Διονύσης Λεϊμονής: Διασκεύασε διήγημα του Παπαδιαμάντη για τη διαφορετικότητα
2022-12-20 13:11:40
Το διήγημα «Γουτού Γουπατού» κατέχει ιδιαίτερη θέση στην εργογραφία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Συγκαταλέγεται στα πλέον χαρακτηριστικά κείμενα του Σκιαθίτη λογοτέχνη, καθώς εξετάζει το θέμα της αναπηρίας. Δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στην αθηναϊκή εφημερίδα «Ακρόπολις» την Πρωτοχρονιά του 1899, με πρωταγωνιστή τον Μανώλη ή Ταπόη, ένα παιδί με σωματική δυσμορφία και γλωσσικά ανάπηρο, που καταλήγει αντικείμενο χλεύης από την ομήγυρή του.
Στις αρχές του μήνα που διανύουμε, κυκλοφόρησε μία νέα διασκευή του «Γουτού Γουπατού», με την επιμέλεια του Διονύση Λεϊμονή, ο οποίος υπογράφει τη σειρά των «Κλασικών Διηγημάτων» από την «Αρτέον Εκδοτική», με αναγνώσματα από καταξιωμένους διηγηματογράφους. Η νέα σειρά, που «αγκαλιάζει» αριστουργήματα της ελληνικής λογοτεχνίας, εγκαινιάστηκε τον περασμένο Νοέμβριο με τη «Στραβοκώσταινα» του Αργύρη Εφταλιώτη, ενώ πριν από λίγες ημέρες πήρε σειρά ο Παπαδιαμάντης. «O προγραμματισμός της σειράς είναι δύο βιβλία τον χρόνο. Για τη χρονιά που μας αποχαιρετά, οι δύο πρώτοι τίτλοι κυκλοφόρησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το επόμενο βιβλίο είναι προγραμματισμένο να βγει την περίοδο του Πάσχα του 2023, αν και ακόμη δεν έχω καταλήξει για το ποιό θα είναι αυτό. Στόχος, πάντως, είναι να διατηρήσουμε αυτό τον ρυθμό, δηλαδή να εκδίδονται δύο διηγήματα σε ετήσια βάση από αγαπημένους διηγηματογράφους, ώστε να έρθουν σε επαφή με κλασικά κείμενα των συγγραφέων και παιδιά μικρότερης ηλικίας. Σ’ αυτό βοηθάει αρκετά η εικονογράφηση. Τη σειρά ανέλαβε η Εύα Καραντινού, η οποία έχει εικονογραφήσει πάνω από διακόσια παιδικά βιβλία και στα δύο πρώτα διηγήματα του Εφταλιώτη και του Παπαδιαμάντη έκανε εξαιρετική δουλειά», σημείωσε ο κ. Διονύσης Λεϊμονής, μιλώντας στο SkiathosLife.gr.
[caption id="attachment_171727" align="aligncenter" width="505"]
Ο Διονύσης Λεϊμονής (φωτό) απέδωσε με τον δικό του τρόπο, ένα από τα πλέον ιδιαίτερα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη[/caption]
Tο «Γουτού Γουπατού» εντάσσεται στην κατηγορία των χριστουγεννιάτικων κειμένων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με τον Διονύση Λεϊμονή να τονίζει ότι ένας λόγος, που το ξεχώρισε, ήταν το κοινωνικό στοιχείο που είχε να κάνει με το ζήτημα της αποδοχής ενός παιδιού με αναπηρία: «Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης, ένα παιδί που αμφισβητείται από τους άλλους, δεν γίνεται αποδεκτός και γελοιοποιείται στα μάτια των άλλων, εξαιτίας ενός φυσικού ελαττώματος, το οποίο όμως κατορθώνει να το εξελίξει σε προτέρημα. Έγινε έτσι ο ήρωας της υπόθεσης, αφού θα σώσει μια παρέα νεαρών καλαντάδων, δηλαδή παιδιών που τραγουδούσαν τα κάλαντα, από μια παρέα εξυπνάκηδων, με αρχηγό τον Μήτρο ή Τσηλότατο, ένα παιδί που επίσης έχει περάσει δύσκολες καταστάσεις στην οικογενειακή του ζωή και έχει επιλέξει έναν δρόμο βίας και εκφοβισμού άλλων ανθρώπων, ώστε να αποκτήσει ενδεχομένως αυτά που του στέρησε η οικογένεια και η κοινωνία. Η διασκευή από την καθαρεύουσα στη δημοτική γλώσσα έγινε με πολύ σεβασμό στο κείμενο και τη δομή του και οι αλλαγές που έγιναν, ήταν πολύ μικρές. Για παράδειγμα, «γλυκάναμε» την περιγραφή του Παπαδιαμάντη για το πώς επιτέθηκε ο Μανώλης του Τσηλότατου και πώς του σφίγγει τον λαιμό. Ζούμε σε μια εποχή έντονης βίας και εκφοβισμού, και κρίναμε πως τα σημερινά παιδιά δεν έχουν ανάγκη να δούνε άλλη μια τόσο σκληρή σκηνή. Η έτερη τροποποίηση που έγινε, είχε να κάνει με την… υπόνοια μετάνοιας του Τσηλότατου για όσα έχει κάνει, κάτι που στην πραγματικότητα δεν συναντάμε στο πρωτότυπο έργο».
Ο έμπειρος συγγραφέας εξέφρασε την άποψη πως το «Γουτού Γουπατού» μπορεί να «αγγίξει» τους νεαρούς αναγνώστες, κάτι που εισέπραξε και στις πρώτες παρουσιάσεις του βιβλίου: «Την προηγούμενη εβδομάδα επισκέφτηκα το 21ο Δημοτικό Σχολείο Σταυρού Λαμίας και το 8ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Ιωνίας Βόλου. Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο παρουσιάσεων ήταν πως τα παιδιά εκδήλωσαν μεγάλο ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο διήγημα του Παπαδιαμάντη. Και το κυριότερο; Βρήκαν ότι αυτοί οι ήρωες υπάρχουν ανάμεσά τους και στη σύγχρονη εποχή. Έτσι, εάν η μετάνοια του Τσηλότατου και γενικότερα η διαχείριση της βίαιης αντίδρασης μέσω της αγάπης, περνά στα σημερινά παιδιά, θεωρώ ότι θα έχει βάλει και η λογοτεχνία ένα λιθαράκι ενάντια στα φαινόμενα βίας που παρατηρούνται στις μέρες μας στα σχολεία και στην κοινωνία γενικότερα».
Μια άλλη ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο συγκεκριμένο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, είναι ότι παρότι μας χωρίζουν 123 χρόνια από την πρώτη δημοσίευση, ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει πολλά κοινά στοιχεία στη συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι σε άτομα με σωματική ή πνευματική αναπηρία. Και αυτό ακριβώς καθιστά πρωτοπόρο τον Παπαδιαμάντη, με τον κ. Λεϊμονή να επισημαίνει στο SkiathosLife.gr: «Διαβάζοντας το πρωτότυπο κείμενο, οφείλουμε να παραδεχθούμε την υπερευαισθησία του Παπαδιαμάντη, ο οποίος εκείνη την εποχή έγραψε ένα έργο για την αποδοχή της διαφορετικότητας, καθώς το παιδί που περιγράφει, έχει κινητική αναπηρία, αλλά και γλωσσικές δυσκολίες έκφρασης. Συγκρίνοντας το παρελθόν με το παρόν, παρατηρούμε ότι δεν άλλαξαν πολλά. Και αυτό καθιστά επίκαιρο και διαχρονικό τον Παπαδιαμάντη, ο οποίος με εντυπωσιασε το πώς χειρίστηκε το συγκεκριμένο κείμενο. Ο σπουδαίος αυτός διηγηματογράφος ήταν πολύ μπροστά για την εποχή του. Το ζήτημα της διαφορετικότητας το εντοπίζουμε και στη «Στραβοκώσταινα» του Εφταλιώτη. Αυτό εμένα ως σύγχρονο συγγραφέα με ευαισθητοποίησε να διασκευάσω τα διηγήματα αυτά, καθότι πραγματεύονται μια κατάσταση, που δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια και το βρίσκουμε μπροστά μας, όταν θέλουμε να περιγράψουμε τις σχέσεις των παιδιών στις σύγχρονες κοινωνίες. Η διαφορετικότητα και η αποδοχή είναι κοινωνικές καταστάσεις, που ερεθίζουν τη φαντασία των συγγραφέων από πάντα και όχι μόνο σήμερα και δυστυχώς βασανίζουν ορισμένα παιδιά πολλά χρόνια.Ειδικά τον 19ο αιώνα, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα και πιο σκληρά για ένα ανάπηρο παιδί. Σίγουρα έγιναν μεγάλα βήματα ως προς την αποδοχή, αλλά νομίζω ότι ακόμη δυστυχώς η κοινωνία μας κρατάει σε αποσταση τα άτομα με αναπηρία και τα καταδικάζει σε μια ερημιά».
Κλείνοντας, ο Διονύσης Λεϊμονής στάθηκε στον τρόπο επικοινωνίας του Ταπόη, που κουβαλάει ένα ιδιαίτερο σημασιολογικό φορτίο: «Πολλοί νομίζουν ότι αυτό είναι το όνομα του ήρωα. Όμως, αποκαλώντας τον «Ταπόη», τον κοροϊδεύουν, αφού έτσι πρόφερε ο Μανώλης τη λέξη χταπόδι, το ψευδώνυμο που του είχαν προσάψει για τη δυσμορφία του χεριού του και τον τρόπο βαδίσματος που είχε. Η γλώσσα που «κατασκεύασε» ο Παπαδιαμάντης, αναδεικνύει τη μοναδικότητα του Μανώλη, ο οποίος είναι ένα παιδί πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα. Ακόμη και ο τίτλος «Γουτού Γουπατού», στην ουσία τι σημαίνει; «Πότε του Χριστού;», που αναρωτιόταν πάντα ο Μανώλης για το πότε θα έρθουν τα Χριστούγεννα. Και τι είναι τα Χριστούγεννα; Μια γιορτή αγάπης, την οποία πρόσμενε να ζυγώσει μια και του έλειπε αυτή η αίσθηση, βίωνε έναν κοινωνικό ρατσισμό, όντας «αδικημένος» από τη φύση».
Tο «Γουτού Γουπατού» εντάσσεται στην κατηγορία των χριστουγεννιάτικων κειμένων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με τον Διονύση Λεϊμονή να τονίζει ότι ένας λόγος, που το ξεχώρισε, ήταν το κοινωνικό στοιχείο που είχε να κάνει με το ζήτημα της αποδοχής ενός παιδιού με αναπηρία: «Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης, ένα παιδί που αμφισβητείται από τους άλλους, δεν γίνεται αποδεκτός και γελοιοποιείται στα μάτια των άλλων, εξαιτίας ενός φυσικού ελαττώματος, το οποίο όμως κατορθώνει να το εξελίξει σε προτέρημα.
[caption id="attachment_171728" align="aligncenter" width="640"]
Η γραφή του Παπαδιαμάντη παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη στο «Γουτού Γουπατού», που θίγει ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα[/caption]
Όσο για τον τόπο, που εκτυλίσσεται η ιστορία; Είναι το Ναύπλιο, με τον Σκιαθίτη λογοτέχνη να έχει μεταφέρει τη δράση στην ιστορική πόλη της Αργολίδας. Εξηγώντας τους λόγους που κατέληξε στο συγκεκριμένο διήγημα του Παπαδιαμάντη, ο Διονύσης Λεϊμονής τόνισε: «Το «Γουτού Γουπατού» είναι ένα παπαδιαμαντικό διήγημα, που δεν είναι σκιαθίτικο. Η υπόθεση δεν διαδραματίζεται στο νησί, αλλά στο Ναύπλιο. Αυτός ήταν ένας λόγος, που το ξεχώρισα από τα υπόλοιπα. Επίσης, δεν έχει έντονο το θρησκευτικό στοιχείο, μα περισσότερο το κοινωνικό: Αυτό της αποδοχής ενός παιδιού με αναπηρία, μέσα στα Χριστούγεννα. Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης, ένα παιδί που αμφισβητείται από τους άλλους, δεν γίνεται αποδεκτός και γελοιοποιείται στα μάτια των άλλων, εξαιτίας ενός φυσικού ελαττώματος, το οποίο όμως κατορθώνει να το εξελίξει σε προτέρημα. Έγινε έτσι ο ήρωας της υπόθεσης, αφού θα σώσει μια παρέα νεαρών καλαντάδων, δηλαδή παιδιών που τραγουδούσαν τα κάλαντα, από μια παρέα εξυπνάκηδων, με αρχηγό τον Μήτρο ή Τσηλότατο, ένα παιδί που επίσης έχει περάσει δύσκολες καταστάσεις στην οικογενειακή του ζωή και έχει επιλέξει έναν δρόμο βίας και εκφοβισμού άλλων ανθρώπων, ώστε να αποκτήσει ενδεχομένως αυτά που του στέρησε η οικογένεια και η κοινωνία. Η διασκευή από την καθαρεύουσα στη δημοτική γλώσσα έγινε με πολύ σεβασμό στο κείμενο και τη δομή του και οι αλλαγές που έγιναν, ήταν πολύ μικρές. Για παράδειγμα, «γλυκάναμε» την περιγραφή του Παπαδιαμάντη για το πώς επιτέθηκε ο Μανώλης του Τσηλότατου και πώς του σφίγγει τον λαιμό. Ζούμε σε μια εποχή έντονης βίας και εκφοβισμού, και κρίναμε πως τα σημερινά παιδιά δεν έχουν ανάγκη να δούνε άλλη μια τόσο σκληρή σκηνή. Η έτερη τροποποίηση που έγινε, είχε να κάνει με την… υπόνοια μετάνοιας του Τσηλότατου για όσα έχει κάνει, κάτι που στην πραγματικότητα δεν συναντάμε στο πρωτότυπο έργο».
Ο έμπειρος συγγραφέας εξέφρασε την άποψη πως το «Γουτού Γουπατού» μπορεί να «αγγίξει» τους νεαρούς αναγνώστες, κάτι που εισέπραξε και στις πρώτες παρουσιάσεις του βιβλίου: «Την προηγούμενη εβδομάδα επισκέφτηκα το 21ο Δημοτικό Σχολείο Σταυρού Λαμίας και το 8ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Ιωνίας Βόλου. Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο παρουσιάσεων ήταν πως τα παιδιά εκδήλωσαν μεγάλο ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο διήγημα του Παπαδιαμάντη. Και το κυριότερο; Βρήκαν ότι αυτοί οι ήρωες υπάρχουν ανάμεσά τους και στη σύγχρονη εποχή. Έτσι, εάν η μετάνοια του Τσηλότατου και γενικότερα η διαχείριση της βίαιης αντίδρασης μέσω της αγαπης, περνά στα σημερινά παιδιά, θεωρώ ότι θα έχει βάλει και η λογοτεχνία ένα λιθαράκι ενάντια στα φαινόμενα βίας που παρατηρούνται στις μέρες μας στα σχολεία και στην κοινωνία γενικότερα».
Μια άλλη ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο συγκεκριμένο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, είναι ότι παρότι μας χωρίζουν 123 χρόνια από την πρώτη δημοσίευση, ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει πολλά κοινά στοιχεία στη συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι σε άτομα με σωματική ή πνευματική αναπηρία. Και αυτό ακριβώς καθιστά πρωτοπόρο τον Παπαδιαμάντη, με τον κ. Λεϊμονή να επισημαίνει στο SkiathosLife.gr: «Διαβάζοντας το πρωτότυπο κείμενο, οφείλουμε να παραδεχθούμε την υπερευαισθησία του Παπαδιαμάντη, ο οποίος εκείνη την εποχή έγραψε ένα έργο για την αποδοχή της διαφορετικότητας, καθώς το παιδί που περιγράφει, έχει κινητική αναπηρία, αλλά και γλωσσικές δυσκολίες έκφρασης. Συγκρίνοντας το παρελθόν με το παρόν, παρατηρούμε ότι δεν άλλαξαν πολλά. Και αυτό καθιστά επίκαιρο και διαχρονικό τον Παπαδιαμάντη, ο οποίος με εντυπωσιασε το πώς χειρίστηκε το συγκεκριμένο κείμενο. Ο σπουδαίος αυτός διηγηματογράφος ήταν πολύ μπροστά για την εποχή του. Το ζήτημα της διαφορετικότητας το εντοπίζουμε και στη «Στραβοκώσταινα» του Εφταλιώτη. Αυτό εμένα ως σύγχρονο συγγραφέα με ευαισθητοποίησε να διασκευάσω τα διηγήματα αυτά, καθότι πραγματεύονται μια κατάσταση, που δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια και το βρίσκουμε μπροστά μας, όταν θέλουμε να περιγράψουμε τις σχέσεις των παιδιών στις σύγχρονες κοινωνίες. Η διαφορετικότητα και η αποδοχή είναι κοινωνικές καταστάσεις, που ερεθίζουν τη φαντασία των συγγραφέων από πάντα και όχι μόνο σήμερα και δυστυχώς βασανίζουν ορισμένα παιδιά πολλά χρόνια.Ειδικά τον 19ο αιώνα, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα και πιο σκληρά για ένα ανάπηρο παιδί. Σίγουρα έγιναν μεγάλα βήματα ως προς την αποδοχή, αλλά νομίζω ότι ακόμη δυστυχώς η κοινωνία μας κρατάει σε αποσταση τα άτομα με αναπηρία και τα καταδικάζει σε μια ερημιά».
[caption id="attachment_171726" align="alignnone" width="900"]
Το εξώφυλλο του βιβλίου[/caption]
Κλείνοντας, ο Διονύσης Λεϊμονής στάθηκε στον τρόπο επικοινωνίας του Ταπόη, που κουβαλάει ένα ιδιαίτερο σημασιολογικό φορτίο: «Πολλοί νομίζουν ότι αυτό είναι το όνομα του ήρωα. Όμως, αποκαλώντας τον «Ταπόη», τον κοροϊδεύουν, αφού έτσι πρόφερε ο Μανώλης τη λέξη χταπόδι,το ψευδώνυμο που του είχαν προσάψει για τη δυσμορφία του χεριού του και τον τρόπο βαδίσματος που είχε. Η γλώσσα που «κατασκεύασε» ο Παπαδιαμάντης, αναδεικνύει τη μοναδικότητα του Μανώλη, ο οποίος είναι ένα παιδί πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα. Ακόμη και ο τίτλος «Γουτού Γουπατού», στην ουσία τι σημαίνει; «Πότε του Χριστού;», που αναρωτιόταν πάντα ο Μανώλης για το πότε θα έρθουν τα Χριστούγεννα. Και τι είναι τα Χριστούγεννα; Μια γιορτή αγάπης, την οποία πρόσμενε να ζυγώσει μια και του έλειπε αυτή η αίσθηση, βίωνε έναν κοινωνικό ρατσισμό, όντας «αδικημένος» από τη φύση».
Στις αρχές του μήνα που διανύουμε, κυκλοφόρησε μία νέα διασκευή του «Γουτού Γουπατού», με την επιμέλεια του Διονύση Λεϊμονή, ο οποίος υπογράφει τη σειρά των «Κλασικών Διηγημάτων» από την «Αρτέον Εκδοτική», με αναγνώσματα από καταξιωμένους διηγηματογράφους. Η νέα σειρά, που «αγκαλιάζει» αριστουργήματα της ελληνικής λογοτεχνίας, εγκαινιάστηκε τον περασμένο Νοέμβριο με τη «Στραβοκώσταινα» του Αργύρη Εφταλιώτη, ενώ πριν από λίγες ημέρες πήρε σειρά ο Παπαδιαμάντης. «O προγραμματισμός της σειράς είναι δύο βιβλία τον χρόνο. Για τη χρονιά που μας αποχαιρετά, οι δύο πρώτοι τίτλοι κυκλοφόρησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το επόμενο βιβλίο είναι προγραμματισμένο να βγει την περίοδο του Πάσχα του 2023, αν και ακόμη δεν έχω καταλήξει για το ποιό θα είναι αυτό. Στόχος, πάντως, είναι να διατηρήσουμε αυτό τον ρυθμό, δηλαδή να εκδίδονται δύο διηγήματα σε ετήσια βάση από αγαπημένους διηγηματογράφους, ώστε να έρθουν σε επαφή με κλασικά κείμενα των συγγραφέων και παιδιά μικρότερης ηλικίας. Σ’ αυτό βοηθάει αρκετά η εικονογράφηση. Τη σειρά ανέλαβε η Εύα Καραντινού, η οποία έχει εικονογραφήσει πάνω από διακόσια παιδικά βιβλία και στα δύο πρώτα διηγήματα του Εφταλιώτη και του Παπαδιαμάντη έκανε εξαιρετική δουλειά», σημείωσε ο κ. Διονύσης Λεϊμονής, μιλώντας στο SkiathosLife.gr.
[caption id="attachment_171727" align="aligncenter" width="505"] Ο Διονύσης Λεϊμονής (φωτό) απέδωσε με τον δικό του τρόπο, ένα από τα πλέον ιδιαίτερα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη[/caption]
Tο «Γουτού Γουπατού» εντάσσεται στην κατηγορία των χριστουγεννιάτικων κειμένων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με τον Διονύση Λεϊμονή να τονίζει ότι ένας λόγος, που το ξεχώρισε, ήταν το κοινωνικό στοιχείο που είχε να κάνει με το ζήτημα της αποδοχής ενός παιδιού με αναπηρία: «Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης, ένα παιδί που αμφισβητείται από τους άλλους, δεν γίνεται αποδεκτός και γελοιοποιείται στα μάτια των άλλων, εξαιτίας ενός φυσικού ελαττώματος, το οποίο όμως κατορθώνει να το εξελίξει σε προτέρημα. Έγινε έτσι ο ήρωας της υπόθεσης, αφού θα σώσει μια παρέα νεαρών καλαντάδων, δηλαδή παιδιών που τραγουδούσαν τα κάλαντα, από μια παρέα εξυπνάκηδων, με αρχηγό τον Μήτρο ή Τσηλότατο, ένα παιδί που επίσης έχει περάσει δύσκολες καταστάσεις στην οικογενειακή του ζωή και έχει επιλέξει έναν δρόμο βίας και εκφοβισμού άλλων ανθρώπων, ώστε να αποκτήσει ενδεχομένως αυτά που του στέρησε η οικογένεια και η κοινωνία. Η διασκευή από την καθαρεύουσα στη δημοτική γλώσσα έγινε με πολύ σεβασμό στο κείμενο και τη δομή του και οι αλλαγές που έγιναν, ήταν πολύ μικρές. Για παράδειγμα, «γλυκάναμε» την περιγραφή του Παπαδιαμάντη για το πώς επιτέθηκε ο Μανώλης του Τσηλότατου και πώς του σφίγγει τον λαιμό. Ζούμε σε μια εποχή έντονης βίας και εκφοβισμού, και κρίναμε πως τα σημερινά παιδιά δεν έχουν ανάγκη να δούνε άλλη μια τόσο σκληρή σκηνή. Η έτερη τροποποίηση που έγινε, είχε να κάνει με την… υπόνοια μετάνοιας του Τσηλότατου για όσα έχει κάνει, κάτι που στην πραγματικότητα δεν συναντάμε στο πρωτότυπο έργο».
Ο έμπειρος συγγραφέας εξέφρασε την άποψη πως το «Γουτού Γουπατού» μπορεί να «αγγίξει» τους νεαρούς αναγνώστες, κάτι που εισέπραξε και στις πρώτες παρουσιάσεις του βιβλίου: «Την προηγούμενη εβδομάδα επισκέφτηκα το 21ο Δημοτικό Σχολείο Σταυρού Λαμίας και το 8ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Ιωνίας Βόλου. Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο παρουσιάσεων ήταν πως τα παιδιά εκδήλωσαν μεγάλο ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο διήγημα του Παπαδιαμάντη. Και το κυριότερο; Βρήκαν ότι αυτοί οι ήρωες υπάρχουν ανάμεσά τους και στη σύγχρονη εποχή. Έτσι, εάν η μετάνοια του Τσηλότατου και γενικότερα η διαχείριση της βίαιης αντίδρασης μέσω της αγάπης, περνά στα σημερινά παιδιά, θεωρώ ότι θα έχει βάλει και η λογοτεχνία ένα λιθαράκι ενάντια στα φαινόμενα βίας που παρατηρούνται στις μέρες μας στα σχολεία και στην κοινωνία γενικότερα».
Μια άλλη ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο συγκεκριμένο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, είναι ότι παρότι μας χωρίζουν 123 χρόνια από την πρώτη δημοσίευση, ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει πολλά κοινά στοιχεία στη συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι σε άτομα με σωματική ή πνευματική αναπηρία. Και αυτό ακριβώς καθιστά πρωτοπόρο τον Παπαδιαμάντη, με τον κ. Λεϊμονή να επισημαίνει στο SkiathosLife.gr: «Διαβάζοντας το πρωτότυπο κείμενο, οφείλουμε να παραδεχθούμε την υπερευαισθησία του Παπαδιαμάντη, ο οποίος εκείνη την εποχή έγραψε ένα έργο για την αποδοχή της διαφορετικότητας, καθώς το παιδί που περιγράφει, έχει κινητική αναπηρία, αλλά και γλωσσικές δυσκολίες έκφρασης. Συγκρίνοντας το παρελθόν με το παρόν, παρατηρούμε ότι δεν άλλαξαν πολλά. Και αυτό καθιστά επίκαιρο και διαχρονικό τον Παπαδιαμάντη, ο οποίος με εντυπωσιασε το πώς χειρίστηκε το συγκεκριμένο κείμενο. Ο σπουδαίος αυτός διηγηματογράφος ήταν πολύ μπροστά για την εποχή του. Το ζήτημα της διαφορετικότητας το εντοπίζουμε και στη «Στραβοκώσταινα» του Εφταλιώτη. Αυτό εμένα ως σύγχρονο συγγραφέα με ευαισθητοποίησε να διασκευάσω τα διηγήματα αυτά, καθότι πραγματεύονται μια κατάσταση, που δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια και το βρίσκουμε μπροστά μας, όταν θέλουμε να περιγράψουμε τις σχέσεις των παιδιών στις σύγχρονες κοινωνίες. Η διαφορετικότητα και η αποδοχή είναι κοινωνικές καταστάσεις, που ερεθίζουν τη φαντασία των συγγραφέων από πάντα και όχι μόνο σήμερα και δυστυχώς βασανίζουν ορισμένα παιδιά πολλά χρόνια.Ειδικά τον 19ο αιώνα, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα και πιο σκληρά για ένα ανάπηρο παιδί. Σίγουρα έγιναν μεγάλα βήματα ως προς την αποδοχή, αλλά νομίζω ότι ακόμη δυστυχώς η κοινωνία μας κρατάει σε αποσταση τα άτομα με αναπηρία και τα καταδικάζει σε μια ερημιά».
Κλείνοντας, ο Διονύσης Λεϊμονής στάθηκε στον τρόπο επικοινωνίας του Ταπόη, που κουβαλάει ένα ιδιαίτερο σημασιολογικό φορτίο: «Πολλοί νομίζουν ότι αυτό είναι το όνομα του ήρωα. Όμως, αποκαλώντας τον «Ταπόη», τον κοροϊδεύουν, αφού έτσι πρόφερε ο Μανώλης τη λέξη χταπόδι, το ψευδώνυμο που του είχαν προσάψει για τη δυσμορφία του χεριού του και τον τρόπο βαδίσματος που είχε. Η γλώσσα που «κατασκεύασε» ο Παπαδιαμάντης, αναδεικνύει τη μοναδικότητα του Μανώλη, ο οποίος είναι ένα παιδί πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα. Ακόμη και ο τίτλος «Γουτού Γουπατού», στην ουσία τι σημαίνει; «Πότε του Χριστού;», που αναρωτιόταν πάντα ο Μανώλης για το πότε θα έρθουν τα Χριστούγεννα. Και τι είναι τα Χριστούγεννα; Μια γιορτή αγάπης, την οποία πρόσμενε να ζυγώσει μια και του έλειπε αυτή η αίσθηση, βίωνε έναν κοινωνικό ρατσισμό, όντας «αδικημένος» από τη φύση».
Tο «Γουτού Γουπατού» εντάσσεται στην κατηγορία των χριστουγεννιάτικων κειμένων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με τον Διονύση Λεϊμονή να τονίζει ότι ένας λόγος, που το ξεχώρισε, ήταν το κοινωνικό στοιχείο που είχε να κάνει με το ζήτημα της αποδοχής ενός παιδιού με αναπηρία: «Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης, ένα παιδί που αμφισβητείται από τους άλλους, δεν γίνεται αποδεκτός και γελοιοποιείται στα μάτια των άλλων, εξαιτίας ενός φυσικού ελαττώματος, το οποίο όμως κατορθώνει να το εξελίξει σε προτέρημα.
[caption id="attachment_171728" align="aligncenter" width="640"] Η γραφή του Παπαδιαμάντη παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη στο «Γουτού Γουπατού», που θίγει ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα[/caption]
Όσο για τον τόπο, που εκτυλίσσεται η ιστορία; Είναι το Ναύπλιο, με τον Σκιαθίτη λογοτέχνη να έχει μεταφέρει τη δράση στην ιστορική πόλη της Αργολίδας. Εξηγώντας τους λόγους που κατέληξε στο συγκεκριμένο διήγημα του Παπαδιαμάντη, ο Διονύσης Λεϊμονής τόνισε: «Το «Γουτού Γουπατού» είναι ένα παπαδιαμαντικό διήγημα, που δεν είναι σκιαθίτικο. Η υπόθεση δεν διαδραματίζεται στο νησί, αλλά στο Ναύπλιο. Αυτός ήταν ένας λόγος, που το ξεχώρισα από τα υπόλοιπα. Επίσης, δεν έχει έντονο το θρησκευτικό στοιχείο, μα περισσότερο το κοινωνικό: Αυτό της αποδοχής ενός παιδιού με αναπηρία, μέσα στα Χριστούγεννα. Πρωταγωνιστής είναι ο Μανώλης ή Ταπόης, ένα παιδί που αμφισβητείται από τους άλλους, δεν γίνεται αποδεκτός και γελοιοποιείται στα μάτια των άλλων, εξαιτίας ενός φυσικού ελαττώματος, το οποίο όμως κατορθώνει να το εξελίξει σε προτέρημα. Έγινε έτσι ο ήρωας της υπόθεσης, αφού θα σώσει μια παρέα νεαρών καλαντάδων, δηλαδή παιδιών που τραγουδούσαν τα κάλαντα, από μια παρέα εξυπνάκηδων, με αρχηγό τον Μήτρο ή Τσηλότατο, ένα παιδί που επίσης έχει περάσει δύσκολες καταστάσεις στην οικογενειακή του ζωή και έχει επιλέξει έναν δρόμο βίας και εκφοβισμού άλλων ανθρώπων, ώστε να αποκτήσει ενδεχομένως αυτά που του στέρησε η οικογένεια και η κοινωνία. Η διασκευή από την καθαρεύουσα στη δημοτική γλώσσα έγινε με πολύ σεβασμό στο κείμενο και τη δομή του και οι αλλαγές που έγιναν, ήταν πολύ μικρές. Για παράδειγμα, «γλυκάναμε» την περιγραφή του Παπαδιαμάντη για το πώς επιτέθηκε ο Μανώλης του Τσηλότατου και πώς του σφίγγει τον λαιμό. Ζούμε σε μια εποχή έντονης βίας και εκφοβισμού, και κρίναμε πως τα σημερινά παιδιά δεν έχουν ανάγκη να δούνε άλλη μια τόσο σκληρή σκηνή. Η έτερη τροποποίηση που έγινε, είχε να κάνει με την… υπόνοια μετάνοιας του Τσηλότατου για όσα έχει κάνει, κάτι που στην πραγματικότητα δεν συναντάμε στο πρωτότυπο έργο».
Ο έμπειρος συγγραφέας εξέφρασε την άποψη πως το «Γουτού Γουπατού» μπορεί να «αγγίξει» τους νεαρούς αναγνώστες, κάτι που εισέπραξε και στις πρώτες παρουσιάσεις του βιβλίου: «Την προηγούμενη εβδομάδα επισκέφτηκα το 21ο Δημοτικό Σχολείο Σταυρού Λαμίας και το 8ο Δημοτικό Σχολείο Νέας Ιωνίας Βόλου. Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο παρουσιάσεων ήταν πως τα παιδιά εκδήλωσαν μεγάλο ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο διήγημα του Παπαδιαμάντη. Και το κυριότερο; Βρήκαν ότι αυτοί οι ήρωες υπάρχουν ανάμεσά τους και στη σύγχρονη εποχή. Έτσι, εάν η μετάνοια του Τσηλότατου και γενικότερα η διαχείριση της βίαιης αντίδρασης μέσω της αγαπης, περνά στα σημερινά παιδιά, θεωρώ ότι θα έχει βάλει και η λογοτεχνία ένα λιθαράκι ενάντια στα φαινόμενα βίας που παρατηρούνται στις μέρες μας στα σχολεία και στην κοινωνία γενικότερα».
Μια άλλη ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο συγκεκριμένο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, είναι ότι παρότι μας χωρίζουν 123 χρόνια από την πρώτη δημοσίευση, ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει πολλά κοινά στοιχεία στη συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι σε άτομα με σωματική ή πνευματική αναπηρία. Και αυτό ακριβώς καθιστά πρωτοπόρο τον Παπαδιαμάντη, με τον κ. Λεϊμονή να επισημαίνει στο SkiathosLife.gr: «Διαβάζοντας το πρωτότυπο κείμενο, οφείλουμε να παραδεχθούμε την υπερευαισθησία του Παπαδιαμάντη, ο οποίος εκείνη την εποχή έγραψε ένα έργο για την αποδοχή της διαφορετικότητας, καθώς το παιδί που περιγράφει, έχει κινητική αναπηρία, αλλά και γλωσσικές δυσκολίες έκφρασης. Συγκρίνοντας το παρελθόν με το παρόν, παρατηρούμε ότι δεν άλλαξαν πολλά. Και αυτό καθιστά επίκαιρο και διαχρονικό τον Παπαδιαμάντη, ο οποίος με εντυπωσιασε το πώς χειρίστηκε το συγκεκριμένο κείμενο. Ο σπουδαίος αυτός διηγηματογράφος ήταν πολύ μπροστά για την εποχή του. Το ζήτημα της διαφορετικότητας το εντοπίζουμε και στη «Στραβοκώσταινα» του Εφταλιώτη. Αυτό εμένα ως σύγχρονο συγγραφέα με ευαισθητοποίησε να διασκευάσω τα διηγήματα αυτά, καθότι πραγματεύονται μια κατάσταση, που δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια και το βρίσκουμε μπροστά μας, όταν θέλουμε να περιγράψουμε τις σχέσεις των παιδιών στις σύγχρονες κοινωνίες. Η διαφορετικότητα και η αποδοχή είναι κοινωνικές καταστάσεις, που ερεθίζουν τη φαντασία των συγγραφέων από πάντα και όχι μόνο σήμερα και δυστυχώς βασανίζουν ορισμένα παιδιά πολλά χρόνια.Ειδικά τον 19ο αιώνα, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα και πιο σκληρά για ένα ανάπηρο παιδί. Σίγουρα έγιναν μεγάλα βήματα ως προς την αποδοχή, αλλά νομίζω ότι ακόμη δυστυχώς η κοινωνία μας κρατάει σε αποσταση τα άτομα με αναπηρία και τα καταδικάζει σε μια ερημιά».
[caption id="attachment_171726" align="alignnone" width="900"] Το εξώφυλλο του βιβλίου[/caption]
Κλείνοντας, ο Διονύσης Λεϊμονής στάθηκε στον τρόπο επικοινωνίας του Ταπόη, που κουβαλάει ένα ιδιαίτερο σημασιολογικό φορτίο: «Πολλοί νομίζουν ότι αυτό είναι το όνομα του ήρωα. Όμως, αποκαλώντας τον «Ταπόη», τον κοροϊδεύουν, αφού έτσι πρόφερε ο Μανώλης τη λέξη χταπόδι,το ψευδώνυμο που του είχαν προσάψει για τη δυσμορφία του χεριού του και τον τρόπο βαδίσματος που είχε. Η γλώσσα που «κατασκεύασε» ο Παπαδιαμάντης, αναδεικνύει τη μοναδικότητα του Μανώλη, ο οποίος είναι ένα παιδί πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα. Ακόμη και ο τίτλος «Γουτού Γουπατού», στην ουσία τι σημαίνει; «Πότε του Χριστού;», που αναρωτιόταν πάντα ο Μανώλης για το πότε θα έρθουν τα Χριστούγεννα. Και τι είναι τα Χριστούγεννα; Μια γιορτή αγάπης, την οποία πρόσμενε να ζυγώσει μια και του έλειπε αυτή η αίσθηση, βίωνε έναν κοινωνικό ρατσισμό, όντας «αδικημένος» από τη φύση».
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ