Το χειροφίλημα του Ιερέως: Θεολογικὴ καὶ Ποιμαντικὴ Θεώρηση | Γράφει ο π.Παντελεήμων Χούλης
2025-07-22 07:53:06
Αν αναπωλήσουμε όλοι μας τα χρόνια της παιδικής μας ηλικίας, ένα από τα οποία θα θυμηθούμε είναι το πως σεβόμασταν το ιερατικό σχήμα.
Όπου και αν είμαστε, ό,τι και αν κάναμε όταν βλέπαμε κάποιον από τους ιερείς των ενοριών μας, σπεύδαμε να πάρουμε την ευχή του και να ασπαστούμε το χέρι του.
Το ίδιο βλέπαμε να κάνουν και οι μεγαλύτεροι.
Σήμερα αυτή η ευλαβής συνήθεια, μπορώ να πω τη συναντώ προσωπικά σε μεγάλο ποσοστό σε παιδιά και ενήλικες που δεν έχουν βαπτιστεί και αυτή τους η κίνηση κάθε φορά με συγκινεί.
Στην Ορθόδοξη Παράδοση, ο ασπασμός του χεριού του ιερέως (το λεγόμενο «χειροφίλημα») δεν είναι απλώς μια κοινωνική ευγένεια ή εθιμοτυπική πράξη, αλλά εκφράζει βαθιές θεολογικές και εκκλησιολογικές διαστάσεις. Η πράξη αυτή, όσο απλή και να φαίνεται, αποτελεί σημείο ταπεινώσεως, ευλογίας, αποδοχής της ιερωσύνης, αλλά και πίστεως στο Μυστήριο της Εκκλησίας.
Το χειροφίλημα ως αναγνώριση του Μυστηρίου της Ιερωσύνης
Ο ιερεύς δεν είναι απλώς ένας λειτουργικός υπάλληλος· είναι ο φορέας της Χάριτος του Θεού που δόθηκε διὰ χειροτονίας. Όταν οι πιστοί φιλούν το χέρι του, δεν τιμούν την ανθρώπινη υπόσταση, αλλά την ιερωσύνη του Χριστού, την οποία φέρει ο ιερεύς ως εικόνα και τύπος του Χριστού (Ἑβρ. 5,1-4)¹.
«Τίποτε δεν είναι μεγαλύτερο στη γη από έναν ιερέα… μόνο τα χέρια του ιερέως αγγίζουν το Θεό με τόση οικειότητα» ("Άγιος" Ιωάννης Μαρία Βιαννέ, Εγκώμιο στον Ιερέα)².
Πράξη ευλαβείας και αποδοχής ευλογίας
Όταν ο πιστός ζητά να φιλήσει το χέρι του ιερέως, ζητά ουσιαστικά την ευλογία του Χριστού, όχι ενός ανθρώπου. Δεν πρόκειται για έκφραση δουλοφροσύνης, αλλά για εκκλησιαστική παιδεία και πνευματική αγωγή, έκφραση υγιούς εκκλησιαστικού φρονήματος. Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός διδάσκει: «Τον παπά πρέπει να τον σέβεστε, διότι κρατάει στα χέρια του το Σώμα και το Αίμα του Χριστού»³.
Αντίληψη της ιερωσύνης ως λειτουργικής αρχής
Το χέρι του ιερέως είναι το ίδιο που αγιάζει τα Δώρα, το λάδι, το νερό και μεταδίδει τα Μυστήρια. Φιλώντας το, ο πιστός δηλώνει πίστη - εμπιστοσύνη στο έργο της Εκκλησίας, όχι προσκόλληση σε πρόσωπα. Η διαφορά είναι λεπτή, αλλά θεμελιώδης: «Δεν είναι ο παπάς ο άξιος ή ανάξιος, αλλά το αξίωμα και το Μυστήριο είναι που ενεργεί· φιλώντας το χέρι, δεν φιλώ τον άνθρωπο, αλλά την αποστολική διαδοχή»⁴.
Ποιμαντική σημασία της πράξης
Η αποδοχή του χειροφιλήματος από τον ιερέα πρέπει να συνοδεύεται από αγάπη και ταπείνωση και διάκριση. Δεν είναι ευκαιρία για έπαρση, αλλά για διαρκή υπενθύμιση της ευθύνης. Από την άλλη, ο πιστός φυσικά και δεν υποχρεούται να ασπαστεί το χέρι του ιερέα, αν δεν το επιθυμεί, όμως στερεί εαυτόν μιας ευλογίας και δείχνει έλλειψη κατανόησης του εκκλησιαστικού φρονήματος⁵.
Πατερικές αναφορές και πνευματική ευαισθησία
Οι Άγιοι Πατέρες δεν κάνουν συχνά ρητή αναφορά στο χειροφίλημα, διότι ήταν αυτονόητο στις λειτουργικές πρακτικές όπως για παράδειγμα στη λήψη του αντιδώρου. Όμως, η εν γένει στάση απέναντι στους ιερείς είναι αποκαλυπτική: «Όπου είναι ο ιερεύς, εκεί είναι ο Χριστός» (Άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος)⁶.
Η πράξη, λοιπόν, δεν εξαντλείται σε εξωτερική ευλάβεια, αλλά αναφέρεται στην ορατή αναγνώριση του αοράτου Χριστού μέσα στον ιερέα.
Σύγχρονες προκλήσεις και ποιμαντικές ισορροπίες
Στη σημερινή εποχή, όπου η ισότητα, η αμφισβήτηση της αυθεντίας και η ατομικότητα κυριαρχούν, το χειροφίλημα μπορεί να παρεξηγηθεί. Δεν είναι, όμως, ούτε δουλοπρέπεια ούτε φεουδαρχική συνήθεια. Είναι σχέση ευλογίας και ταπείνωσης, που θεραπεύει την υπερηφάνεια.
Ο ιερεύς καλείται να εξηγεί την πράξη αυτή παιδαγωγικά και να μην επιβάλει την αποδοχή της. Από την άλλη, η εκκλησιαστική παιδεία των πιστών καλείται να ξεχωρίζει τον άνθρωπο από το ἱερό του αξίωμα.
Συμπέρασμα
Το χειροφίλημα του ιερέως είναι μια εκκλησιολογική πράξη πίστεως, όχι μια κοινωνική παράδοση. Σέβεται τη διακονία, ευλογεί τον άνθρωπο, αναγνωρίζει το Μυστήριο. Αποτελεί ένα από τα γνωρίσματα του εκκλησιαστικού φρονήματος και δεν μπορεί να υποκατασταθεί από σύγχρονες νοοτροπίες. Είναι έκφραση ταπείνωσης και όχι δουλοπρέπειας μπροστά στο μυστήριο του Θεού, και δείγμα ζωντανής πίστης εντός της εκκλησιαστικής κοινότητας.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Προς Ἑβραίους 5,1-4 – Ἡ ἱερωσύνη ὡς θεία κλῆση.
2. Saint John Vianney, Catechism on the Priesthood, μεταγλώττιση από CatholicTreasury.info
3. Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, Διδαχαί, έκδ. Σωτὴρ, 1980, σελ. 54
4. Νικόλαος Καβάσιλας, Ερμηνεία τῆς Θείας Λειτουργίας, κεφ. 1
5. Ιωάννης Ζηζιούλας, Εκκλησία ως Ευχαριστία και Επίσκοπος, εκδ. Δόμος
6. Ιγνάτιος ὁ Θεοφόρος, Προς Σμυρναίους, 8,1 – Patrologia Graeca 5, σ. 713
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ