SKIATHOS Ο καιρός σήμερα

Η ΚΟΙΝΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΣΠΟΡΑΔΩΝ | του Γιώργου Σανιδά

2021-06-15 08:27:59
Η Ελένη Παπαδάμου στη διδακτορική της διατριβή με τίτλο «Το μορφολογικό σύστημα των βορείων ιδιωμάτων της Καστοριάς» (2018) σημειώνει τα εξής: «Η πιο γνωστή πρόταση για τη διαίρεση των νεοελληνικών διαλέκτων είναι αυτή του Χατζηδάκι (Hadzidakis 1892) που τα χωρίζει σε δυο βασικές ομάδες: τα βόρεια και νότια ιδιώματα. Ως ταξινομικό κριτήριο χρησιμοποιεί τη συμπεριφορά των άτονων φωνηέντων /i/ και /u/, /e/ και /o/. Τα φωνήεντα αυτά μένουν αμετάβλητα στα νότια ιδιώματα, ενώ στα βόρεια τα κλειστά /i/ και /u/ αποβάλλονται και τα μεσαίου ανοίγματος /e/ και /o/ τρέπονται στα αντίστοιχα κλειστά /i/ και /u/.» Σύμφωνα λοιπόν με τον Σταμάτη Μπέη (Ερευνητή, Ακαδημίας Αθηνών ΚΕΔΝΙ), την Γεωργία Κατσούδα (Ερευνήτρια με βαθμό α’) και την Μαγουλά Ευγενία (Επίκουρη Καθηγήτρια ΠΤΔΕ, ΕΚΠΑ),οι σημαντικότατες ομοιότητες των θεσσαλικών ιδιωμάτων με τα βόρεια ελληνικά ιδιώματα δικαιολογούν την ένταξη των ιδιωμάτων των Βορείων Σποράδων στα θεσσαλικά ιδιώματα. Ωστόσο, τα ιδιώματα των Βορείων Σποράδων, εκτός της Σκύρου, τις κατατάσσουν σε μια ιδιαίτερη διαλεκτική περιοχή με τα δικά της μοναδικά γλωσσολογικά χαρακτηριστικά. Να τι γράφουν , μεταξύ άλλων, ο Σταμάτης Μπέης και η Γεωργία Κατσούδα στην ανακοίνωση τους με τίτλο: «ΕΝΔΟΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΑ ΙΔΙΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ»: «Στην περιοχή (των Βορείων Σποράδων) παρατηρούµε µια δέσµη ισογλώσσων όπως: α) την αποκλειστική παρουσία της µορφής του αρσενικού άρθρου /u/ στην ονοµαστική πτώση, ου Πανα’ής (Αλόννησος) όπως συµβαίνει σε τµήµατα της Δυτικής Θεσσαλίας στην Πίνδο, στα Άγραφα (Νεράϊδα, Μεσοχώρα, Ανθηρό, Βλάσι), στην Αργιθέα Καρδίτσης (Αργιθέα, Οξυά), ου κέδρους (Αργιθέα) β) την εµφάνιση των απερρινοποιηµένων /b,d,g/, π.χ. φιgάρ’ (Σκόπελος) γ) και τη χρήση της γενικής αντί της αιτιατικής πτώσης για τη δήλωση του έµµεσου αντικειµένου, όπως συµβαίνει στη Στερεά Ελλάδα και εν γένει στη νοτιότερη Ελλάδα σε αντίθεση µε ό,τι ισχύει στην υπόλοιπη Θεσσαλία εκτός από το Τρίκερι του Πηλίου. π.χ. Δώ µ’ µήλα, κυρά (Σκιάθος). Kι τσού’ παν αυτές (Αλόννησος) Θα τ’ δώκου ένα τσουβάλι λίρες (Σκόπελος).  Η χρήση της γενικής για τη δήλωση του έµµεσου αντικειµένου διαφοροποιεί στην πράξη τα ιδιώµατα των βορείων Σποράδων από τα υπόλοιπα θεσσαλικά ιδιώµατα (εκτός από το Τρίκερι του Πηλίου). Αυτή η παρατήρηση συµπληρώνει δεδοµένα από παλαιότερες µελέτες για το ισόγλωσσο της χρήσης της γενικής ή της αιτιατικής ως έµµεσου αντικειµένου που σε γενικές γραµµές διακρίνει τα βορειότερα από τα νοτιότερα ν.ε. ιδιώµατα. δ) την παρουσία ιδιαίτερου τύπου για τη γεν. πληθ. των ονοµάτων. Στην Αλόννησο, στην Σκόπελο (Παπαδόπουλος, 1926) και στη Σκιάθο (Ρήγας, 1968): χρησιµοποιείται σε κάποιες περιπτώσεις το επίθηµα -ώνις (στην Αλόννησο) ή -ούνις στη Σκόπελο και στη Σκιάθο για τη γενική πληθυντικού ιδιαίτερα για τα ουδέτερα ονόµατα σε συνδυασµό µε τη µορφή τ’ς του άρθρου που είναι κοινή για όλα τα γένη. π.χ.: τ’ς πιδιώνις (Αλόννησος) τ’ς κουρτσίνις (Σκιάθος) Ο τύπος αυτός χρησιµοποιείται λιγότερο σήµερα κυρίως από παλαιότερους οµιλητές. Είναι πολύ πιθανόν ότι ο τύπος αυτός ήταν ο πλέον συνήθης σε παλαιότερες εποχές (βλ. Παπαδόπουλος 1926). Η ύπαρξη ιδιαίτερου τύπου για την γενική πληθυντικού για τα ονόµατα, αλλά και για το άρθρο διαφοροποιεί την Αλόννησο, τη Σκόπελο και τη Σκιάθο από τα υπόλοιπα θεσσαλικά ιδιώµατα όπου χρησιµοποιείται αποκλειστικά ο τύπος από + αιτιατική π.χ. απ’ τα πιδιά - από τα παιδιά.» Εξίσου ενδιαφέρουσα ανακοίνωση σχετική με το θέμα παρουσιάστηκε στο Γλωσσολογικό Συνέδριο 4ο Τζαρτζάνεια (Τύρναβος 7-9/12/2012 Εμμανουήλειο Πνευματικό Κέντρο) με τίτλο: «είναι τα ιδιώματα των Βορείων Σποράδων θεσσαλικά ιδιώματα» των Σταμάτη Μπέη και Μαγουλά Ευγενίας. Τέλος, το εκπληκτικό βιβλίο της Μαρίας Δελήτσικου – Παπαχρίστου: «Σκοπέλου Λάλον Ύδωρ-Απόπειρα προσέγγισης του γλωσσικού ιδιώματος της Σκοπέλου» (Εκδ. Επικαιρότητα, 2017) θα προσφέρει ασφαλώς νέα στοιχεία στη σχετική έρευνα…