SKIATHOS Ο καιρός σήμερα

Η ΠΑΣΧΑΛΙΑΤΙΚΗ ΚΟΚΚΩΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΑΦΤΙΣΙΜΙΟ ΣΤΗ ΣΚΙΑΘΟ | γράφει ο Γιώργος Σανιδάς

2022-04-19 22:41:59
Τη λέξη κοκκώνα τη συναντάμε στο διήγημα «της κοκκώνας το σπίτι» του Αλεξ Παπαδιαμάντη. Ο Σαραντάκος αποδίσει τη λέξη ως εξής: ’’Κοκκώνα, που σήμερα τη γράφουμε «κοκόνα». Κοκόνα λέμε μια κυρία αρχοντικής καταγωγής ή γυναίκα μαθημένη στην άνεση και στην πολυτέλεια, ενώ είναι και χαϊδευτική προσφώνηση, όμως εδώ εννοεί μια Ρωμιά από την Πόλη, που για χάρη της άρχισε να χτίζεται το σπίτι στη Σκιάθο -πράγματι, η λέξη χρησιμοποιούταν κατεξοχήν για τις Ρωμιές της Πόλης.’’ ( https://sarantakos.wordpress.com/2017/12/24/ppd-4/) O Παπαδιαμάντης όμως στο διήγημα «Ἡ Τελευταία βαπτιστική», γράφει τα παρακάτω: «Κατ᾽ ἔτος τὴν Μ. Πέμπτην, μεγίστη κίνησις ἐγίνετο ἐν τῇ εὐρυχώρῳ αὐλῇ τῆς οἰκίας. Ἡ θεια-Σοφούλα ἀνεσφουγγώνετο μέχρις ἀγκώνων, καὶ ἐζύμωνε μόνη της τὰς τριάκοντα ἐννέα αὐγοκουλούρας διὰ τοὺς τοσούτους βαπτιστικούς της… Ἀλλὰ πλὴν τῶν βαπτιστικῶν ὑπῆρχον καὶ τὰ ἐγγόνια καὶ τὰ δισέγγονα, καὶ ταῦτα δὲν ἦσαν ὀλιγάριθμα. Ἐν συνόλῳ ἐχρειάζετο ἑβδομήκοντα καὶ πλέον κοκκῶνες, δηλ. παιδικὰς κουλούρας, διὰ τοὺς βαπτιστικούς, διὰ τοὺς ἐγγόνους καὶ τὰ δισέγγονα. Εἰς τὸν ἀριθμὸν τοῦτον δὲν συμπεριλαμβάνονται αἱ μεγαλύτεραι κουλοῦραι, τὰς ὁποίας παρεσκεύαζε διὰ τὰς συντεκνίσσας, διὰ τὰς ἀνεψιὰς καὶ δισεξαδέλφας της.» Αναφέρεται συνεπώς στις παιδικές κουλούρες (τσουρέκια) που επίσης ως και σήμερα τα λέμε κοκκώνες στο νησί. Ο Χρῖστος Δάλκος στο άρθρο του «Ἡ κοκκώνα, ἡ κοτσιώνα, ἡ κοσώνα καί ἡ κ’σώνα» (https://www.papadiamantis.org/) μας πληροφορεί πως η λέξη χρησιμοποιείται για τη «χριστουγεννιάτικη κουλούρα με κουκόσα, δώρο απ’ τη νονά στο αδεξίμι. Αλλά και λαμπριάτικη κουλούρα με κόκκινο αυγό, χάρισμα από τη νονά στο αδεξίμι· το Πάσχα χάριζαν κσώνες και οι γιαγιάδες στα εγγόνια ή οι θειάδες στα ανήψια.» και συνεχίζει: Γράφουμε τήν λέξη «κ’σώνα» καί ὄχι «κσώνα», γιατί φαίνεται νά προῆλθε ἀπό τόν τύπο κοσώνα, *κουσώνα κούκλα) Μάλιστα οἱ σκιαθίτικες κοκκῶνες (κανονικά: κουκκών΄ις), εἴτε χριστουγεννιάτικες εἴτε ἁγιοβασιλιάτικες εἴτε λαμπριάτικες εἶναι αὐτές, ἦσαν πάντα ὁμοιώματα ἀνθρώπων.» Τέλος ο παπα Γιώργης Ρήγας, (Σκιάθου λαϊκὸς πολιτισμός, τ. Δ΄, σ. 42). ξεκαθαρίζει το θέμα: «Οἱ λαbριάτ’κις κουκόν΄ις εἶναι ὅμοιες καὶ κατασκευάζονται ὅμοια μὲ τὶς ἁγιοβασιλιάτικες. Τώρα ὅμως στὸ κεφάλι τους τοποθετοῦν ἕνα αὐγὸ κόκκινο καὶ ὄχι μύγδαλο ἢ καρύδι [...] Καὶ τώρα κάθε νουνός ἔχει ὑποχρέωση νὰ φιλέψη τὸ ἀναδεξίμι του μιὰ κοκόνα μὲ κόκκινο αὐγὸ στὸ κεφάλι της καὶ μαζὶ μ’ αὐτὴ καὶ μιὰ λαμπάδα...» Ο νονός λοιπόν μαζί με την κοκκώνα πρόσφερε στο βαφτισιμιό του την αναστάσιμη λαμπάδα και συνήθως παπούτσια που τόσο έλειπαν εκείνο τον καιρό….