«Ὁ νεκρὸς δεδικαίωται» | Γράφει ο π. Παντελεήμων Χούλης
2025-10-16 10:04:25
«Ὁ νεκρὸς δεδικαίωται»
Γράφει ο π.Παντελεήμων Χούλης
Η γνωστή αλλά και παρεξηγημένη φράση «Ὁ νεκρὸς δεδικαίωται» ανήκει στον απόστολο Παύλο και προέρχεται από την Προς Ρωμαίους Επιστολή, κεφ. 6, στ. 7: «Ὁ γὰρ ἀποθανὼν δεδικαίωται ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας.»
Την οποία ακούμε κατά τη τέλεση του μυστηρίου της Βαπτίσεως.
Η φράση αυτή έχει προκαλέσει ποικίλες ερμηνείες, ιδιαίτερα λόγω της ένταξής της σε δογματικά κρίσιμα σημεία περί σωτηρίας, χάριτος και αναστάσεως. Στο άρθρο αυτό θα προσεγγίσουμε την έννοια της φράσης υπό το φως της Ορθοδόξου Πατερικής Παραδόσεως, αναλύοντας το πνευματικό και σωτηριολογικό της περιεχόμενο.
Το κείμενο και η συμφραζόμενη θεολογία του Αποστόλου Παύλου
Το πλήρες απόσπασμα (Ρωμ. 6, 6–7) έχει ως εξής: «τοῦτο γινώσκοντες, ὅτι ὁ παλαιὸς ἡμῶν ἄνθρωπος συνεσταυρώθη, ἵνα καταργηθῇ τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας, τοῦ μηκέτι δουλεύειν ἡμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ· ὁ γὰρ ἀποθανὼν δεδικαίωται ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας.»
Εδώ, ο Παύλος δεν αναφέρεται σε φυσικό θάνατο, αλλά σε πνευματικό θάνατο· δηλαδή στον θάνατο του παλαιού ανθρώπου, δηλαδή του ανθρώπου που ζει υπό την κυριαρχία της αμαρτίας. Ο «ἀποθανών» είναι εκείνος που, δια του Βαπτίσματος και της πίστης στον Χριστό, έχει νεκρώσει την αμαρτία μέσα του. Ο «δικαιωμένος» εδώ σημαίνει τον απελευθερωμένο από τη δεσποτεία της αμαρτίας.
Η λέξη «δεδικαίωται» (παρακείμενος του ῥήματος «δικαιοῦμαι») έχει στα ελληνιστικά και παυλικά συμφραζόμενα τη σημασία της δικαίωσης, αλλά και της απαλλαγής ή αθώωσης. Εδώ αποδίδεται πιο σωστά ως: «Ὅποιος ἀπέθανε (πνευματικά), ἀπαλλάχθηκε ἀπὸ τὴν ἁμαρτία.»
Πατερική ερμηνεία
Οι Πατέρες της Εκκλησίας ερμηνεύουν τον χωρίο αυτό όχι με νομικίστικο ή ηθικιστικό τρόπο, αλλά υπαρξιακά και μυσταγωγικά. Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης και άλλοι νεότεροι θεολόγοι, ακολουθώντας τους Πατέρες, τονίζουν ότι η δικαίωση στον Παύλο δεν είναι απλώς νομική ανακήρυξη, αλλά μετοχή στη ζωή του Χριστού δια της πίστεως, του Βαπτίσματος και της ασκήσεως.
Ο Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος σχολιάζει:«Τὸν ἀποθανόντα εἰς τὴν ἁμαρτίαν οὐκέτι δύναται νὰ τὸν κατηγορήσῃ ὁ διάβολος, διότι τὸ παλαιὸν αὐτοῦ ἦθος ἐτελεύτησε.»
(Ὑπόμνημα εἰς τὴν Πρὸς Ρωμαίους)
Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής διδάσκει ότι η νέκρωση των παθών είναι προϋπόθεση για την αληθινή ελευθερία και καθαρότητα της ψυχής. Αυτή η "νέκρωση" είναι η κατάσταση του χριστιανού που, δια της ασκήσεως, αποβάλλει το παλαιό φρόνημα.
Η σημασία της φράσης στην Ορθόδοξη σωτηριολογία
Σύμφωνα με την Ορθόδοξη θεολογία, η σωτηρία δεν είναι απλώς εξωτερική συγχώρηση, αλλά εσωτερικός μετασχηματισμός του ανθρώπου, ο οποίος γίνεται «κατ’ ἐνέργειαν» μέτοχος της ζωής του Θεού. Η «δικαίωση» δεν είναι αφηρημένη αθώωση, αλλά η βιωματική αποδέσμευση από την αμαρτία και η είσοδος στον νέο τρόπο υπάρξεως εν Χριστῷ.
Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος γράφει:«Ὅταν ὁ ἄνθρωπος νεκρωθῇ διὰ τοῦ Χριστοῦ τῷ κόσμῳ, τότε ζῇ ἀληθῶς τῷ Θεῷ.»
Συνοψίζοντας
Η φράση «ὁ νεκρὸς δεδικαίωται » εκφράζει βαθιά ορθόδοξη πνευματικότητα: καλούμαστε να νεκρώσουμε μέσα μας την αμαρτία, να σταυρώσουμε τον παλαιό άνθρωπο και να ζήσουμε τη νέα ζωή του Χριστού. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από: α)τη μετοχή στα Μυστήρια της Εκκλησίας, β)την άσκηση και τη μετάνοια, γ)την ενεργό συμμετοχή στην εκκλησιαστική κοινότητα.
~~~~~~~~~~~~~~~~
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, Ὑπόμνημα εἰς τὴν Πρὸς Ῥωμαίους Ἐπιστολήν, PG 60.
Νικόλαος Καβάσιλας, Ἡ ἐν Χριστῷ Ζωή, εκδ. Το Περιβόλι της Παναγίας.
π. Ιωάννης Ρωμανίδης, Ρωμαϊκό Δίκαιο και Ορθοδοξία, εκδ. Πατερικαί Εκδόσεις.
π. Γεώργιος Μεταλληνός, Ἡ Δικαίωση στὸν Ἀπ. Παῦλο καὶ στὴν Πατερικὴ Παράδοση
Jean-Claude Larchet, Η Θεραπεία των Πνευματικών Νόσων, εκδ. Εν Πλω.
Vladimir Lossky, Το Μυστήριο της Ορθοδοξίας, εκδ. Ακρίτας.
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
