SKIATHOS Ο καιρός σήμερα

Από τη Σκιάθο του 1883 στο σήμερα- Ο οραματιστής της τοπικής δημοκρατίας, Ν. Δ. Δημητριάδης (δήμαρχος, δικηγόρος και δημοσιογράφος) και οι διαχρονικές ιδέες του για την τοπική αυτοδιοίκηση.

Γράφει η Ηρώ Μελαχροινάκη 2025-11-12 09:52:41
Από τη Σκιάθο του 1883 στο σήμερα- Ο οραματιστής της τοπικής δημοκρατίας, Ν. Δ. Δημητριάδης (δήμαρχος, δικηγόρος και δημοσιογράφος) και οι διαχρονικές ιδέες του για την τοπική αυτοδιοίκηση.

Η «Μη Χάνεσαι» ήταν μια πολιτικοσατιρική Αθηναϊκή εφημερίδα, η έκδοση της οποίας διήρκησε 3 χρόνια, από το 1880 έως το 1883 ( 2 φορές την εβδομάδα 1880-1, 3 το 1881-2 και 4 το 1882-3 ), με ιδιοκτήτη και διευθυντή τον δημοσιογράφο Βλάση Γαβριηλίδη (τα άρθρα του τα υπέγραφε με το ψευδώνυμο Καλιβάν). Παρότι η εφημερίδα συνήθιζε να ασκεί δριμεία κριτική στους πολιτικούς και στην πολιτική της εποχής, για τον Δημητριάδη κάνει εξαίρεση, επαινώντας τον ως πρότυπο εντιμότητας, προοδευτικότητας και ανιδιοτελούς προσφοράς στα κοινά «ὁ κ. Δημητριάδης εἶναι ἐκ τῶν θερμουργοτέρων νέων, τῶν εἰλικρινεστέρων χαρακτήρων καὶ τῶν ἁγνοτέρων πολιτευομένων».

Στις 21 Ιουλίου του 1883 (αρ. φ.528) στην 3η σελίδα, στη στήλη ΧΡΟΝΙΚΑ, διαβάζουμε: «Καὶ οἱ Σκιάθιοι ; οἵτινες ἐξέλεξαν δημοτικὸν ἄρχοντα τὸν φίλον Δημητριάδην, τὸν δημοκρατικόν, τὸν σχεδὸν κοινωτιστήν, τὸν ἔντιμον δικηγόρον, τὸν διακεκριμένον δημοσιογράφον, τὸν κοκκινομάγουλον λεβέντην, ἀγαθόν, ἀνεξαρτήτων φρονημάτων καὶ ὑψηλῆς ἀντιλήψεως ὅλων τῶν πραγμάτων. Ὦ! βεβαίως θὰ μεταβῶμεν εἰς Σκιάθον νὰ ἀπόλαύσωμέν ἰδίως ὀφθαλμοῖς την ξεχειλίζουσαν αὐτὴν ζωὴν λειτουργοῦσαν ὡς δημοτικὴν ἀρχόντισσαν»

«Και οι Σκιαθίτες; Αυτοί που εξέλεξαν για δημοτικό άρχοντα τον φίλο Δημητριάδη —τον δημοκρατικό, σχεδόν κοινοτιστή, τον έντιμο δικηγόρο, τον διακεκριμένο δημοσιογράφο, τον ροδομάγουλο λεβέντη, τον καλό, τον ανεξάρτητων φρονημάτων και υψηλής αντίληψης για όλα τα πράγματα. Ω! Βεβαίως, θα πάμε στη Σκιάθο να απολαύσουμε με τα ίδια μας τα μάτια αυτή την ξεχειλίζουσα ζωή, να λειτουργεί ως δημοτική αρχόντισσα».

Το απόσπασμα αποπνέει τον κοινωνικό και πολιτικό αέρα της εποχής στη Σκιάθο, σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από ζωντανό ενδιαφέρον για τα κοινά, αλλά και από τη μετάβαση της ελληνικής κοινωνίας από τα παλαιότερα, συντηρητικά σχήματα εξουσίας σε πιο φιλελεύθερες και δημοκρατικές αντιλήψεις. Η Σκιάθος ήταν και τότε ένας τόπος πολιτισμένος, με έντονη κοινωνική ζωή και πρόοδο, σε αντίθεση με πιο κλειστά ή συντηρητικά περιβάλλοντα άλλων μικρών τόπων της εποχής.

Ο Δημητριάδης σκιαγραφείται με σαφήνεια ως πρότυπο προοδευτικού και έντιμου ανθρώπου, με ανοιχτές και λαϊκόφρονες ιδέες, κοντά στην κοινωνική δικαιοσύνη. Παρουσιάζεται ως ένας από τους πιο δραστήριους νέους της εποχής, με ειλικρινή χαρακτήρα και αγνή, ανιδιοτελή στάση απέναντι στην πολιτική. Ως δικηγόρος και διακεκριμένος δημοσιογράφος, ανήκε στην πνευματική και μορφωμένη τάξη του νησιού, διέθετε κρίση, ήθος και πνευματική ανωτερότητα, με αποτέλεσμα να χαίρει της συμπάθειας και της εκτίμησης των Σκιαθιτών.

Ο ίδιος σε άρθρο του το Μάρτιο του 1883, στην ίδια εφημερίδα, ως οποψήφιος δήμαρχος Σκιάθου, γράφει τις απόψεις του για τα κοινά: « (…) νὰ φροντίζει λοιπὸν ὁ δῆμος μόνος του τὸν περὶ συντηρήσεως τοῦ, τῆς συντηρήσεως τῆς περιουσίας του, τῆς στοιχειώδους ἐκπαιδεύσεως του,, τοῦ ποιοῦ του διδασκάλου του καὶ τοῦ ἱερέως του, τῆς ἀσφάλειάς του, τῆς περιθάλψεως τῶν δυστυχῶν του, τῆς κατασκευῆς τῶν δημοτικῶν ἔργων του, τῶν δημοτικῶν του φόρων καὶ τῆς αὐξήσεως ἢ ἐλαττώσεως τοῦ προϋπολογισμοῦ του, νὰ μετέχει ἕκαστος δημότης τῆς διοικήσεως τοῦ δήμου τοῦ διευθύνων ἐκ περιτροπῆς τὰς διαφόρους δημοτικὰς ὑπηρεσίας, ἢ ζητῶν λόγου τῶν πεπραγμένων παρὰ τῶν διευθυνόντων.

Τότε μόνο ὁ δημότης εἶναι πολίτης.

(..) ἕκαστος πολίτης συντρέχων εἰς τὴν διεύθυνσιν τοῦ δήμου του ἐνδιαφέρεται, ἀρέσκεται καὶ ἀφοσιοῦται ἐν αὐτόν ἐξοικειοῦται μὲ τοὺς τύπους, ὡς ἀνευ ἡ ἐλευθερία ἀδύνατος, ἐμβαθύνει εἰς τὸ πεύμα των, συνειθίζει εἰς τὴν εὐεξίαν, κατανοεῖ τὴν ἁρμονίαν τῶν κοινωνικῶν δυνάμεων, συνάγει ἐπὶ τέλους καὶ ἀποταμιεύει εἰς τὸν νοὺν τοῦ ἰδέας καθαρᾶς καὶ πρακτικότατας περὶ τῆς φύσεως τῶν καθηκόντων του πρὸς τὴν Πολιτείαν καὶ τῆς ἐκτάσεως τῶν δικαιωμάτων του (…) Δὲν ὑποτάσσεται τότε εἰς τὸν δήμαρχον, ἀλλ’ ἐκλέγει τὸν βουλευτή του τίμιον, ἀνεξάρτητον, μορφωθέντα ἐν τῷ δήμῳ (…)

Σε σημερινή απόδοση: ο Δημητριάδης πίστευε πως πρέπει να φροντίζει ο ίδιος ο δήμος για τη συντήρησή του, για τη διατήρηση της περιουσίας του, για τη στοιχειώδη εκπαίδευσή του, για το ποιόν του δασκάλου και του ιερέα του, για την ασφάλειά του, για τη φροντίδα των δυστυχισμένων του, για την εκτέλεση των δημοτικών έργων του, για τους δημοτικούς του φόρους και για την αύξηση ή τη μείωση του προϋπολογισμού του· να συμμετέχει κάθε δημότης στη διοίκηση του δήμου του, είτε διευθύνοντας εκ περιτροπής τις διάφορες δημοτικές υπηρεσίες, είτε ζητώντας λόγο για τα πεπραγμένα από όσους τις διευθύνουν.

Μόνο τότε ο δημότης είναι πραγματικός πολίτης.

Κάθε πολίτης, όταν συμβάλλει στη διοίκηση του δήμου του, ενδιαφέρεται, χαίρεται και αφοσιώνεται σε αυτόν· εξοικειώνεται με τους θεσμούς, χωρίς τους οποίους η ελευθερία είναι αδύνατη, εμβαθύνει στο πνεύμα τους, συνηθίζει στην ευνομία, κατανοεί την αρμονία των κοινωνικών δυνάμεων και, τελικά, συγκεντρώνει και αποταμιεύει στο νου του καθαρές και πρακτικές ιδέες για τη φύση των καθηκόντων του απέναντι στην Πολιτεία και για την έκταση των δικαιωμάτων του. Τότε δεν υποτάσσεται στον δήμαρχο, αλλά εκλέγει τον βουλευτή του τίμιο, ανεξάρτητο και μορφωμένο μέσα στον ίδιο του τον δήμο.

Οι ιδέες του Δημητριάδη, όπως εκφράζονται στο κείμενο, είναι βαθιά δημοκρατικές, ανθρωπιστικές και προοδευτικές για την εποχή του. Αποκαλύπτουν έναν άνθρωπο με υψηλό αίσθημα πολιτικής και κοινωνικής ευθύνης, που αντιλαμβάνεται τη δημοκρατία όχι ως τυπικό θεσμό, αλλά ως βίωμα και συμμετοχή. Ο Δημητριάδης υποστηρίζει ότι ο δήμος πρέπει να αυτοδιοικείται, να φροντίζει μόνος του για τις ανάγκες του, από την εκπαίδευση και την υγεία έως την οικονομική του διαχείριση. Προβάλλει έτσι την αρχή της αποκέντρωσης και την ιδέα ότι η πραγματική πρόοδος ξεκινά από τη βάση, από τον ίδιο τον πολίτη και την τοπική κοινωνία. Για εκείνον, ο πολίτης δεν πρέπει να είναι παθητικός αποδέκτης αποφάσεων, αλλά ενεργό μέλος της διοίκησης του τόπου του. Η συμμετοχή του στα κοινά, είτε ως διοικητής είτε ως ελεγκτής, είναι όρος και προϋπόθεση της ελευθερίας. Ο «δημότης» γίνεται αληθινός πολίτης μόνο όταν μετέχει ουσιαστικά στα κοινά.

Για εκείνον, η νομιμότητα και η εξουσία δεν πηγάζουν από το αξίωμα, αλλά από την ηθική ποιότητα και τη μόρφωση του ανθρώπου. Οι ιδέες του Δημητριάδη παραμένουν εντυπωσιακά επίκαιρες, παρότι γράφτηκαν σε μια άλλη εποχή. Ο Δημητριάδης υπογραμμίζει πως ο πολίτης πρέπει να συμμετέχει ενεργά στα κοινά, να ελέγχει, να προτείνει, να συμβάλλει. Η άποψή του ότι ο δήμος οφείλει να φροντίζει μόνος του για τη συντήρησή του, τα έργα του, την παιδεία και την πρόνοιά του, είναι απολύτως σύγχρονη. Σήμερα μιλάμε για αποκέντρωση, ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης και αυτονομία των τοπικών θεσμών, ακριβώς ό,τι πρότεινε ο Δημητριάδης.

Ο Δημητριάδης πίστευε ότι η συμμετοχή στα κοινά μορφώνει τον πολίτη. Το ίδιο ισχύει και σήμερα: χωρίς πολιτική παιδεία, κριτική σκέψη και ηθική ευαισθησία, η δημοκρατία γίνεται επιφανειακή. Το μήνυμά του είναι ότι η δημοκρατία χρειάζεται ενήμερους και υπεύθυνους πολίτες. Οι ιδέες του Δημητριάδη για την αυτοδιοίκηση, τη συμμετοχή, την πολιτική παιδεία και την ηθική της πολιτικής δεν ανήκουν μόνο στο παρελθόν, είναι θεμέλια για μια ουσιαστική δημοκρατία και σήμερα. Εκείνος περιγράφει το ιδανικό του πολίτη που δεν «υποτάσσεται», αλλά σκέφτεται, συμμετέχει και απαιτεί ευθύνη, μια στάση που παραμένει ζητούμενο και στη δική μας εποχή.