Ανάμεσα στους περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους με αναπηρία σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν εκατομμύρια ενεργών αλλά και εν δυνάμει ταξιδιωτών. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης της Ελλάδας για τον προσβάσιμο τουρισμό ολοκληρώθηκε το 2020 και προβλέπει έργα προσβασιμότητας σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, σε παραλίες αλλά και στο φυσικό περιβάλλον, με τη δημιουργία πεζοπορικών και ποδηλατικών διαδρομών. Περιλαμβάνει επίσης την κατάρτιση διαδικασίας πιστοποίησης τουριστικών επιχειρήσεων και προορισμών και παρέχει κίνητρα χρηματοδότησης για την απόκτηση του αναγκαίου εξοπλισμού. Στους στόχους του συγκαταλέγεται η προβολή της Ελλάδας ως προσβάσιμου προορισμού και η ανάπτυξη στρατηγικού πλάνου διαχείρισης εμβληματικών προορισμών όπως η Σαντορίνη. Η Σύρος είναι ένα από τα πρώτα ελληνικά νησιά που επένδυσαν συστηματικά στην ανάπτυξη υποδομών προσβασιμότητας τόσο στις παραλίες όσο και στην Ερμούπολη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα «δύσκολης» περιοχής που έγινε προσβάσιμη είναι ο μεσαιωνικός οικισμός της Άνω Σύρου. Η Μητρόπολη Σύρου δώρισε ειδικό αναβατόριο, το οποίο έχει τη δυνατότητα να ανεβαίνει σκαλοπάτια παρέχοντας πρόσβαση στους ανηφορικούς δρόμους και στα στενά του ιστορικού οικισμού. Μάλιστα, τους καλοκαιρινούς μήνες ο Δήμος Σύρου συντονίζει ομάδα εθελοντών οι οποίοι βοηθούν τους επισκέπτες να χρησιμοποιήσουν το αναβατόριο και να φτάσουν στα σημεία που επιθυμούν. Όπως επισημαίνει ο Παναγιώτης Κουταβάς, αντιδήμαρχος Τουρισμού Σύρου, μέσα σε μία τυπική μέρα κλείνονται ραντεβού για τρεις επισκέψεις, ενώ μέχρι τη φετινή θερινή σεζόν η Σύρος θα διαθέτει δύο ακόμα ανεβατόρια και οκτώ ηλεκτρικά αναπηρικά σκούτερ. Παράλληλα, σύστημα καθοδήγησης ατόμων με προβλήματα όρασης καθιστά πλήρως προσβάσιμο και το παραλιακό μέτωπο της Ερμούπολης. Η Σύρος διαθέτει επίσης πέντε παραλίες με σύστημα Seatrac, για αυτόνομη πρόσβαση στη θάλασσα.

Από την Κέρκυρα μέχρι την Κατερίνη 

Στο ιστορικό κέντρο της πόλης της Κέρκυρας έχουν εγκατασταθεί ειδικές πινακίδες που καθοδηγούν άτομα με κινητικές δυσκολίες, ώστε να επιλέξουν τις πιο άνετες διαδρομές. Όπως επισημαίνει ο Ανδρέας Σκούπουρας, αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής, «είναι πολύ δυσάρεστο το συναίσθημα που νιώθει κανείς όταν ο δρόμος οδηγεί σε αδιέξοδο». Αντιμετωπίζοντας και ο ίδιος προβλήματα κινητικότητας, συμμετείχε ενεργά στη δημιουργία χάρτη που αποτυπώνει ακόμα και την κλίση του εδάφους κατά μήκος των διαδρομών και θα είναι σύντομα διαθέσιμος σε ηλεκτρονική μορφή. Ο ρόλος της τεχνολογίας είναι πρωταγωνιστικός και στη λειτουργία των ραμπών διέλευσης αναπηρικών αμαξιδίων, καθώς αναμένεται να εξοπλιστούν με αισθητήρες που θα ειδοποιούν αυτόματα την αστυνομία σε περίπτωση που κάποιο όχημα σταθμεύσει εκεί. Σημαντικά είναι και τα έργα που έχουν ολοκληρωθεί στις παραλίες του νησιού, αφού η Κέρκυρα διαθέτει 23 προσβάσιμες με σύστημα Seatrac, καθώς και 18 αυτόνομα αναπηρικά αμαξίδια θαλάσσης. Σε κάποιες, όπως της Παλαιοκαστρίτσας, υπάρχει μάλιστα η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στα δύο παραπάνω βοηθήματα. Το περασμένο καλοκαίρι, ενθουσιώδη σχόλια σχετικά με τις παραπάνω υποδομές έγιναν viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αντίστοιχες συμπεριληπτικές πρωτοβουλίες αναλαμβάνει ο Δήμος Κατερίνης, ο οποίος δημιούργησε μια μεγάλη ομάδα εθελοντών που βοηθούν ανθρώπους με κινητικές δυσκολίες στην παραλία. Η αντιδήμαρχος Τουρισμού, Μαρία Τερζίδου, συντονίζει το σχετικό πρόγραμμα, αλλά βλέπει και την ανάπτυξη περαιτέρω υποδομών προσβασιμότητας ως μέσο για την προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού. Το πρώτο βήμα έγινε το καλοκαίρι του 2020, οπότε και η ακτογραμμή της Κατερίνης εξοπλίστηκε με πέντε συστήματα Seatrac, τα περισσότερα σε αναλογία έκτασης παραλίας στην Ελλάδα. Όπως εξηγεί η Περσεφόνη Μπέρτζου, Marketing Manager της ΤΟΒΕΑ, το καλοκαίρι του 2021 οι ελληνικές παραλίες διέθεταν 150 συστήματα Seatrac, η Κύπρος 7 και η Ιταλία 2, ενώ φέτος θα ξεπεράσουν τα 200. Για την ελληνική αυτή πατέντα που ανέπτυξε η ΤΟΒΕΑ, εταιρεία spin-off του Πανεπιστημίου Πατρών, εκδηλώνουν ενδιαφέρον χώρες όπως η Σουηδία, η Ισπανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η ιστοσελίδα του Seatrac περιλαμβάνει πληροφορίες για τις παραλίες στις οποίες είναι εγκατεστημένα τα συστήματα και η ομάδα της ΤΟΒΕΑ δέχεται καθημερινά δεκάδες τηλεφωνήματα από άτομα με αναπηρία που ζητούν συμβουλές για προορισμούς στους οποίους θα έχουν μια άνετη συνολική εμπειρία. Κάποια Seatrac είναι εξοπλισμένα με live camera, ώστε οι ενδιαφερόμενοι να γνωρίζουν από πριν τις συνθήκες που επικρατούν στη θάλασσα, ενώ τουλάχιστον μία στις τρεις παραλίες με σύστημα Seatrac διαθέτει ολοκληρωμένες υποδομές (ομπρέλες, αποδυτήρια, ντουσιέρες, τουαλέτες και θέσεις στάθμευσης). Οι υποδομές αυτές δημιουργούνται σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, με την οποία η ΤΟΒΕΑ μοιράζεται τα δεδομένα που καταγράφονται αυτόματα σχετικά με τη χρήση των εγκαταστάσεων. Το 2021 έγιναν 36.000 χρήσεις των Seatrac σε όλη την Ελλάδα, με «πρωταθλήτρια» τη Γλυφάδα. Η αξία της χρήσης δεν αποτιμάται ωστόσο μόνο μέσα από τους αριθμούς. Το παραπάνω καθίσταται ξεκάθαρο όταν ο Ανδρέας Σκούπουρας περιγράφει το στιγμιότυπο με ένα μικρό παιδί το οποίο έβαλε τα κλάματα από τη χαρά του που μπήκε στη θάλασσα μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα.

Με το βλέμμα στο μέλλον

Την επόμενη μέρα της προσβασιμότητας δείχνουν έργα όπως αυτό που θα καταστήσει μέρος του φαραγγιού της Σαμαριάς προσβάσιμο σε άτομα με αμαξίδιο. Η μελέτη, η οποία έχει ήδη εκπονηθεί με στόχο την ολοκλήρωση του έργου έως το 2024, είχε ιδιαίτερες προκλήσεις, αφού ο σχεδιασμός των υποδομών έπρεπε να γίνει με τρόπο που να σέβεται το φυσικό περιβάλλον. Επιπλέον, πέρα από τη διαδρομή μήκους ενάμισι χιλιομέτρου, από τη νότια είσοδο του φαραγγιού στην Αγία Ρουμέλη μέχρι τις Πόρτες, προβλέπεται σειρά παρεμβάσεων που θα διασφαλίζουν ολόκληρη την αλυσίδα πρόσβασης από τα λιμάνια της Χώρας Σφακίων, της Παλιόχωρας και της Σούγιας προς την Αγία Ρουμέλη και την είσοδο του φαραγγιού. Η ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών του τουρισμού είναι ένας από τους κεντρικούς στόχους και της «ExtraMilers», start-up της ΜΚΟ «Άγονη Γραμμή Γόνιμη». Όπως εξηγεί ο πρόεδρός της, Στέφανος Νόλλας, η εφαρμογή που ανέπτυξε η ομάδα του με τη στήριξη της Microsoft αποτελεί καταγραφή όλων των υποδομών προσβασιμότητας σε ελληνικά νησιά, αλλά και έναν τρόπο για να δημιουργηθεί μια κουλτούρα αποδοχής της διαφορετικότητας σε απομακρυσμένες περιοχές. Σε συνεργασία με τη ΜΚΟ «Λάρα» και τον σύλλογο «Περπατώ» γίνονται αυτοψίες ξενοδοχείων, εστιατορίων, παραλιών και σημείων ενδιαφέροντος για να διαπιστωθεί ότι είναι όντως προσβάσιμα, προτού συμπεριληφθούν στην εφαρμογή. Από το 2019 έχουν αποτυπωθεί οι σχετικές υποδομές σε Σύρο, Ρόδο, Χίο, Σκιάθο, Μύκονο, Κουφονήσια, Λευκάδα και Πάτμο, ενώ το καλοκαίρι θα προστεθούν τρεις ακόμα προορισμοί. Το επόμενο βήμα είναι η δημιουργία βάσης εθελοντών, οι οποίοι θα δηλώνουν ημερομηνίες και τοποθεσία διαθεσιμότητας, ώστε να βοηθήσουν ανθρώπους με αναπηρία στο ταξίδι τους. Γιατί ο προσβάσιμος τουρισμός είναι κάτι πολύ πιο ευρύ και ανθρώπινο από μια λύση τεχνολογίας ή ένα σήμα πιστοποίησης.