Ο βαρκαλάς είναι τύπος παραδοσιακού σκάφους μεσαίων και μεγάλων διαστάσεων με άβακα στην πρύμνη. Η πρύμνη του βαρκαλά σταματά απότομα σε ένα ξύλινο επίπεδο που ονομάζεται «τάκος» ή «καθρέπτης» . Το στοιχείο του «τάκου» στην πρύμνη του βαρκαλά, εξασφάλιζε στο σκάφος αυτό πλατύτερο κατάστρωμα στην πρύμνη σε σύγκριση με τα υπόλοιπα Ελληνικά παραδοσιακά σκάφη της εποχής.

Ο βαρκαλάς  Άγιος Δημήτριος, κατασκευάστηκε στη Σκιάθο το 1927 , από τον φημισμένο ναυπηγό Γεώργιο Μυτιληναίο, και έχει ολικό μήκος 14,40μ και πλάτος 4,9μ, ενώ  η ολική χωρητικότητά του ήταν  30,08 κόροι και η καθαρή 21,30.

Θεωρείται ένα από τα παλαιότερα σκάφη που διασώζονται ακόμα στο Αιγαίο.

Φωτογραφία: Κ. Δαμιανίδης, Σάμος, 1990

Οι πρώτοι ιδιοκτήτες του ήταν οι Βολιώτες ναυτικοί  Αργύρης Ι. Βεναρδής  και ο Δημήτριος Ν.  Χρήστου που το απέκτησαν με 80000 δραχμές έκαστος.  Το πλοίο έφερε πανιά και πετρελαιομηχανή εργοστασίου (Δημάδη – Κανάκη) δυνάμεως 20 ίππων.

Στις 17/1/1934 μεταβιβάστηκε στον Νικόλαο Γεωργίου Βαΐτση, ναυτικό κάτοικο Τσαγκαράδας.

Στις 14 Ιανουαρίου 1955 πέρασε στην ιδιοκτησία του ναυτικού  Βασίλειου Ιωαν. Βασταρδή από το Βόλο.

Στις  14 Δεκεμβρίου του 1962 ο Β.Ι. Βασταρδής πούλησε το σύνολο του σκάφους στους Νικόλαο Αντωνίου Αθηναίο, έμπορο, Οδυσσέα Κων/νου Πλατίγκο, ναυτικό και Φώτη Κων/νου Σαμιωτάκη, όλων κατοίκων Χίου.

Το 1963 το πλοίο εγγράφεται στο λιμεναρχείο Χίου με αριθμό νηολογίου 199.

Τελευταίο ιδιοκτήτης του υπήρξε ο  Κων/νος Πλατίγκος που το μετέτρεψε αρχικά σε αμμοληπτικό και σκάφος γενικών μεταφορών και στη συνέχεια σε αλιευτικό.

Αρχικά χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά βαρελιών κρασιού στη γραμμή Βόλος-Κρήτη. Από το 1963 «δούλευε» ως αμμοληπτικό μεταφορικό και, τελευταία, ως αλιευτικό στη Χίο. Αποσύρθηκε από την αλιεία το 1999 και, ευτυχώς, διασώθηκε από την καταστροφή με ενέργειες της Νομαρχίας Χίου.

Το 2016 η Περιφερειακή Ενότητα Χίου το παραχώρησε, ως χρησιδάνειο (δηλαδή δωρεάν με την υποχρέωση της επισκευής από τον χρησάμενο- υπ’ αριθμ. 25875/5-10-2015 σύμβαση χρησιδανείου  ), στο Δήμο Ανατολικής Σάμου για να ενταχθεί στα εκθέματα του Μουσείου Ναυπηγικών και Ναυτικών Τεχνών του Αιγαίου.

Εργασίες αποκατάστασης στο καρνάγιο στο Πόρτο Ράφτη  / Φωτογραφία: K. Δαμιανίδης 2021

Είναι κηρυγμένο κινητό μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού (απόφαση ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΑΛΠ/4019/ περ/33628/27.6.01, ΦΕΚ 928/Β/19.7.01)  

Το 2021 ανατέθηκαν οι εργασίες, μετά από δημόσιο ανοικτό ηλεκτρονικό  διαγωνισμό (αριθμ. πρωτ. 691/18-06-2020), αποκατάστασης του σκάφους από τον Δήμο Ανατολικής Σάμου και με χρηματοδότηση του Υπουργείου Ανάπτυξης (ΕΠΑνΕΚ 2014-2020) ύψους  161.634,00 €. Ως διάρκεια της σύμβασης ορίστηκαν οι 16 μήνες.

Το σκάφος αποκαθίσταται ώστε να είναι αξιόπλοο στην μορφή που είχε πριν από τις μετασκευές που έγιναν στη Χίο από το 1963 και μετά. Προβλέπεται η έκθεση του στον υπαίθριο χώρο του Μουσείου Ναυπηγικών και Ναυτικών Τεχνών του Αιγαίου, με συνεχείς εργασίες συντήρησης και προστασία του κατά τους χειμερινούς μήνες με ελαφρύ κάλυμμα τέντα που θα κατασκευαστεί γι’ αυτό το σκοπό.