Τα άτομα με ψυχική νόσο γηγενείς, μετανάστες, αλλοδαποί και γενικά ευπαθείς ομάδες έχουν δικαίωμα στην ισότιμη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Έχουν δικαίωμα στην αξιοπρεπή περίθαλψη στη νοσηλεία στην εξατομικευμένη θεραπεία, στην ελεύθερη επιλογή θεραπείας και θεραπευτή, στην προστασία των προσωπικών τους δεδομένων, στην ενημέρωσή τους για την κατάσταση της υγείας τους, για κάθε απόφαση που λαμβάνεται για αυτούς, για την πρόληψη, τον αποστιγματισμό, την κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη. [caption id="attachment_126140" align="alignnone" width="101"] (*) Η Άρια Σεβλιανού είναι Κοινωνική Λειτουργός - MSc Ψυχικής Υγείας [/caption] Τα ανθρώπινα δικαιώματα, αρχικά δεν κάλυπταν ολόκληρο τον κόσμο, υπήρχαν ομάδες ανθρώπων που έμεναν έξω από τη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μία μεγάλη ομάδα ήταν και τα άτομα με ψυχική νόσο. Οι χώρες έκαναν προσπάθειες και οργάνωσαν τις νομοθεσίες τους, έκαναν διεθνείς συμβάσεις και διακηρύξεις αλλά και διάφορες συμφωνίες με θέμα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Παρόλα αυτά υπάρχουν κράτη που δεν έχουν καταφέρει να νομοθετήσουν ή να εφαρμόσουν τη νομοθεσία ώστε να προστατεύσουν τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών. Άλλες πάλι χώρες έχουν προχωρήσει στη θέσπιση σύγχρονων θεραπευτικών τεχνικών αλλά και στην ύπαρξη νομοθετικών ρυθμίσεων για να επιτύχουν τη προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχική νόσο. Η μελέτη ITHACA( Institutional Treatment Human Rights and Care Assessment) σχεδιάστηκε με κύριο σκοπό να δημιουργηθεί μια μέθοδο αξιολόγησης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη φροντίδα σε πλαίσια ψυχικής υγείας. Στην Ελλάδα προέκυψαν κάποια συμπεράσματα για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα οποία αναφέρονται κυρίως στην έλλειψη ελεγκτικών μηχανισμών αλλά και στη μη ύπαρξη οργανωμένων μηχανισμών που να ενημερώνουν τους δικαιούχος για τα δικαιώματά τους. Ακόμα πιο δύσκολα είναι τα πράγματα για τους ανθρώπους που πάσχουν από ψυχική νόσο με διαφορετική γλώσσα και πολιτισμική κουλτούρα. Τελευταία η έλλειψη πόρων για τη ψυχική υγεία δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο τη ποιοτική παροχή υπηρεσιών. Επίσης ένας ακόμα παράγοντας δυσκολίας για τα άτομα με ψυχική νόσο είναι το στίγμα και οι προκαταλήψεις. Είναι η «προίκα» που παίρνουν μαζί τους οι ψυχικά πάσχοντες, η οποία δεν ακολουθεί μόνο τους ίδιους αλλά και το άμεσο οικογενειακό τους περιβάλλον με αποτέλεσμα και η ίδια η οικογένεια να μην προσπαθεί για τα δικαιώματα του δικού τους ανθρώπου. Ιδιαίτερα για τους μετανάστες ψυχικά πάσχοντες η «προίκα» είναι διπλή, έχουν να αντιμετωπίσουν τη προκατάληψη ως μετανάστες η οποία μεγεθύνεται όταν παράλληλα αρρωσταίνουν από κάποια ψυχική νόσο. Επίσης επηρεάζεται και το κοινωνικό, πολιτικό περιβάλλον λόγω των προκαταλήψεων σχετικά με τους ανθρώπους με ψυχική νόσο με αποτέλεσμα η πολιτεία να δυσκολεύεται να θεσμοθετήσει νόμους σε σχέση με την προσωπική ελευθερία του ασθενή ή την αποφυγή του εγκλεισμού του. Η χώρα μας παρόλο που έχει πληθώρα νόμους για τα δικαιώματα των ανθρώπων με ψυχική νόσο πολλές φορές τα δικαιώματα αυτά παραβιάζονται και οι ψυχικά ασθενείς αντιμετωπίζονται δίχως σεβασμό και δίχως να συμμετέχουν σε όλο αυτό που γίνεται για «αυτούς» χωρίς «αυτούς». Ιδιαίτερα για τους μετανάστες τους πρόσφυγες και τις ευπαθείς ομάδες που πάσχουν από ψυχική νόσο, φαίνεται να είναι ακόμα πιο δύσκολα τα πράγματα αφού η εξατομικευμένη προσέγγιση αποτελεί πολυτέλεια στους χώρους ψυχικής υγείας. Ο Συνήγορος του Πολίτη αποτελεί ένα θεσμό προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, λειτουργεί στην Ελλάδα και έχει ασχοληθεί και με τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών. Ένας άλλος πρωτοπόρος θεσμός είναι το κίνημα συνηγορίας για τη ψυχική υγεία. Η συνηγορία είναι ένα είδος διαμεσολάβησης και αντιμετώπισης των εμποδίων που έχει η ίδια η ψυχική νόσο αλλά και οι αρνητικές στάσεις και ανεπάρκειες που τυχόν υπάρχουν στη κοινωνία. Οι οργανισμοί και οι φορείς που ασχολούνται με τα δικαιώματα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές είναι η Γενική Συνέλευση ΟΗΕ, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Παγκόσμια Ψυχιατρική Εταιρεία(WPA). Στην Ελλάδα το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης έχει δημιουργήσει Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές. Η επιτροπή αυτή στα καθήκοντα και στις αρμοδιότητες της αναλαμβάνει να καταγράφει παράπονα και καταγγελίες, να επισκέπτεται υπηρεσίες ψυχικής υγείας, να ενημερώνει για τα δικαιώματα των ατόμων με ψυχική διαταραχή και να παρεμβαίνει κάθε φορά που διαπιστώνει παραβίαση στα δικαιώματα των ατόμων με ψυχική διαταραχή. Κάθε άνθρωπος κουβαλάει μαζί του την ιστορία του, ιστορία η οποία συνθέτει όλα τα χαρακτηριστικά του, τη γλώσσα του, τα βιώματα του, τις εικόνες του, τις μυρωδιές του, τον τρόπο που στέκεται μέσα στην κοινωνία, τις πεποιθήσεις και τις προκαταλήψεις του. Οι άνθρωποι που πάσχουν από ψυχική νόσο έχουν να αντιμετωπίσουν πολύ σοβαρά θέματα σχετικά με το κομμάτι της διεκδίκησης ή της υπεράσπισης των δικαιωμάτων τους ή της ελευθερίας τους, ας βοηθήσουμε να έχουν δικαιώματα όπως όλοι σύμφωνα με την αρχή της ισότητας. (*) Η Άρια Σεβλιανού είναι Κοινωνική Λειτουργός - MSc Ψυχικής Υγείας