεση που εκτυλίσσεται το καλοκαίρι. Ο Παπαδιαμάντης διατηρεί πολύ στενή σχέση με την παράδοση στο έργο του ενώ πολλές φορές είχε εκφράσει την ανησυχία του για τα νέα δυτικότροπα ήθη που διείσδυαν στην παραδοσιακή ελληνική κοινωνία (Λιάκας, 2019). Πολύ συχνά, επίσης, βρίσκουμε στα διηγήματά του αναφορές στη λαϊκή παράδοση κυρίως μέσα από την παράθεση τραγουδιών, παραμυθιών, μύθων και παραδόσεων (Χήρα παπαδιά, Έρωτας στα χιόνια, Τ’ αγνάντεμα κλ). Η ιστορία του Βασιλόπουλου και της Λουλούδως φαίνεται να ανήκει στην κατηγορία των παραδόσεων (Λουκάτος, 2015: 151-152) ενώ δεν λείπει και το παραμυθικό στοιχείο με το ζευγάρι των ερωτευμένων που χωρίζεται και δεν ξανασμίγει, τουλάχιστον σε ανθρώπινη μορφή. Αυτό αποτελεί χαρακτηριστικό των κοσμικών παραμυθιών όπου το ενδιαφέρον του ακροατή/αναγνώστη μετατίθεται από τη δράση στα πρόσωπα (Χατζητάκη-Καψωμένου, 2012: 114/Dawkins, 1951: 429). Ένα ακόμη χαρακτηριστικό γνώρισμα των παραδόσεων είναι οι μεταμορφώσεις, που το συναντάμε και εδώ: το Βασιλόπουλο μεταμορφώνεται σε φλόγα και η Λουλούδω σε άνθος ((Μαλαφάντης, 2011: 24/Αναγνωστόπουλος, 1997: 52-54/Μερακλής, 2007).  * Η Γραμμένη-Ελένη Πουρνή είναι απόφοιτη του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος πάνω στη λογοτεχνία και το παιδικό βιβλίο από το Παιδαγωγικό Τμήμα του ΕΚΠΑ. Έχει λάβει μέρος σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια.   ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Παπαδιαμάντη, Α. (1889). Ο σημαδιακός. Του ίδιου. (1891). Ο Αμερικάνος. Του ίδιου. (1896). Έρωτας στα χιόνια. Του ίδιου. (1906). Άνθος του γιαλού.   Τα διηγήματα αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών: www.papadiamantis.net .   Δευτερογενείς πηγές Αθανασόπουλος, Β. (2002). Το γένος της αφηγηματικής φωνής στη Φόνισσα. Στο Πρακτικά Β΄ Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (σσ. 53-62). Αθήνα: Δόμος. Αναγνωστόπουλος, Β. (1997). Τέχνη και τεχνική του λαϊκού παραμυθιού. Αθήνα: Καστανιώτης Γκασούκα, Μ. (1996). Η κοινωνική θέση των γυναικών στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. (Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή). Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο: Αθήνα. Dawkins, R. M. (1951). The meaning of folktales, Folk-Loif. 1.XII., σ.417-429 Καρταπάνης, Γ. (2019). Χριστουγεννιάτικα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (μέρος α΄& β΄) Μέρος α΄  https://www.taxydromos.gr/%CE%93.%CE%9A%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%B1%CF%80%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82/152856-%CE%93%CF%81%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%81%CE%B7%CF%82-%CE%9A%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%B1%CF%80%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82:-%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BD%CE%B9%CE%AC%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CE%B4%CE%B9%CE%B7%CE%B3%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%91%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%85-%CE%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B7-(%CE%9C%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%B1%E2%80%99).html Μέρος β΄ Καστρινάκη, Α. (2017). Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Ήτον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Λιάκας, Π. (2019). Ο Παπαδιαμάντης και τα ξένα ήθη https://www.literature.gr/o-papadiamantis-ke-ta-xena-ithi-tou-panteli-liaka/ Λουκάτος, Δ. (2015). Εισαγωγή στην ελληνική λαογραφία. 4^η έκδοση. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Μαλαφάντης. Κ. Δ. (2011). Το παραμύθι στην εκπαίδευση. Αθήνα: Διάδραση Μπαστιάς, Κ. (1962). Ο Παπαδιαμάντης. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. Μερακλής, Μ. (2007). Έντεχνος λαϊκός λόγος. 2η έκδοση. Αθήνα: Καρδαμίτσα Πουρνή, Γ. (2019). Η τρίτη ηλικία στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη https://www.oanagnostis.gr/i-triti-ilikia-sto-ergo-toy-papadiamanti-tis-menis-poyrni/ Ο γυρισμός του ξενιτεμένου, δημοτικό τραγούδι. Ομήρου Οδύσσεια. Χατζητάκη-Καψωμένου, Χ. (2012). Το νεοελληνικό λαϊκό παραμύθι. 2η έκδοση. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Μανόλη Τριανταφυλλίδη