Ο Σακχαρώδης Διαβήτης αποτελεί χρόνια νόσο, η οποία χαρακτηρίζεται από διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπών και πρωτεϊνών, λόγω προβληματικής έκκρισης ή έλλειψης της ινσουλίνης. Ως πολύπλοκη και πολυπαραγοντική νόσος αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για την παγκόσμια υγεία, καθώς έχει λάβει διαστάσεις πανδημίας. Σήμερα, υπολογίζεται ότι 537.000.000 άτομα πάσχουν από διαβήτη παγκοσμίως, ενώ σύμφωνα με την εκτίμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 2040 θα εκδηλώνει τη νόσο 1 στους 10 ενήλικες. Η έξαρση της νόσου αποδίδεται σε γενετικούς και προδιαθεσικούς παράγοντες, αλλά κυρίως σε περιβαλλοντικούς, όπως στην κακή διατροφή, στην παχυσαρκία και στην καθιστική ζωή και έλλειψη άσκησης. Ο διαβήτης αποτελεί «ύπουλη» νόσο, καθώς ο ασθενής συχνά δεν αντιλαμβάνεται άμεσα την εκδήλωση της, ενώ η εκσήλωση των συμπτωμάτων καθιστά ήδη δύσκολη την διαχείριση και αντιμετώπιση της. Η κύρια διαταραχή του μεταβολισμού στον σακχαρώδη διαβήτη είναι η αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα (υπεργλυκαιμία), ενώ οι πιθανές επιπλοκές  μπορεί να είναι οξείες (διαβητική κετοοξέωση, διαβητικό κώμα, υπογλυκαιμίες) ή χρόνιες (αμφιβληστροειδοπάθεια, νευροπάθεια, νεφροπάθεια ή διαβητική μακροαγγειοπάθεια πχ. οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερική αρτηριακή νόσο). Oι γλυκαιμικοί στόχοι σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για τον Σακχαρώδη Διαβήτη (HDA, 2022):

• Επίτευξη και διατήρηση τιμής HbA1c < 7.0%
• Για να επιτυγχάνεται η τιμή HbA1c <7,0% πρέπει η γλυκόζη τριχοειδικού αίματος (όπως μετριέται με τους ειδικούς μετρητές γλυκόζης), να είναι προγευματικά <130 mg/dL και μεταγευματικά <180 mg/dL.
• Για αυστηρότερους στόχους ρύθμισης της γλυκόζης (HbA1c <6,5%, πιθανώς να χρειάζεται η μεταγευματική γλυκόζη 24ώρου ≤140 mg/dL και νηστείας ≤110 mg/dL με την προϋπόθεση της αποφυγής υπογλυκαιμιών.
• Τιμές HbA1c κατά τη διάγνωση του ΣΔ εντός φυσιολογικών ορίων, επιδιώκεται να διατηρηθούν σ’ αυτά τα επίπεδα.

Αναπόσπαστο κομμάτι της ορθής διαχείρισης του διαβήτη αποτελέι η αυτομέτρηση γλυκόζης από τους ασθενείς και η ευαισθητοποίησή τους ως προς τον καθημερινό έλεγχο των τιμών τους. Βασικοί κανόνες διατροφικής παρεμβάσης για τους διαβητικούς ασθενείς αποτελούν οι εξής:

• Έλεγχος και διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους και μείωση αυτού τουλάχιστον 5-7% σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα.
• Κατανάλωση μικρών και τακτικών γευμάτων (δυο βασικών γευμάτων και περίπου δύο με τριών ενδιάμεσων σνακ ανά ημέρα), ωστέ να αποφεύγεται η πολύωρη αφαγία και συνεπώς διαταραχή των επιπέδων σακχάρου.
• Αύξηση της πρόσληψης διαιτητικών ινών (φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης) για την καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου, την επίτευξη κορεσμού και την εύρυθμη λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος.
• Μείωση του λίπους – κυρίως των κορεσμένων και τρανς λιπαρών, προς αποφυγήν αύξησης βάρους και επιδείνωσης των τιμών των λιπιδίων στο αίμα. Συνεπώς, να επιδιώκεται η κατανάλωση άπαχου σχετικά κρέατος, πουλερικών, αυγών, ψαριών και χαμηλά σε λιπαρά γαλακτοκομικών.
• Προσοχή στην ποσότητα, ποιότητα, και κατανομή υδατανθράκων με βάση το ιστορικό, τις ανάγκες και την φαρμακευτική αγωγή του ασθενή. Παλαιότερα, κυριαρχούσε η πεποίθηση ότι οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη θα έπρεπε να αποκλείουν από τη διατροφή τους ολόκληρες ομάδες τροφίμων όπως αμυλούχα τρόφιμα, φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, με αποτέλεσμα τη στέρηση και τη δημιουργία διαθρεπτικών ελλείψεων. Σήμερα, βάση επιστημονικών δεδομένων επιδιώκεται η συνετή κατανάλωση των υδατανθράκων, κυρίως σύνθετων, όπως ψωμί ολικής άλεσης, όσπρια, φρούτα, ζυμαρικά ολικής, αμυλούχα λαχανικά και η αποφυγή απλών υδατανθράκων, όπως για παράδειγμα ζάχαρη, γλυκόζη, φρουκτόζη, οι οποίοι ανεβάζουν απότομα τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
• Συνιστάται μέτριας ή έντονης έντασης αερόβια άσκηση διάρκειας τουλάχιστον 30 λεπτών καθημερινά (συνεχώς ή διακεκομμένα σε δεκάλεπτες ή δεκαπεντάλεπτες περιόδους), το λιγότερο 5 φορές την εβδομάδα.  (HDA Guidelines 2022)

Ο ρόλος του Διαιτολόγου-Διατροφολόγου στη διαχείρηση του Σακχαρώδη Διαβήτη Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μεταβολική νόσος, της οποίας η πρόληψη και η αντιμετώπιση της σχετίζεται άμεσα με την ισορροπημένη διατροφή. Απαιτείται έγκυρη, στοχευμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη διαιτολογική παρακολούθηση από εξειδικευμένο επιστήμονα Διαιτολόγο-Διατροφολόγο. Ο Διαιτολόγος-Διατροφολόγος δρα ως εξής:

• Καθοδηγεί και εκπαιδεύει το άτομο με διαβήτη πάνω στις αρχές της υγιεινής διατροφής, που αποτελεί τη βάση της θεραπευτικής αντιμετώπισης, ανεξάρτητα από τον τρόπο θεραπείας.
• Αποτελεί κινητήριος δύναμη για την «αλλαγή διατροφικής συμπεριφοράς» των ασθενών, για την απώλεια βάρους όπου κρίνεται απαραίτητη, καθώς και για την εκμάθηση της αυτοπαρακολούθησης των διατροφικών συνηθειών και δραστηριοτήτων τους.
• Εκπαιδεύει και ενημερώνει σχετικά με τη σύσταση των τροφίμων σε μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά συστατικά,και κυρίως σε υδατάνθρακες, καθώς και εξατομικεύει και αναπροσαρμόζει το διατροφικό πλάνο ως προς του συνδιασμούς τροφών και το θερμιδικό τους περιεχόμενο στην καθημερινότητα.
• Δίνει οδηγίες σε ασθενείς με συνυπάρχοντα προβλήματα υγείας, όπως π.χ. υπέρταση, δυσλιπιδαιμίες, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (ΧΝΑ) ή ασθενείς σε αιμοκάθαρση κλπ.
• Συμβάλλει στην ενημέρωση και αφύπνιση του οικογενειακού περιβάλλοντος και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου σχετικά με τη νόσο

Συνεπώς, απαραίτητη κρίνεται η συνεχής ενημέρωση και αναγνώριση της συμβολής της διαιτολογικής παρέμβασης τόσο από τους ασθενείς όσο και από όλο το φάσμα των επαγγελματιών υγείας, ενώ ταυτόχρονα οι διαιτολόγοι θα πρέπει να ενημερώνονται, να δραστηριοποιούνται σε κλινικά ζητήματα, καθώς και να επιδιώκουν τεκμηριωμένες  πρακτικές και προσεγγίσεις περισσότερο ανθρωποκεντρικές, με στόχο την δημιουργία κλίματος συνεργασίας τόσο με τους ασθενείς όσο και με το σύνολο των επαγγελματιών υγείας για την ουσιαστική αντιμετώπιση της χρόνιας και πολύπλοκης αυτής νόσου.