Έχουμε ''κατορθώσει'' στις μέρες μας να φτάσουμε στο εξής παράδοξο: να θεωρούμε πολλές φορές αυθόρμητα και ασυναίσθητα την αδυναμία συνύπαρξης οπαδών οργανωμένων σε συνδέσμους διαφορετικών ομάδων ως μία κανονικότητα. Φυσικά, το γεγονός αυτό δεν περιορίζεται απλά και μόνο σε μια "αδυναμία συνύπαρξης". Αποκτά συχνά διαστάσεις βίας και εγκληματικότητας, διαστάσεις τις οποίες είναι είναι αδύνατον να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Πόσο αντιφατικό θα σκεφτούμε, λαμβάνοντας υπόψιν την παραδοχή τέτοιων θλιβερών γεγονότων από την πλειοψηφία ως μια πραγματικότητα, όπως προανέφερα. Τέτοιοι συσχετισμοί του ανθρώπινου εγκεφάλου που ταυτίζουν την βία με τον αθλητισμό, αλλά δεν την αποδέχονται και την καταδικάζουν συνάμα, είναι κάτι το ανησυχητικό. Ανησυχητικό διότι αποκαλύπτει το νέφος που σκεπάζει την λογική με την οποία είμαστε υποχρεωμένοι να σκεφτόμαστε στην ζωή μας. Ένα νέφος που ξεκάθαρα προέρχεται από τον καταιγισμό πληροφοριών που υπόκειται ο σύγχρονος άνθρωπος από τα ΜΜΕ, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλπ. Και τον οδηγεί σε αν μη τι άλλο λανθασμένα, αντικρουόμενα και χωρίς λογική συμπεράσματα. Επαναλαμβάνω ότι η καταδίκη μιας εγκληματικής πράξης και παράλληλα η παραδοχή ότι είναι συχνό φαινόμενο και "δεν θα έπρεπε να μας κάνει εντύπωση", δεν μπορεί να συνάδει με την λογική σκέψη.

Θα ήθελα όμως να επιμείνω περισσότερο στο φαινόμενο της οπαδικής βίας στην χώρα μας. Αναζητώντας την έννοια της λέξης "οπαδός" , παραθέτω κατά λέξη τον ορισμό της, σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας:"Οπαδός είναι αυτός που ακολουθεί μια κίνηση, μια ιδεολογία, ένα πρόσωπο, μια ομάδα κ.ο.κ." Κατ' επέκταση όμως και πάλι σύμφωνα με τον ορισμό που υπάρχει στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής, μια αρνητική εκδοχή της λέξης "οπαδού" είναι "αυτός που αγαπάει πέραν του δέοντως..(τα προαναφερθέντα), σε βαθμό που ξεφεύγει από τα όρια της λογικής". Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε περισσότερο με την δεύτερη εκδοχή.

Τα χρόνια της αθωότητας, όπως συνηθίζεται να αποκαλούμε την εποχή κατά την οποία οπαδοί διαφορετικών ομάδων καθόντουσαν ανεμειγμένοι στις κερκίδες των γηπέδων δίχως να συμβεί το παραμικρό επεισόδιο, αρχίζουν να αποτελούν παρελθόν από τις αρχές της δεκαετίας του 80. Έκτοτε, η εγκληματικότητα εισβάλλει και μονιμοποιείται στον αθλητισμό. Η αρχή γίνεται το 1983. Ο 18χρονος ποδηλάτης Άρης Δημητριάδης πέφτει νεκρός από μαχαιριές 3 αγνώστων χούλιγκαν, αφού "τόλμησε" να πειράξει τους 2 φίλους του που τον συνόδευαν για την ήττα του Άρη από τον Παναθηναϊκό στην Αθήνα. Η τυφλή οπαδική βία συνεχίζεται ακατάπαυστα με τα θύματα της να φτάνουν τον αριθμό 12(τουλάχιστον) τα τελευταία 40 χρόνια. Τελευταίο θύμα ο 19χρονος Άλκης Καμπανός, η απάνθρωπη δολοφονία του οποίου την 1η Φεβρουαρίου του 2022 στην Θεσσαλονίκη συγκλόνισε το πανελλήνιο.

 Σίγουρα, κάτω από τις κουκούλες των στυγνών δολοφόνων και των βίαιων χούλιγκαν κρύβονται συγκεκριμένα πρόσωπα. Πίσω από την δράση τους όμως τι ή ποιος κρύβεται;

Μετά την απάνθρωπη δολοφονία του 19χρονου οπαδού του Άρη, Άλκη Καμπανού, ένας αστυνομικός της Υποδιεύθυνσης Αθλητικής Βίας προέβη ανώνυμα σε μια απίστευτη καταγγελία στον ραδιοφωνικό σταθμό της Θεσσαλονίκης Μετρόπολις 95.5, αποκαλύπτοντας τον ρόλο που παίζουν οι ΠΑΕ στην υποκίνηση της οπαδικής βίας, έμμεσα αλλά και άμεσα σε ρόλο "συνεργού". Χαρακτηριστικά, αναφέρει:

 "Είχαμε βρει καπνογόνα αλλά και πιστόλια ευθείας βολής, ήμουν παρόντας στο περιστατικό και είχα ακολουθήσει την ομάδα στα αποδυτήρια γιατί είχα δεχτεί την εν λόγω εντολή. Εκείνη την ώρα ήρθαν τρεις οργανωμένοι φίλοι της ομάδας και πήραν τα σακίδια από τα αποδυτήρια για να τα παραλάβουν, ενώ εμείς δεν είχαμε καμία εντολή για να αντιδράσουμε. Είναι πολλά τα συμφέροντα που παίζονται.."

Κατέστη και εγώ ο ίδιος μάρτυρας του πέπλου προστασίας που παρέχουν οι ΠΑΕ στους οργανωμένους οπαδούς της, όταν παρευρέθη στον ιστορικό πρώτο αγώνα της ΑΕΚ στο νέο της γήπεδο, με αντίπαλο τον Ιωνικό. Τριάντα λεπτά πριν την έναρξη του αγώνα, δεκάδες οργανωμένοι οπαδοί της Ένωσης κουβαλούσαν κούτες γεμάτες με καπνογόνα τα οποία μοίραζαν στους φιλάθλους! Σε ένα (υπεράριθμα) κατάμεστο στάδιο. Οι συνέπειες γνωστές:

αποπνικτική ατμόσφαιρα, πολύλεπτη καθυστέρηση της έναρξης του αγώνα, και χρηματικό πρόστιμο στην ΠΑΕ ΑΕΚ.

Πολλές είναι οι περιπτώσεις συγκάλυψης και προστασίας δραστών οπαδικής βίας ακόμη και με την πληρωμή της νομικής τους υποστήριξης στα δικαστήρια από τις ίδιες τις ΠΑΕ! Έτσι, απροκάλυπτα και ανερυθρίαστα. Δεν είναι λίγες και οι πολεμικού τύπου ρητορικές που επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν παράγοντες των ΠΑΕ, υποδαυλίζοντας με αυτό τον τρόπο τον φανατισμό των οργανωμένων οπαδών τους. Παραδείγματα τέτοιων ρητορικών είναι αναρίθμητα. Δεν θα μπω στον κόπο να παραθέσω κάποια από αυτά, γιατί, ειλικρινά, το όποιο επίπεδο προσπαθώ να διατηρήσω στο συγκεκριμένο άρθρο, θα κατακρημνιστεί. Και εκατοντάδες άλλα παρόμοια περιστατικά και μαρτυρίες, τα οποία δεν θα αναφερθούν για την οικονομία τουν άρθρου.

Την Δευτέρα 21/02/2022, ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Τάκης Θεοδωρικάκος ανακοινώνει μία σειρά από μέτρα για την καταπολέμηση της οπαδικής βίας:

• Αυστηροποίηση των ποινών για τα εγκλήματα οπαδικής βίας (από έξι μήνες έως πέντε έτη το πλαίσιο ποινής)
• Ειδικό ποινικό αδίκημα για όσους θα έχουν καλυμμένο το πρόσωπό τους κατά τη διάρκεια αθλητικών αγώνων
• Απαγόρευση της αναστολής εκτέλεσης της ποινής για εγκλήματα οπαδικής βίας
• Εκδίκαση κατά προτεραιότητα των υποθέσεων οπαδικής βίας
• "Λουκέτο" σε όλους τους συνδέσμους οπαδών έως τις 31 Ιουλίου 2022
• Δημιουργία "Ψηφιακού Μητρώου Μελών Λεσχών Φιλάθλων"
• Απαγόρευση της διάθεσης μεμονωμένων εισιτηρίων στις θύρες των οργανωμένων οπαδών

Τελικά λειτουργούν τα μέτρα;

Αρχικά, ας αναρωτηθούμε αν έστω εφαρμόζονται. Όσον αφορά την θέσπιση αυστηρότερων ποινών για τους δράστες που βαρύνονται με την τέλεση εγκλημάτων οπαδικής βίας, αν και δυστυχώς η ενημέρωση που έχουμε δεν είναι επαρκής, δεν μπορώ να φανταστώ να μην εφαρμόζονται από την Δικαιοσύνη. Το ίδιο ισχύει και για την ενημέρωση που έχουμε για τα μέτρα που έχουν ως στόχο την πρόληψη τέτοιων εγκλημάτων. Είναι κι αυτή πολύ περιορισμένη. Το μόνο που μπορώ να διαβεβαιώσω είναι ότι δεν εφαρμόζεται κατά κράτος, έχοντας δει, ακούσει και διαβάσει πολλά. Ελπίζω όμως τέτοιου είδους παραλείψεις από τις υπηρεσίες ασφάλειας να είναι μεμονωμένες και μη εσκεμμένες και να μην οφείλονται σε κάποια πολιτική διαταγή για την αποφυγή ενδεχόμενου πολιτικού κόστους. Το δεύτερο σενάριο μπορεί να αναλυθεί ποικίλως. Θα αναφέρω μία -κατά την γνώμη μου- ενδεχόμενη διάστασή του. Αυτή αφορά την αδυναμία της τωρινής (και όχι μόνο) κυβέρνησης να ελέγξει και να αποβάλλει από τα σώματα ασφαλείας, τα διάσκορπα ακροδεξιά θυλάκια, εξαιτίας των οποίων οφείλονται τα κρούσματα αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας. Τα οποία έπειτα στρώνονται  έτοιμα στο πιάτο της αντικυβερνητικής ρητορικής  που λογικό είναι να χρησιμοποιείται διαχρονικά από τα αντιπολιτευόμενα κόμματα. Και όλα αυτά συνεπάγονται πολιτικό κόστος για το κυβερνών κόμμα.

 Ένα επιπλέον μέτρο, το οποίο βρίσκεται σε ισχύ από προηγούμενες κυβερνήσεις, προβλέπει την τιμωρία μιας ΠΑΕ με χρηματικό πρόστιμο, αγώνες κεκλεισμένων των θυρών και αφαίρεση βαθμών από τον βαθμολογικό πίνακα του πρωταθλήματος, έπειτα από περιστατικά βίας από τους οπαδούς της. Η λογική αυτού του μέτρου βασίζεται στην αποφυγή τέτοιων ενεργειών από τους χούλιγκανς για να μην βρεθεί η ομάδα που υποστηρίζουν υπό τον κίνδυνο των παραπάνω ποινών (ιδιαίτερα της αφαίρεσης βαθμών). Την αναποτελεσματικότητα αυτού του μέτρου μπορούμε να την συμπεράνουμε με περίσσια βεβαιότητα, απλά και μόνο καταμετρώντας τα περιστατικά οπαδικής βίας, από την ημερομηνία εφαρμογής του μέχρι σήμερα.

Η αλήθεια είναι ότι τα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της οπαδικής βίας μπορούν να αποφέρουν θετικά αποτελέσματα, αρκεί να εφαρμόζονται. Δεν αρκούν από μόνα τους όμως. Η κυβέρνηση ορθώς επέλεξε τον δρόμο της επέκτασης των ποινών από τις ΠΑΕ, στοχευμένα προς τους εμπλεκόμενους σε βίαια περιστατικά οπαδούς. Θα χρειαστεί όμως περαιτέρω αυστηροποίηση και να γίνει πιο σαφής και ξεκάθαρη η νέα αλυσίδα μέτρων.

Δεν διευκρινίζεται, εν παραδείγματι, τι βαθμού αποτελεί το ειδικό ποινικό αδίκημα για όσους θα έχουν καλυμμένο το πρόσωπό τους κατά την διάρκεια αθλητικών αγώνων. Εκδίκαση κατά προτεραιότητα των υποθέσεων οπαδικής βίας, με πόσες αναβολές και καθυστέρηση της τελικής δικαστικής απόφασης όμως; (Εδώ βέβαια ανοίγεται το χρόνιο θέμα της υποστελέχωσης και αδράνειας των δικαστικών οργάνων και η ανάγκη ψηφιοποίησης των υπηρεσιών της Δικαιοσύνης, η οποία να σημειωθεί ότι "τρέχει" από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, το οποίο επιτελεί αξιοθαύμαστο έργο). Αυστηροποίηση των υφιστάμενων μέτρων και ποινών, πιστεύω ότι μπορεί να υπάρξει. Ενδεικτικά:

• Αποκάλυψη της ταυτότητας όσων συλλαμβάνονται με την κατηγορία της συμμετοχής σε περιστατικά οπαδικής βίας
• Περαιτέρω αύξηση χρονικού ορίου φυλάκισης για εγκλήματα οπαδικής βίας
• Κάμερες παρακολούθησης σε όλα τα γήπεδα
• Εφαρμογή πλαφόν στον αριθμό συνδέσμων φιλάθλων κάθε ομάδας
• Η παραμικρή παρεκτροπή οπαδού κατά την διάρκεια αθλητικών αγώνων να τιμωρείται τουλάχιστον με την ες αεί απαγόρευση εισόδου του στα γήπεδα

Απαιτείται βέβαια και η παραδοχή επιτέλους από την εκάστοτε κυβέρνηση, της συμμετοχής, προστασίας και συγκάλυψης των εγκλημάτων οπαδικής βίας από τις ίδιες τις ΠΑΕ. Και η εφαρμογή σκληρών αποτρεπτικών μέτρων, ελέγχων και ποινών στοχευμένα προς παράγοντές τους. Κάτι το οποίο για να συμβεί βέβαια, θα πρέπει να τοποθετηθεί το πολιτικό κόστος σε δεύτερη μοίρα. Πολιτικό κόστος, το οποίο μπορεί να επιφέρει άνετα μια ΠΑΕ σε ένα πολιτικό κόμμα, λόγω της μεγάλης απήχησης που έχει στο φίλαθλο κοινό, εάν θεωρηθεί ότι οι πρακτικές του δεν είναι προς το συμφέρον της. Επιτάσσεται επίσης να σπάσουν οι στενές φιλικές και συμφεροντοθηρικές κατά βάθος σχέσεις που συνδέουν πολιτικά πρόσωπα με παράγοντες ΠΑΕ (Όλοι έχουμε συνδέσει στο μυαλό μας την κατάκτηση του πρωταθλήματος του 2018 από τον ΠΑΟΚ με τον ΣΥΡΙΖΑ, την αθώωση, με μεγαλομετόχου ΠΑΕ της Α' εθνικής κατηγορίας ποδοσφαίρου- ο οποίος κατηγορείτο για εμπόριο ναρκωτικών - με την ΝΔ κ.α. Τέτοιου είδους συνειρμοί μόνο τυχαίοι δεν μπορεί να είναι)

Θα κλείσω το άρθρο επανερχόμενος στον ανθρώπινο εγκέφαλο, με ένα πιο θετικό όμως μήνυμα αυτή την φορά. Θα βασιστώ στο εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του δρα Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και ερευνητή του ΕΛΙΑΜΕΠ, κ. Τριαντάφυλλου Καρατράντου στο φύλλο της Καθημερινής την Κυριακή 16 Οκτωβρίου με τίτλο: "Ζούμε, αλήθεια, σε μια δυστοπία βίας;". Ο κ. Καρατράντος αναφέρεται στην άποψη μιας μεγάλης μερίδας της κοινωνίας ότι "η εποχή και η κοινωνία μας είναι βιαιότερες από αντίστοιχες παλαιότερων εποχών, με ορισμένους να παρουσιάζουν την Ελλάδα σαν μια δυστοπία βίας και εγκλημάτων". Παραθέτοντας επίσημα στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., της Eurostat και του ΟΗΕ, καταλήγει στο συμπέρασμα πως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο από την πεποίθηση της κοινής γνώμης. Δηλαδή με την πάροδο του χρόνου τα ποσοστά εγκληματικότητας μειώνονται. Γιατί όμως αυτή η πεποίθηση; Ο κ. Καρατράντος απαντάει με την φράση του συγγραφέα Hans Rosling στο βιβλίο του "FACTFULNESS": "η κριτική σκέψη ήταν πάντα δύσκολη, αλλά είναι σχεδόν αδύνατη όταν είμαστε τρομαγμένοι. Δεν υπάρχει χώρος για δεδομένα όταν το μυαλό μας είναι κατειλημμένο από τον φόβο". Ο δρ συμπεραίνει ότι "το αίσθημα του φόβου και της ανασφάλειας είναι αυτό που μας οδηγεί κάθε φορά που αποκαλύπτεται ένα ασύνηθες περιστατικό να είμαστε πεπεισμένοι πως αυτό αποτελεί κανονικότητα". Το αίσθημα ανασφάλειας σύμφωνα με τον κ. Καρατράντο οφείλεται μεταξύ άλλων στην ταχύτητα διάδοσης της πληροφορίας στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και στην μεγάλη επικοινωνιακή προβολή μιας αρνητικής είδησης ή ενός απεχθούς και ασύνηθους εγκλήματος.

 Άρα τελικά το νέφος που σκεπάζει την λογική σκέψη είναι ο φόβος, ο οποίος σύμφωνα με τον κ. Καρατράντο "αν κυριαρχήσει της κατάστασης θα δημιουργήσει μία εικόνα δυστοπίας. Μόνο προβλήματα μπορεί να φέρει, ενώ η ασφάλεια απαιτεί λύσεις και συναινέσεις". Κι εγώ κλείνοντας θα προσθέσω ότι ο φόβος τρέφει και διογκώνει το αίσθημα ισχύος και ασυδοσίας των εγκληματιών. Κι αυτός, είναι ο σημαντικότερος λόγος για να τον αποβάλλουμε οριστικά.

ΥΓ1. Θα ήθελα αστειευόμενος στο τέλος να σημειώσω ότι το παρόν άρθρο αποτελεί προϊόν ενός οπαδού της ΑΕΚ ( επικείμενης πρωταθλήτριας της σεζόν 22-23!). Για όσους αναγνώστες με γνωρίζουν προσωπικά, ευελπιστώ όταν διαβάσουν την λέξη "οπαδός" να μην πάει το μυαλό τους στην δαιμονοποιημένη έννοια του όρου..

ΥΓ2. Ένα θερμό ευχαριστώ στο skiathoslife και στον κ. Νίκο Τζούμα, που πάντοτε δέχονται να φιλοξενήσουν απόψεις των αναγνωστών του.

Πηγές:

• Από τον Άρη Δημητριάδη στον Άλκη Καμπανό: 40 χρόνια αιματοχυσίας και ωμής βίας - Newsbeast
• Καταγγελία στο Metropolis 95.5: «Ομάδες μεταφέρουν στους σάκους τους τα καπνογόνα των οπαδών» (metrosport.gr)
• Ελλάδα: Τα νέα μέτρα κατά της οπαδικής βίας | Euronews