Ο Ιερεμίας υπήρξε μία από τις σημαντικότερες προφητικές μορφές της Παλαιάς Διαθήκης. Έδρασε κατά τον 6ο αιώνα π.Χ., λίγο πριν και μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλωνίους (586 π.Χ.). Σύμφωνα με την παράδοση, λιθοβολήθηκε στην Αίγυπτο, στην πόλη Ταφνάη (Τάφνες) (Ιερεμίας 43,6-7) από τους ίδιους τους συμπολίτες του.

 

 

 

Ο Μέγας Αλέξανδρος υπήρξε μία από τις πιο επιδραστικές μορφές της ιστορίας. Γι` αυτόν 300 χρόνια πριν τη γέννηση του προφήτευσε  ο Προφήτης Δανιήλ με δύο οράματα τα οποία ερμηνεύει ο Ιερός Χρυσόστομος.  

Αναφορές επίσης για τον μεγάλο βασιλιά συναντούμε και στο βιβλίο των Α` Μακκαβαίων που ανήκει στον κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης. Η ίδρυση της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο το 331 π.Χ. από τον Αλέξανδρο σήμανε και την απαρχή ενός νέου ελληνιστικού πολιτισμού. Ανάμεσα στις διάφορες παραδόσεις που σχετίζονται με το πρόσωπό του, μία ιδιαίτερη και λιγότερο γνωστή αναφορά αφορά τη μεταφορά και εντοιχισμό των λειψάνων του Προφήτου Ιερεμίου στα τείχη της Αλεξάνδρειας με εντολή του. Το παρόν άρθρο προσεγγίζει αυτήν την παράδοση, αξιολογώντας τις πιθανές πηγές και την ιστορική αξιοπιστία της.

 

 

 

Η παράδοση που συνδέει τον Μέγα Αλέξανδρο με τη μεταφορά των λειψάνων του Ιερεμίου στα τείχη της Αλεξάνδρειας δεν προέρχεται από τις κλασικές ιστορικές πηγές. Αντίθετα, φαίνεται να έχει διασωθεί μέσα από λαϊκές και αποκρυφιστικές παραδόσεις, καθώς και μέσα από χρονικά της Μέσης Ανατολής και ισλαμικές αφηγήσεις.

 

Ορισμένοι αραβικοί και συριακοί μεσαιωνικοί συγγραφείς (π.χ. Αλ-Ταμπαρί) αναφέρουν πως ο Μέγας Αλέξανδρος ήξερε για τη θαυματουργική δύναμη των λειψάνων των προφητών και, κατά την ίδρυση της Αλεξάνδρειας, μετέφερε τα οστά του Ιερεμίου από το φαραωνικό μαυσωλείο παραπλεύρως του Νείλου ώστε να προστατεύει την πόλη από δαιμονικές επιρροές ή καταστροφές. Αυτές οι αναφορές να σημειωθεί πως έχουν ιδιαίτερη αξία όταν γίνονται από μή χριστιανούς. Σύμφωνα με τον Ιμπν Καθίρ, υπάρχει παράδοση για τον "εντοιχισμό των οστών προφητών" σε θεμελιώσεις μεγάλων πόλεων.

 

Η χρήση λειψάνων για λόγους αποτρεπτικούς ήταν διαδεδομένη σε διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις της εποχής. Παράλληλα, η φήμη του Ιερεμίου ως αγίου και προφήτου μετεξελίχθηκε σε πολλαπλές πολιτισμικές αφηγήσεις, ανάλογα με τη θρησκευτική και γεωγραφική παράδοση.

 

 

Η  παράδοση των Πατέρων της Εκκλησίας αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στα λείψανα των προφητών, μαρτύρων και αγίων ως φορείς της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Ο Μέγας Βασίλειος αναφέρει: «Οἱ ἅγιοι, κἂν τελευτήσωσι τῇ σαρκὶ, ζῶσιν ἐν Κυρίῳ, καὶ τὰ σώματα αὐτῶν ἅγια μένουσι» (Επιστολή 197). Επομένως, δεν είναι ξένη προς την Ορθόδοξη σκέψη ότι τα λείψανα ενός προφήτου - αγίου μπορούν να προσφέρουν πνευματική προστασία σε έναν τόπο, άλλωστε αυτό προκύπτει από την επιβεβαιωμένη μακραίωνη παράδοση της Εκκλησίας μας.

 

Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός επισημαίνει: «Τιμῶμεν τοὺς ἁγίους διὰ τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ, καὶ τὰ λείψανά τους προσκυνοῦμεν, διότι ἐν αὐτοῖς ἐνοίκησεν ἡ Χάρις» (Περί τῶν εἰκόνων, Λόγος Β’). Αυτή η τιμή προς τα λείψανα αιτιολογεί την παράδοση περί της μεταφοράς τους από ηγεμόνες ή θεμελιωτές πόλεων.

 

Επιπλέον, στην ασκητική παράδοση, ιδίως στην Ανατολή, υπάρχει μακρά πρακτική της εύρεσης, μεταφοράς και θεμελίωσης ναών επάνω σε τόπους που συνδέονται με αγίους ή προφήτες, συχνά με σκοπό την προστασία από πειρασμούς ή πνευματικούς κινδύνους.

 

Έτσι, ενώ η συγκεκριμένη πράξη του Αλεξάνδρου δεν τεκμηριώνεται ιστορικά, το πνεύμα της πράξεως - δηλαδή η θεώρηση των λειψάνων ως προστατευτικών και ιερών - είναι σε απόλυτη αρμονία με την ορθόδοξη πατερική παράδοση.

Η μη ιστορική καταγραφή δεν αποκλείει το να έλαβε χώρα ένα τέτοιο γεγονός που παραδόσεις και συνήθειες λαών της εποχής αλληλοεπιδρούσαν .

 

 

Οι βασικοί ιστορικοί του Αλεξάνδρου, όπως ο Αρριανός ("Αλεξάνδρου Ανάβασις"), ο Πλούταρχος ("Βίος Αλεξάνδρου") και ο Κούρτιος Ρούφος, δεν κάνουν καμία αναφορά σε μεταφορά ή εντοιχισμό λειψάνων του Ιερεμίου. Η σιωπή αυτών των πηγών καθιστά ίσως αβέβαιη την ιστορικότητα του γεγονότος όχι όμως και αδύνατη. Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί τη σημασία της παράδοσης ως πολιτισμικό φαινόμενο.

 

 

Η ιδέα ότι ο Μέγας Αλέξανδρος μετέφερε και εντοίχισε τα λείψανα του Προφήτου Ιερεμίου στα τείχη της Αλεξάνδρειας φαίνεται να προέρχεται από μεταγενέστερες παραδόσεις, κυρίως αραβικές και συριακές που έχουν μια άλλη βαρύτητα αφού δεν σχετίζονται με χριστιανικές μαρτυρίες, και απέδιδαν στις οστέινες λειψανοθήκες προφητών μαγική ή προστατευτική δύναμη. Παρότι ιστορικά ατεκμηρίωτη, η παράδοση αυτή διασώζει την αλληλεπίδραση μεταξύ ελληνιστικής, ιουδαϊκής και ανατολικής σκέψης, καθώς και τη σημασία που αποδιδόταν στα ιερά λείψανα σε πολυθρησκευτικά περιβάλλοντα. Ο Πατερικός σχολιασμός ενισχύει την κατανόηση αυτής της πράξης ως έκφρασης σεβασμού και προσδοκίας πνευματικής προστασίας.

 

~~~~~~~~~~~~~~~

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ