Στον ευρωπαϊκό και όχι στον νατοϊκό δρόμο φαίνεται ότι επικεντρώνονται οι προσπάθειες για επίτευξη προόδου στο ζήτημα της ονομασίας της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (πΓΔΜ). Σύμφωνα με ελληνικές και ευρωπαϊκές πηγές, η Αθήνα εξετάζει το ενδεχόμενο να ανάψει το «πράσινο φως» για τη χορήγηση ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ της γειτονικής χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), καθώς αυτό το στοιχείο θα μπορούσε να αποτελέσει τον πυρήνα για τη διαμόρφωση ενός «οδικού χάρτη», με συγκεκριμένα βήματα, προς την οριστική επίλυση του ονοματολογικού. Αυτό που θα κρίνει όμως μία τέτοια κίνηση της Αθήνας θα είναι η διαδικασία που θα επιλεγεί για την ενσωμάτωση της νέας ονομασίας στο Σύνταγμα της πΓΔΜ. Η διαδικασία αυτή, σύμφωνα με ενδείξεις και προσεκτικές δηλώσεις, δεν θα είναι ένα στιγμιαίο γεγονός αλλά ίσως απαιτήσεις χρόνο. Από την άποψη αυτή, τίποτα δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο πριν από την επίσημα προγραμματισμένη για το πρωϊ (στις 10.15) της Πέμπτης, 17 Μαϊου συνάντηση του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα με τον σκοπιανό ομόλογό του Ζόραν Ζάεφ στη Σόφια, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων, η οποία λαμβάνει χώρα στο αχανές Εθνικό Παλάτι Πολιτισμού. Οι δύο ηγέτες εμφανίστηκαν σε δημόσιες δηλώσεις τους (στο περιθώριο της Συνόδου του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος – PES) αισιόδοξοι για το ενδεχόμενο λύσης στις συνομιλίες που θα έχουν σήμερα. Απέφυγαν όμως με κάθε τρόπο να δώσουν κάποιο στίγμα των προθέσεών τους. Μία πιθανή συμφωνία μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων δεν θα είναι απαραίτητα η μόνη αναγκαία συνθήκη για να προχωρήσει η ενταξιακή πορεία είτε της πΓΔΜ είτε της Αλβανίας (ζήτημα που επίσης απασχολεί την Αθήνα). Ο λόγος γι’ αυτό φαίνεται ότι είναι η σφοδρή αντίδραση της Γαλλίας σε οποιαδήποτε νέα διεύρυνση – χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι το Παρίσι θα αντιταχθεί στο να δοθεί ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων στις δύο χώρες – αλλά και η αμφιθυμία της Γερμανίας, έτσι όπως τουλάχιστον εκφράστηκε στα όσα είπε η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ενώπιον της Μπούντεσταγκ πριν αναχωρήσει για τη Σόφια. Η κυρία Μέρκελ χαρακτήρισε μάλιστα το Μακεδονικό ως ένα θέμα που είναι «δύσκολο να επιλυθεί», χωρίς να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες.

Συνάντηση με Μακρόν

Οι αντιρρήσεις της Γαλλίας έχουν εκφραστεί δημοσίως από τον ίδιο τον Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, που είχε μάλιστα συνάντηση με τον σκοπιανό Πρωθυπουργό κ. Ζάεφ το απόγευμα της Τρίτης 16 Μαϊου, πριν από το δείπνο των «28». Ο κ. Ζάεφ δήλωσε μετά τη συνάντηση ότι η χώρα του πρέπει να αξιολογηθεί με βάση τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί. Ο κ. Μακρόν δεν έκανε δηλώσεις αλλά φέρεται να τόνισε στον κ. Ζάεφ ότι οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων πρέπει να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με την ΕΕ, χωρίς ειδικότερη αναφορά στη διεύρυνση. Στο ίδιο, αόριστο πλαίσιο, το κείμενο της Διακήρυξης της Σόφιας που θα υιοθετηθεί σήμερα είναι, από πολιτικής απόψεως, μάλλον αναιμικό και δεν προσφέρει ουσιαστική προοπτική για ένταξη στα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων. Περιορίζεται κυρίως σε διαπιστώσεις και σε ένα θεματολόγιο για ανάληψη δράσεων σε ζητήματα όπως το κράτος δικαίου, η καταπολέμηση της διαφθοράς, η συνδεσιμότητα, η ενεργειακή συνεργασία κ.ά.

Δεν φτάνει ο χρόνος

Από τις μέχρι στιγμής πληροφορίες, αλλά και από τις δημόσιες δηλώσεις που είχαν προηγηθεί τις τελευταίες ημέρες από τους υπουργούς Εξωτερικών Ελλάδος και πΓΔΜ, Νίκο Κοτζιά και Νίκολα Ντιμιτρόφ αντιστοίχως, διαφαίνεται ότι ο χρόνος δεν επαρκεί ώστε να δοθεί πρόσκληση στα Σκόπια για ένταξη στο ΝΑΤΟ μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής της Συμμαχίας στις 11-12 Ιουλίου στις Βρυξέλλες και παράλληλα να έχει πραγματοποιηθεί συνταγματική αναθεώρηση στα Σκόπια που θα διασφαλίζει την erga omnes εφαρμογή της νέας ονομασίας. Σύμφωνα με απόλυτα διασταυρωμένες πληροφορίες, αυτό το ζήτημα φαίνεται ότι έχει βγει από το τραπέζι και αναζητούνται κάποια διπλωματικά «γλυκαντικά» για την πΓΔΜ ώστε με κάποιο τρόπο να ενισχυθεί το καθεστώς υποψήφιας χώρας που ήδη έχει. Ο κ. Κοτζιάς (που προς έκπληξη πολλών δεν ήλθε στη Σόφια, αν και έχει σηκώσει όλο το βάρος της διαπραγμάτευσης) έχει ξεκαθαρίσει ότι τα χρονικά περιθώρια για τις εσωτερικές διαδικασίες στα Σκόπια δεν επιτρέπουν να δοθεί πρόσκληση στην πΓΔΜ τον Ιούλιο. Ωστόσο, δεν έχει πει το ίδιο για την ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Από την πλευρά του, ο κ. Ντιμιτρόφ τόνισε πρόσφατα στο Σούνιο ότι η ένταξη στην ΕΕ είναι πιο σημαντική για τα Σκόπια από ό,τι η πρόσκληση ένταξης στο ΝΑΤΟ. Το δύσκολο μέρος της διαπραγμάτευσης είναι όμως η διαμόρφωση του οδικού χάρτη και η αλληλουχία των κινήσεων τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Ιουνίου, όταν θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες η Σύνοδος Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (28-29/6).

Το δημοψήφισμα

Υπάρχουν επίσης άγνωστοι παράγοντες όπως πχ αν ο κ. Ζάεφ θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα τώρα ή αργότερα. Ορισμένες ενδείξεις οδηγούν στην εκτίμηση ότι δεν προτίθεται να το πράξει τώρα, αλλά να το αφήσει για μία μεταγενέστερη φάση, ενδεχομένως όταν θα πλησιάσει η στιγμή ένταξης στην ΕΕ, συνδέοντάς το με την αλλαγή της εσωτερικής ονομασίας. Δεν είναι επίσης σαφές ποιες ακριβώς εγγυήσεις θα μπορούσε να προσφέρει η πΓΔΜ πριν από μία συνταγματική αλλαγή για την οριστική υιοθέτηση του νέου ονόματος στο εσωτερικό της χώρας, προκειμένου να μπορέσει η Αθήνα να εμφανιστεί διαλλακτικότερη στην ευρωπαϊκή της πορεία. Η σύναψη μίας διεθνούς συμφωνίας, σενάριο που βρίσκεται εδώ και μήνες στο τραπέζι και δεν είναι καινούρια ιδέα όπως εσχάτως παρουσιάζεται από ορισμένες πλευρές, θα εγκόλπωνε όλα τα στοιχεία ενός συμβιβασμού. Ισως μάλιστα να αποτελούσε μία καλή διέξοδο ώστε να υπερπηδηθεί, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, ο σκόπελος της συνταγματικής αναθεώρησης στην πΓΔΜ εφόσον θα υπερτερούσε της εσωτερικής έννομης τάξης. Μία τέτοια συμφωνία, αφού υπογραφεί από τους δύο ηγέτες, θα πρέπει να έλθει στα Κοινοβούλια των δύο χωρών προς κύρωση – στοιχείο που θα δοκιμάσει τις αντοχές των πολιτικών δυνάμεων σε Αθήνα και Σκόπια.