[*] Ο Γιώργος Σανιδάς είναι Συγγραφέας & Αρθρογράφος του Skiathoslife.gr  Με τη συμφωνία Κωνσταντινούπολης (1881) παραχωρήθηκαν στο Ελληνικό Βασίλειο από τους Οθωμανούς, μεταξύ των άλλων, και η Θεσσαλία. Ο ενθουσιασμός των Ελλήνων αγροτών όμως δεν κράτησε πολύ καθώς η ελληνική πολιτεία αδυνατούσε στην αποζημίωση των μεγάλων τσιφλικιών στους Τούρκους όπως είχε αναλάβει την υποχρέωση. Τότε έσπευσαν Έλληνες του εξωτερικού, (κυρίως Ελληνο-αμερικανοί), και αγόρασαν από τους Τούρκους αυτές τις εκτάσεις μαζί με τους οικισμούς με συνέπεια το θεσσαλικό αγροτικό ζήτημα να παραμείνει και μάλιστα να οξυνθεί καθώς έπαψαν οι καλλιεργητές να απολαμβάνουν ακόμα τα προνόμια που τους παρείχε το Οθωμανικό δίκαιο και μετατράπηκαν σε απλούς αγρομισθωτές. Έτσι αναπόφευκτα, ακολουθεί επί μια τριακονταετία σφοδρή σύγκρουση μεταξύ των τσιφλικάδων και των κολίγων. Στα 1906 έφτασε στη Θεσσαλία από την Κεφαλονιά ο Μαρίνος Αντύπας και ανέλαβε την επιστασία των κτημάτων του θείου του. Άρχισε να εφαρμόζει τις ιδέες του εφαρμόζοντας την αργία της Κυριακής, προσφέροντας το 75% της παραγωγής στους καλλιεργητές (από το 25% που ίσχυε), να παραγράφει τα χρέη τους και να ξεσηκώνει όλο το θεσσαλικό κάμπο. Στις 8/3/1907 όμως δολοφονείται από τους διώκτες του στον Πυργετό της Λάρισας αναφωνώντας «ισότης, αδελφότης, ελευθερία». Αυτό το γεγονός οδήγησε είκοσι νέους αγρότες να ιδρύσουν το πρώτο αγροτικό σωματείο στην Ελλάδα, με έδρα την κοινότητα Κοσκινά Καρδίτσας, ένα μικρό χωριό λίγων δεκάδων κατοίκων που ανήκει σήμερα στο δήμο Παλαμά, είκοσι χιλιόμετρα βορειότερα από την Καρδίτσα. Πρωτοστάτησε στην κίνηση αυτή ο δάσκαλος του χωριού Αθανάσιος Αγγελούσης, που βοήθησε τους Κοσκινιώτες στη σύνταξη του καταστατικού. Αυτό το καταστατικό το έδειξε στον φίλο του Παπαδιαμάντη που είχε πιά αποσυρθεί στο Σκιάθο για τα τελευταία χρόνια του. Ο κυρ- Αλέξανδρος τότε έγραψε στο εξώφυλλο του Καταστατικού όσα ακολουθούν σε εισαγωγικά υποστηρίζοντας με θέρμη τους σκοπούς του σωματείου. Το πώς προέκυψε η φιλία του Παπαδιαμάντη με τον Αγγελούση, είναι άγνωστο. Το αγροτικό ζήτημα πάντως το γνώριζε σίγουρα ο Παπαδιαμάντης καθώς, εκτός των άλλων, είχε ασχοληθεί επισταμένως μ’ αυτό και ο καλός του φίλος Ανδρέας Καρκαβίτσας γράφοντας το «Ο ζητιάνος» (1897). Για την ιστορία να προσθέσω μόνο, πως ο Αγγελούσης πρωτοστάτησε και στη δημιουργία του Πεδινού Συνδέσμου με το δικηγόρο Δημήτριο Μπούσδρα στις 22/5/1909, που έπαιξε ηγετικό ρόλο στους αγώνες των κολίγων και μαζί με το κίνημα στο Γουδί την ίδια χρονιά, θα οδηγήσουν στην εξέγερση στο Κιλελέρ το 1910… ΠΡΟΛΟΓΟΣ [ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ ΚΟΣΚΙΝΑ ΚΑΡΔΙΤΣΗΣ] «Τὸ βιβλιάριον τοῦτο, τὸ περιέχον τὸ Καταστατικὸν τῆς νεωστὶ ἀποκαταστάσης Κοινότητος τοῦ μικροῦ χωρίου Κοσκινᾶ τῆς Καρδίτσης, μοὶ φαίνεται ὡς μία αἴγλη φωτός, ἓν φαεινὸν βῆμα, ἓν εὔηχον κήρυγμα προόδου, εὐημερίας καὶ ἀλληλεγγύης μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων. Ἡ ἀλλαγὴ ἐξουσίας καὶ Κυβερνήσεως, καὶ ἡ φυσικὴ ἐντεῦθεν ἀνωμαλία, ἡ ζύμωσις ἡ ἐκ τοῦ κομματισμοῦ προερχομένη, ἡ ἀνεπάρκεια καὶ ἀφροντισία τῶν Ἑλληνικῶν Κυβερνήσεων, τῶν λόγῳ μὲν ἐπαγγελλομένων ἑκάστοτε τὴν λεγομένην ἀποκέντρωσιν, πράγματι δὲ ἐξασκουσῶν τὴν συγκέντρωσιν μέχρις ἀποπνιγμοῦ, καὶ ἡ γειτνίασις τοῦ συχνὰ πλημμυροῦντος Παμίσου, ὅλα ταῦτα συλλήβδην ὑπῆρξαν ἀφορμὴ ὅπως μὴ διοικῆται καλῶς τὸ χωρίον καὶ φθίνῃ ἡ Κοινότης. Χάρις τῷ Θεῷ ἀνέτειλεν ἐπ᾿ ἐσχάτων ἡ εὐεργέτις πρωτοβουλία νεαρῶν εὐπαιδεύτων ἀνδρῶν, τέκνων τοῦ αὐτοῦ χωρίου, εἰς τὸ πνεῦμα τῶν ὁποίων ἐπῆλθε φωτισμὸς καὶ εὐβουλία, πρὸς ἄρσιν τῶν κακῶν τούτων· καὶ τὸ ἀνὰ χεῖρας βιβλιάριον δύναται νὰ χρησιμεύσῃ ὡς ὑπόδειγμα πῶς πρέπει νὰ διευθύνωνται ἑκασταχοῦ αἱ κοινοτικαὶ περιουσίαι. Οἱ γεωργικοὶ πληθυσμοὶ τῆς Θεσσαλίας καὶ τῆς Ἑλλάδος, οἵτινες ἀποτελοῦσι τὴν βάσιν τῆς κοινωνίας, καὶ πρέπει νὰ σεμνύνωνται δι᾿ αὐτό, ἂς λάβωσι διδάγματα καὶ ἂς καρπωθῶσιν ὠφελήματα ἐκ τοῦ διαυγοῦς τούτου Καταστατικοῦ, τοῦ περιποιοῦντος τιμὴν εἰς ἐκείνους οἵτινες τὸ υἱοθέτησαν καὶ τὸ κατήρτισαν, καί, σὺν Θεῷ ἀρωγῷ, τάχ᾿ αὔριον ἔσσετ᾿ ἄμεινον. Τὸ μέλλον ἀναγκαίως θὰ εἶναι καλύτερον τοῦ παρελθόντος.» (1908) ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΑΠΑΝΤΑ ΤΟΜΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Ν. Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΟΣ ΑΘΗΝΑ 1988