Στα εργαστήρια της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεοτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού βρίσκονται εδώ και λίγες ημέρες δεκαπέντε εικόνες από δύο ιστορικά μοναστήρια της Σκιάθου: Της Παναγίας Εικονίστριας, που είναι και πολιούχος του νησιού και της Παναγίας Κεχριάς. Η μεταφορά τους από το νησί των Βορείων Σποράδων ολοκληρώθηκε την περασμένη Τετάρτη. Το Skiathoslife.gr βρέθηκε αποκλειστικά στο μουσείο της μονής Ευαγγελισμού, όπου φυλάσσονταν μέχρι πρότινος τα σπουδαία κειμήλια. Ο κ. Πέτρος Πρόκος, συντηρητής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, επέβλεψε τη διαδικασία και μίλησε για τις εργασίες αποκατάστασης που ξεκίνησαν, διατυπώνοντας παράλληλα τη δυσφορία του για τις επιχρίσεις που εντόπισε στις τοιχογραφίες των μονών δίχως να έχει δοθεί καμία άδεια. Το στέλεχος του υπουργείου Πολιτισμού έφτασε στη Σκιάθο την 1^η Οκτωβρίου και παρέμεινε δώδεκα ημέρες συνολικά. Ο λόγος της επίσκεψης του κ. Πρόκου είχε να κάνει με τις επικείμενες εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών και του τέμπλου της μονής Εικονίστριας και της συντήρησης των τοιχογραφιών, του τέμπλου, καθώς και των εφυαλωμένων πινακίων του δαπέδου της Κεχριάς. Ήταν παρόντας στην παραλαβή των υλικών συντήρησης που θα χρησιμοποιηθούν για τις προαναφερθείσες εργασίες, ενώ συναντήθηκε επίσης με τους εργολάβους που θα αναλάβουν τα δύο έργα. Μία ημέρα προτού πάρει τον δρόμο της επιστροφής για την Αθήνα, επιστάτησε στη μεταφορά των εικόνων από το μουσείο της μονής Ευαγγελισμού, όπου έχουν καταλήξει για λόγους ασφάλειας.

Φωτογραφίες : Νίκος Τζούμας

«Μεταφέρθηκαν οι τέσσερις δεσποτικές εικόνες της Κεχριάς, δηλαδή εκείνες που βρίσκονται αριστερά και δεξιά της Ωραίας Πύλης: Η Παναγία Βρεφοκρατούσα και ο Παντοκράτορας από τη μία πλευρά, και από την άλλη η Κοίμηση της Θεοτόκου και ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος. Αντίστοιχα από την Εικονίστρια έχουμε τον Παντοκράτορα και τα Εισόδια της Θεοτόκου, καθώς οι άλλες δύο, δυστυχώς, λείπουν, πιθανότατα εκλάπησαν. Δεν μπορώ να υποθέσω κάτι άλλο, πέρα από το ότι αφαιρέθηκαν παράνομα κάποια στιγμή στο παρελθόν. Επίσης απομακρύνθηκαν το βημόθυρο της Κεχριάς, η πόρτα δηλαδή της Ωραίας Πύλης και εννέα εικόνες από το Δωδεκάορτο της Εικονίστριας: Η Σταύρωση του Ιησού, η Ανάσταση, τα Εισόδια της Θεοτόκου, η Ψηλάφιση του Θωμά, η Υπαπαντή, η Πεντηκοστή, η Έγερση του Λαζάρου, η Βαϊοφόρος και η Ανάληψη. Οι εργασίες συντήρησης έχουν ορίζοντα διετίας, αφού θα πρέπει να παραδοθούν μέχρι το καλοκαίρι του 2023», δήλωσε ο κ. Πρόκος στο Skiathoslife.gr για το έργο που είναι ενταγμένο στο ΕΣΠΑ Θεσσαλίας 2014 - 2020 και έχει προϋπολογισμό μισό εκατομμύριο ευρώ. Ορισμένα από τα σημαντικότερα έργα της θρησκευτικής τέχνης της Σκιάθου, με ιδιαίτερη καλλιτεχνική, μα και ιστορική αξία, θα συντηρηθούν και θα αποκατασταθούν από μία ομάδα εξειδικευμένων επιστημόνων της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεοτέρων Μνημείων (η Μελίνα Φωτοπούλου θα επιμεληθεί τη συντήρηση των εικόνων, η Μαρία Τσούπρου ορίστηκε υπεύθυνη για το ξυλόγλυπτο, το δάπεδο και τα εφυαλωμένα πινάκια θα γίνουν από την Αικατερίνη Στίκου και η συντήρηση των τοιχογραφιών από τον Πέτρο Πρόκο), ενώ το κομμάτι της αναστήλωσης των μνημείων έχει αναλάβει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας. Δεν πίστευαν στα μάτια τους…   Ανάμεσα στις εργασίες που έχουν αναλάβει οι συντηρητές είναι και η αφαίρεση των νεότερων επεμβάσεων. «Στην Κεχριά και την Εικονίστρια, τα κατώτερα τμήματα που είναι κατεστραμμένα μέχρι ένα σημείο, έχουν επάνω τους κάποιες επεμβάσεις ανθρώπινες. Με ασβέστες και χρώματα, π.χ. λαδομπογιές. Το 2016 είχαμε κάνει κάποιες δοκιμαστικές τομές - οδηγούς, που χρησιμεύουν να καταλάβουμε ποια είναι τα όρια της σωζόμενης τοιχογραφίας, της αυθεντικής, ώστε να μπορέσουμε να αφαιρέσουμε πιο γρήγορα τα υπόλοιπα. Ωστόσο, διαπίστωσα τώρα, ότι οι οδηγοί είχαν καλυφθεί με ελαιοχρώματα. Κάποιος πήγε και έβαψε. Αυτό θα πάει πίσω τη δουλειά μας, μέχρι να γίνουν νέες τομές και να εξακριβώσουμε το εύρος της καταστροφής στα κατώτερα στρώματα. Αυτό με στεναχώρησε. Καταλαβαίνω την ανάγκη ορισμένων ανθρώπων να περιποιηθούν ένα μνημείο, αλλά καλύτερα να μην τα αγγίζουν, γιατί γίνονται λάθη», αποκάλυψε ο κ. Πρόκος, ο οποίος δεν έκρυψε την απογοήτευσή του από όσα διαπίστωσε στην πρόσφατη αυτοψία του. Τα άλατα «πνίγουν» τη μονή Κεχριάς Ο Πέτρος Πρόκος, ο οποίος βρέθηκε για πρώτη φορά στη Σκιάθο πριν από πεντέμισι χρόνια, χάρη στην πρωτοβουλία του νυν Δημάρχου του νησιού, Θοδωρή Τζούμας, ο οποίος το 2016 ήταν ακόμη πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Σκιάθου, αναφέρθηκε στην κατάσταση που επικρατεί σε αμφότερα τα μνημεία, αποκαλύπτοντας ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες: «Το καθένα έχει διαφορετικά προβλήματα. Τώρα που μπήκαν οι σκαλωσιές και ανεβήκαμε σε πιο ψηλά σημεία, τα οποία παλιότερα βλέπαμε μόνο από φωτογραφίες, διαπιστώσαμε πως στην Εικονίστρια υπάρχουν σημεία που είναι έτοιμα προς κατάπτωση, π.χ. ακόμη και στον τρούλο. Η Κεχριά φαίνεται πως είναι σε καλύτερη κατάσταση γενικά. Και αυτό, έχει να κάνει με τα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί. Στα δύο μνημεία, όπως έδειξαν οι μετρήσεις των περιβαλλοντικών συνθηκών, επικρατεί η ίδια κατάσταση πάνω - κάτω. Το χαρακτηριστικό της Εικονίστριας είναι πως τα κονιάματα των τοιχογραφιών περιέχουν μεγάλη ποσότητα οργανικής ύλης. Κατά πάσα πιθανότητα άχυρο, που φτιάχνει πολύ αδύναμα κονιάματα. Τώρα με τις σκαλωσιές παρατηρήσαμε ότι έχουμε σε πολλά σημεία αποσάθρωση του κονιάματος, αρκετά έντονη μάλιστα. Επίσης, εντοπίσαμε πολλές απολεπίσεις. Πολύ μικρές αποκολλήσεις του ζωγραφικού στρώματος. Της φλοίδας δηλαδή που έχει και είναι δύσκολο να επανέλθει. Και κάποιες αποκολλήσεις φυσικά όλης της τοιχογραφίας από τον τοίχο. Στην Κεχριά έχουμε καλύτερα επιχρίσματα, στην αυτοψία που κάναμε μαζί με τον εργολάβο του έργου, ομολογώ ότι και εκείνος εξεπλάγη με την ποιότητα των επιχρισμάτων. Ειδικά το πρώτο στρώμα φαίνεται ότι είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Όμως, στη μονή της Παναγίας Κεχριάς έχουμε άλλα προβλήματα με σημαντικότερο αυτό των αλάτων. Οι τοιχογραφίες έχουν επάνω τους ένα άσπρο πέπλο. Πρόκειται για κρυσταλλώσεις ενός συγκεκριμένου άλατος, του ανθρακικού μαγνησίου, όπως είδαμε και στις αναλύσεις. Κάποιες είναι εύκολες στην αντιμετώπιση, ενώ άλλες μας προβληματίζουν για το πώς θα αφαιρεθούν τα άλατα». [caption id="attachment_127276" align="alignnone" width="1800"] Ο κ. Πέτρος Πρόκος[/caption] [caption id="attachment_127277" align="alignnone" width="800"] Με ευλάβεια, συγκίνηση και προσοχή ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Πατήρ Ιωσήφ Κατσούρας προετοιμάζει την αναχώρηση των Ιερών Κειμηλίων για την Αθήνα[/caption] Τα κέρδη για τους Σκιαθίτες Το πρόσφατο ταξίδι του κ. Πρόκου στη Σκιάθο, ουσιαστικά σήμανε την αντίστροφη μέτρηση για την έναρξη των παρεμβάσεων στα δύο ιστορικά μοναστήρια του νησιού των Βορείων Σποράδων. Και αυτή είναι μία εξέλιξη άκρως θετική για τα συγκεκριμένα θρησκευτικά μνημεία της Σκιάθου, με τον έμπειρο συντηρητή να λέει: «Είναι γνωστή η σχέση των Σκιαθιτών με αυτά τα δύο μνημεία. Η Εικονίστρια με τη θαυματουργή της εικόνα θεωρείται το κορυφαίο μοναστήρι του νησιού, ενώ δεν πρέπει να λησμονούμε τον ρόλο που διαδραμάτισε η Κεχριά στα κείμενα του Παπαδιαμάντη. Όταν το έργο μας ολοκληρωθεί, είμαι σίγουρος ότι θα έχουμε μεγάλη αύξηση της επισκεψιμότητας. Αρκετοί από τους τουρίστες έχουν χορτάσει από το πακέτο «ήλιος και θάλασσα», και ψάχνουν να βρούνε άλλα πράγματα στις διακοπές τους. Αυτό το βλέπω ολοένα και περισσότερο, π.χ. σε συνδυασμό με τα μονοπάτια που υπάρχουν στη Σκιάθο, θα ήταν σημείο αναφοράς για τον τουρισμό του νησιού, ενώ και τα μνημεία θα ακουστούν ευρύτερα και στο εξωτερικό. Κάτι που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν δύσκολο να συμβεί». [caption id="attachment_127281" align="alignnone" width="1800"] Ο Πέτρος Πρόκος αυζητώντας με τον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη Πατήρ Ιωσήφ Κατσούρα[/caption] Η εξέλιξη του έργου, αλλά και οι προοπτικές μετά την ολοκλήρωσή του, απασχολούν έντονα τον κ. Πρόκο, ο οποίος κλείνοντας σημείωσε: «Δεν είναι μόνο ότι όταν τελειώσει η συντήρηση, θα έχουμε δύο μνημεία που θα είναι επισκέψιμα και προσβάσιμα στο κοινό. Υπάρχει μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον. Για τον λόγο αυτό, προτείναμε στον Δήμο Σκιάθο, ελπίζοντας να το υποστηρίξει, να γίνει στο νησί ένα summer school. Να έρθουν φοιτητές από ξένα πανεπιστήμια και να δούνε τα έργα που γίνονται από κοντά. Επίσης, αυτό που ζήτησα και δέχθηκε με χαρά ο κ. Τζούμας, είναι να κάνουμε μια παρουσίαση για τους δημότες της Σκιάθου, η οποία θα έχει μέσα όλες τις λεπτομέρειες για το τι θα γίνει στα δύο μνημεία. Κι αυτό το θεωρώ υποχρέωσή μας, για να μάθει ο κόσμος την έκταση των παρεμβάσεων».