SKIATHOS Ο καιρός σήμερα

Βίαιοι μετασχηματισμοί | Γράφει ο Αντρέας Βασιλιάς

2023-08-01 13:41:54
Αύγουστος ο μήνας των διακοπών. Ντάλα καλοκαίρι. Τι γίνεται λοιπόν; Αυτό που έχει επικρατήσει έως σήμερα να λέγεται «τουριστική βιομηχανία» και η οποία σε οικονομική βάση αποτελεί περίπου το 18% του ΑΕΠ και συγκαταλέγεται στην παροχή υπηρεσιών, αναπτύχθηκε βασικά σε μια ανορθολογική βάση, βίαια ως προς την προστασία του περιβάλλοντος και με σημαντικές επιπτώσεις ως προς την πολιτισμική, κοινωνική και ταξική ανακατάταξη, αναφορικά με τον ντόπιο πληθυσμό, εξαιρώντας τις μεταβολές σχετικά με τον ατομικό ψυχισμό μιας και πρόκειται για κάτι πολυσύνθετο και πολυπλοκότερο. Τα αποτελέσματα αυτών των επιπτώσεων τα παρατηρούμε να εμφανίζονται σήμερα και είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά. Ουσιαστικά ο «μαζικός τουρισμός», βασικό στοιχείο της τουριστικής βιομηχανίας, αφορά στη δυνατότητα, ελλήνων και αλλοδαπών πολιτών, μέσου και μικρού οικονομικού εισοδήματος, να μπορούν να επισκέπτονται ένα μέρος για ξεκούραση με βάση την άδεια εργασίας τους, π.χ. ένα ελληνικό νησί. Αυτή η νέα κοινωνικοοικονομική παράμετρος η οποία από τη δεκαετία του 1980 απόκτησε τεράστια δυναμική, ειδικά και συνολικά για την ελληνική οικονομία, αναπτύχθηκε σε μέρη όπου το βασικό χαρακτηριστικό τους ήταν οι κλειστές κοινωνίες και όπου σε πολιτισμικό και κοινωνικό επίπεδο κυριαρχούσε το ψευδαισθητικό και σε ατομικό επίπεδο ένας ιδιότυπος εγωκεντρισμός. Για παράδειγμα, η κοινωνία της Σκιάθου στα τέλη του 1960 και αρχές του 1970, είναι πολύ περισσότερο κοντά, πολιτισμικά και ψυχικά, στην κοινωνία που διαβάζουμε μέσα από τις περιγραφές του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, παρά με την κοινωνία, π.χ. ενός αστικού κέντρου της εποχής. Κατά συνέπεια ο «ερχομός του τουρισμού» ήταν μια βίαιη εισδοχή σ’ έναν «αλλοτινό» τόπο, τον οποίον ο ντόπιος κάτοικος δεν μπορούσε να αντιληφθεί ως πραγματικό γεγονός παρά μόνο να τον φανταστεί σε μια ψευδαισθητική βάση, π.χ. οι τουρίστες είναι καλοί, ή οι τουρίστες είναι εισβολείς, ή οι τουρίστες είναι χρήμα, κλπ. Σ’ αυτή τη διαδικασία των αντιπαραθέσεων και των συμφιλιώσεων, ντόπιων και τουριστών, η οποία είναι μακροχρόνια και κρατάει έως και σήμερα για πολλούς και διάφορους λόγους, ο τόπος, π.χ. το «νησιώτικο κάλος», απέκτησε μ΄ έναν βίαιο τρόπο μια άλλη υπόσταση: από εκεί που ήταν μια παραγωγική γη, ή ένα δασόπευκο  ακρωτήρι, μετατράπηκε ξαφνικά σε οικόπεδο. Ουσιαστικά μαζί με τις επιπτώσεις στην κοινωνία ο μαζικός τουρισμός επέβαλε σημαντικές επιπτώσεις στον τόπο και στο τοπίο. Στη γη καθαυτή. Ήρθαν τα πάνω κάτω. Σ’ αυτές τις δύο παραμέτρους προστέθηκε και μια τρίτη, σημαντική, η ανάπτυξη της μετανάστευσης, εσωτερικής και αλλοδαπης. Γρήγορα και με δεδομένη την αδυναμία ουσιαστικής εμπέδωσης από το ντόπιο πληθυσμό του τουριστικού φαινομένου, το οποίο εν τω μεταξύ αναπτύσσονταν ραγδαία, το «επιχειρείν» στα περισσότερα τουριστικά μέρη πέρασε στα χέρια των «ξένων», οι οποίοι είχαν και το «χρήμα». Κάπως έτσι και με την ουσιαστική απουσία ενός κεντρικού θεσμικού πλαισίου τουριστικής ανάπτυξης σε ορθολογική βάση με δημοκρατικές προεκτάσεις, οι όποιοι μετασχηματισμοί συνεχίζουν να γίνονται βίαια και ανορθολογικά αγνοώντας τα βασικά συμφέροντα π.χ. ενός νησιού αντιμετωπίζοντας το σαν να είναι ένα λιγνιτωρυχείο. Έτσι, από την μια μεριά βλέπουμε να έχουν εισβάλλει σε όλα αυτά τα μέρη μεγάλα οικονομικά τραστ τα οποία σταδιακά κυριαρχούν πολιτικά ρυθμίζοντας ποιοτικά και ποσοτικά, την τουριστική ροή. Από την άλλη το ντόπιο στοιχείο έχει περιοριστεί σε μικροεπιχειρήσεις, συχνά «τρώγοντας τα σπλάχνα» του, χωρίς ενσυναίσθηση, εξαρτημένο σχεδόν εντελώς από τους προηγούμενους τους οποίους αντιμάχεται ασκόπως, χωρίς πάλι, κανενός είδους ουσιαστικής υποστήριξης από το κεντρικό κράτος. Σ’ αυτήν την αντιπαλότητα συμφερόντων η οποία συχνά παίρνει αρχαϊκή μορφή, ο τόπος, είναι το «μήλον της έριδος», αφού ουσιαστικά και οι μεν και δε, έχουν τις ίδιες θέσεις: εκμετάλλευση μέχρις εσχάτων. Κάπως έτσι και πάνω σ’ αυτή τη βάση όπου η βία του μετασχηματισμού είναι το κυρίαρχο στοιχείο, μια «πυρκαγιά» είναι μια αναμενόμενη συνέπεια, ή ένας άλλος βίαιος μετασχηματισμός, χωρίς νομικές συνέπειες, χωρίς κόστος και χωρίς συναίσθημα, αφού ο τόπος, το είπαμε στην αρχή, έγινε οικόπεδο χωρίς ταυτότητα, μετασχηματίστηκε. Από ζωντανή γη που παράγει, έγινε τοίχος, πράγμα. Ένα χρυσό απόρριμμα και ότι αυτό συνεπάγεται.   ΥΓ. Αγαπητέ, Γιώργο. Θέρμα συλλυπητήρια για την απώλεια της αγαπητής μητέρας σου.