To προσωπόν σου λιτανεύσουσιν οι πλούσιοι του λαού* | Του Αρχιμ. Παντελεήμονος Χούλη
2018-07-03 18:31:50
Εκ κλάδων πεύκης σεπτή Εικών κρεμάται
Της τετοκυίας τον κρεμασθέντα ξύλω.
Εν τρισολβίοις η νήσος της Σκιάθου,
Εις κατοικίαν ην Μήτηρ Θεού Λόγου
Νυν παραδόξως ηρετίσατο μόνην, 2
«Εάν το δένδρο αναγνωρίζεται από τον καρπό, και το καλό δένδρο παράγει επίσης καλό καρπό, η μητέρα της αυτοαγαθότητος , η γεννήτρια της αιώνιας καλλονής, πως δεν θα υπερείχε ασύγκριτα κατά την καλοκαγαθία από κάθε αγαθό εγκόσμιο και υπερκόσμιο; »3
Με τα λόγια αυτά ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς προσπαθεί να κατανοήσει το μεγαλείο της Παναγίας αλλά και να αναδείξει το θεομητορικό πρόσωπο, την πηγή κάθε καλού.
Ένα τέτοιο αγλαόκαρπο δένδρο καρποφόρησε και στο νησί της Σκιάθου εκείνη τη νύχτα του 1655 όπου το σκοτάδι της δουλείας κάλυπτε την πατρίδα μας. Τη νύχτα αυτή έμελλε να ανατείλει το Φως όταν ανευρέθηκε από τον γέροντα Συμεών το θαυματουργό εικόνισμα της Παναγίας της Εικονίστριας.
Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα τις ημέρες εκείνες καταγράφηκαν από «μερικά και παμπάλαια αποσημειώματα, αμαθώς και απείρως συντεταγμένα» όπως αναφέρει ο πρώτος ιστορικός της ευρέσεως Επιφάνιος Δημητριάδης κατά τις αρχές του 19ου αιώνα.4
Ό,τι νεώτερο στοιχείο έχει συμπεριληφθεί στο ιστορικό της ευρέσεως, αυτό έγινε κατά τον 20ό αιώνα και είναι γνωστό στους κατοίκους της Σκιάθου αν και δεν λείπουν τα στοιχεία εκείνα που πρόσθεσε και η λαϊκή ευσέβεια.
Για την ακρίβεια προέλευσης του επιθέτου της ιεράς εικόνος δύο είναι οι πιθανές γνώμες. Η πρώτη αφορά το τοπωνύμιο της περιοχής του βουνού Κουνίστραις και η επισημότερη Εικονίστρια από τις λέξεις «Εικών Αστρία» και κατά παραφθοράν Εικονίστρια καθότι όταν Αυτή βρέθηκε πάνω στο πεύκο έλαμπε σαν άστρο.
Η ανεύρεση της θαυματουργού Εικόνος της Παναγίας και ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε, έδωσε την παρηγοριά και την ελπίδα σε έναν ταλαιπωρημένο λαό, που απλά ζούσε και κόπιαζε για την ημέρα που ξημέρωνε χωρίς καμιά ελπίδα και προοπτική.
Τα όσα θαυμαστά επακολούθησαν και συνεχίζουν να λαμβάνουν χώρα σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο αποτελούν την μόνη απόδειξη πως το ιερό εκείνο εικόνισμα ήρθε στο νησί μας κατά θεία βούληση. Είναι ευδιάκριτη η ευωδία που πηγάζει από το ιερό εικόνισμα και εύκολα γίνεται αντιληπτή. Έτσι, θα τολμούσε κανείς να πει, πως όποιος θέλει να γευθεί λίγο Παράδεισο αρκεί να αισθανθεί την ευωδία της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Εικονίστριας.
H ιερά εικόνα είναι πολύ παλιά, δεν φέρει κάποια χρονολόγηση αλλά ούτε και το όνομα του αγιογράφου που τη φιλοτέχνησε. Οι διαστάσεις της είναι 0,32 x 0,25 και παριστάνει την Παναγία σε νεαρά ηλικία απεικονίζοντας μόνο το πρόσωπό Της.
Εκατό χρόνια μετά την εύρεση, ως αφιέρωμα, τοποθετήθηκε το ασημένιο ‘’ πουκάμισο’’ με έξοδα του Ιωάννου Χατζησταμάτη μετά από ένα θαύμα που του χάρισε η Παναγία.5
Επί ηγουμενίας του Διονυσίου Επιφανειάδη το 1850 λόγω της εμφανέστατης φθοράς που είχε υποστεί το ιερό κειμήλιο, θέλησε να την επιζωγραφίσει, κάτι που η Κυρία Θεοτόκος δεν δέχτηκε, όπως διασώζει η σχετική αναφορά στη συλλογή των πρώτων Της θαυμάτων. Τότε την παρέδωσε στον αγιογράφο Ευθύμιο τον Ίμβριο που κατοικούσε στη Σκόπελο, ο οποίος αντιγράφοντας απόλυτα το εικονιζόμενο αρχικό πρόσωπο σε πανί το προσαρμόζει πάνω στη φθαρμένη αγιογραφία και είναι η μορφή που σήμερα προσκυνούμε τιμητικά.6 Κάτω από το αντίγραφο ελάχιστα διακρίνεται το πρωτότυπο, για την ακρίβεια ορατό είναι ένα τμήμα από την Εσθήτα της Παναγίας, το μαντήλι δηλαδή που σκεπάζει την αγία Της κεφαλή.
Η «παιδίσκη» εκείνη που μεγάλωσε στα όρη της «Κουνιστρίας» αν και παρέμεινε παιδίσκη στη συνείδηση του Σκιαθίτη, στέκει ως μάνα που σπεύδει να αγκαλιάσει τα παιδιά Της «ως όρνις ιερά», να τα προστατέψει και να τα ευεργετήσει.
Μέσα στη παραζάλη του καλοκαιριού και πάλι εφέτος 7 και 8 Ιουλίου αντί για την Πρώτη Κυριακή του Ιουλίου - λόγω του ότι συνέπεσε η μνήμη των Αγίων Αναργύρων - η Σκιάθος και πάλι θα πανηγυρίσει και θα εορτάσει την Υπεραγία Θεοτόκο την Εικονίστρια. Δυο φορές το χρόνο το θαυματόβρυτο εικόνισμά Της εξέρχεται από το ναό των Τριών Ιεραρχών για να ενθρονιστεί στον σολέα του δεύτερου και παλαιότερου ιστορικού ενοριακού ναού της Γεννήσεως της Θεοτόκου. Εκεί δεσπόζει ακόμα ένα θεομητορικό θαυματουργό εικόνισμα, αυτό της Οδηγήτριας – (Λιμνιάς), έργο του 1700 όπως αναφέρει το Αλ. Μωραιτίδης στο διηγημά του ‘’ Σε μια παράκληση ‘’.
Η πρώτη φορά είναι το απόγευμα της 19ης Νοεμβρίου στα προεόρτια των Εισοδίων και η δεύτερη κατά την εορτή της ευρέσεώς Της.
Ο πολύτιμος θησαυρός της Σκιάθου τιμήθηκε υμνολογικά από τον Αλ. Μωραιτίδη ο οποίος το 1916 συντάσσει τον παρακλητικό κανόνα ο οποίος τελείται το μεσημέρι της 20ης Νοεμβρίου πριν την αναχώρηση της ιεράς εικόνος για το μοναστήρι των Εισοδίων. Η ασματική ακολουθία της ευρέσεως συντάχθηκε από τον ίδιο το 1924, έτος κατά το οποίο θεσπίστηκε η δεύτερη εορτή με προτροπή του μακαριστού ιερέως και λαογράφου π. Γεωργίου Ρήγα.
Αυτές οι δύο τοπικές θεομητορικές εορτές αποτελούν για τη Σκιάθο ημέρες ξεχωριστής χαράς δίνοντας την ευκαιρία σε όλους τους κατοίκους να αποδώσουν και πάλι τιμή προς το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου αιτούμενοι τις πρεσβείες Της. Ιδιαιτέρως όμως η καλοκαιρινή εορτή δίνει τη δυνατότητα στους απόδημους Σκιαθίτες και ναυτικούς να τιμήσουν τη χάρη Της.
Αρκετοί όμως είναι αυτοί που αγνοούν την εορτή της ευρέσεως, γι’ αυτό η τοπική εκκλησία κάθε φορά προσπαθεί να ενημερώσει με κάθε τρόπο και να κάνει γνωστή τη σπουδαιότατη αυτή εορτή του Ιουλίου, ημέρα κατά την οποία λαμπρύνει και με τη παρουσία του κάθε χρόνο ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χαλκίδος Ιστιαίας και Βορείων Σποράδων κ.κ. Χρυσόστομος.
«Σταλάξατε τα όρη της Σκιάθου γλυκασμόν, και ο βουνός της Κουνιστρίας σκιρτά και χόρευε…»7 ψέλνουμε το βράδυ κατά την αγρυπνία της ευρέσεως και όντως στην καρδιά του καλοκαιριού τα χείλη της ψυχής μας από τον καύσωνα και την αλμύρα αναζητούν το γλυκό μητρικό φιλί της Παναγίας μας μητέρας. Εκείνο το χάδι που ηρεμεί το φοβισμένο παιδί και εκείνο το άγγιγμα που το κάνει να νοιώσει τη σιγουριά και την ασφάλεια.
Οι προτυπώσεις και προεικονίσεις της Παναγίας μας πολλές στην Παλαιά Διαθήκη, ο υμνογράφος στο κάθισμα του όρθρου της εορτής διατρανώνει λέγοντας « Ο Μωυσής βάτον άφλεκτον ίδων σε, όλος έν φόβω ηλλοιούτο Θεοτόκε Συμέων σε γηραιός ασκητής , προσήλθε ποτέ τη πεύκη, φως κατιδών, και εύρε την σην εικόνα…».8
Της ίδιας τιμής και χαράς του Μωυσή μετείχε και ο οσιότατος γέροντας Συμεών γενόμενος μάρτυρας της εμφανίσεως της Παναγίας πάνω στον γηραιό εκείνο πεύκο το 1650.
Το δέντρο αυτό έγινε φάρος σκορπώντας την ελπίδα σε κάθε ρεματιά, σε κάθε λόφο της Σκιάθου, αλλά και στα πέρατα της οικουμένης μιας και έπειτα το γεγονός έγινε γνωστό με αδιάψευστους μάρτυρες τα πάμπολλα θαύματα Της.
Δυστυχώς όμως ο ″ χιλιετής ″εκείνος πεύκος ως άλλη ράβδος του Ααρών που βλάστησε, κάηκε σε μια μεγάλη πυρκαγιά το 1915. 9 Ό,τι απέμεινε από το ιερό εκείνο δέντρο έχει σήμερα μεταφερθεί στο ναό των Τριών Ιεραρχών πλησίον του θρόνου της Παναγίας καθώς και ένα μικρότερο τμήμα βρίσκεται στο σκευοφυλάκιο του ναού της Γεννήσεως της Θεοτόκου.
«Χείρας άπαντες, κροτήσωμεν γηθόμενοι, και αγαλλόμενοι, ο της Σκιάθου λαός…» και έτσι θα πρέπει όλοι μας να εορτάσουμε κατά το ερχόμενο διήμερο και να λιτανεύσουμε το ιερό κειμήλιο , την πολιούχο του νησιού μας τη θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας της Εικονίστριας. Διαλαλώντας τις ευεργεσίες και τα θαύματα Της όπως εκείνο το μεγάλο θαύμα της 23ης Αυγούστου του 1944 αλλά και κάθε υπέρλογη θαυμαστή Της επέμβαση στη ζωή όλων μας, ειδικότερα σήμερα που την έχουμε όσο ποτέ άλλοτε ανάγκη.
Σήμερα που η φτώχεια του πνεύματος, η αποκαθήλωση των ιδανικών και των αξιών μας και η βεβήλωση της πίστεως μας θεωρούνται ανθρώπινα δικαιώματα και δημοκρατικές ελευθερίες, θα πρέπει να αναζητούμε εκείνο το Φως που πλημμύρισε το δάσος της Κουνίστρας φωτίζοντας τις ψυχές και ζεσταίνοντας τις καρδιές των τότε κατοίκων του νησιού.
Γιατί μπορεί οι εποχές να άλλαξαν οι άνθρωποι όμως παραμένουν το ίδιο ευάλωτοι στα πλήγματα του μισάνθρωπου διαβόλου.
«Εφανερώθης, κι όλος ο λαός
μετά θυμιαμάτων και λαμπάδων
εν θεία λιτανεία σε προέπεμψε…»
Με τους στίχους αυτούς στο ποίημά του ο Αλ.Παπαδιαμάντης ″Στην Παναγία την Εικονίστρια’’ αποτυπώνει τη χαρά των Σκιαθιτών εκείνων που βρέθηκαν κάτω από το πεύκο μαζί με τον γέροντα Συμεών.
Ας τους μιμηθούμε!
Συναξάριον
«Τη αυτή ημέρα, Εορτάζομεν την ανάμνησιν της ευρέσεως της θαυματουργού Εικόνος της Κυρίας Θεοτόκου και Δεσποίνης ημών, εν τίνι όρει της Σκιάθου ευρεθείσης, εν κλάδοις πεύκης, φωτί καταυγαζομένης και το δάσος άπαν φωταγωγούσης».
Χρόνια Πολλά και Ευλογημένα!!!
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1 α’ Στίχος , γ’ Αντίφωνο Θείας Λειτουργίας.
2 Στίχοι από το συναξάρι του όρθρου εποιήθησαν υπό του μακαριστού Ιερέως Γεωργίου Ρήγα.
3 Λόγος εις την Υπεραγία Θεοτόκο του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, τόμος 11ος.
4 Ασματική Ακολουθία Ευρέσεως , Εκδόσεις ERGO 2009
5,6 Συμβολή στην Εκκλησιαστική και Πνευματική Ιστορία των Βορείων Σποράδων, πρωτ. Χρήστου Χαχαμίδη 2012.
7,8 Ασματική Ακολουθία Ευρέσεως , Εκδόσεις ERGO 2009.
9 π. Γεώργιος Σταματάς (βλ. Παναγια Εικονίστρια, σ.32).
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ