SKIATHOS Ο καιρός σήμερα

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ | Γράφει ο Γιώργος Σανιδάς

2023-03-18 10:41:34
Η κεντρική και πασίγνωστη πια στους πολυάριθμους επισκέπτες της Σκιάθου, οδός Παπαδιαμάντη, εξακολουθεί να χωρίζει την μονόπολη του νησιού σε δύο αντικριστές μεγάλες γειτονιές που σκαρφαλώνουν στους χαμηλούς λόφους, των Κοτρονιών από τη μια, και της Παναγίας Λιμνιάς από την άλλη.   Η οδός, από τότε που ξαναχτίστηκε η πόλη μετά την επιστροφή των κατοίκων από το Κάστρο (1830), μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 60, ήταν χείμαρρος και λεγόταν Ποτόκι, στο οποίο στράγγιζαν τα νερά των λόφων αλλά κι εκείνα από τα γύρω βουνά. Στις όχθες του μάλιστα, είχαν τοποθετηθεί σκάφες για να πλένουν οι γυναίκες τον ιματισμό των νοικοκυριών τους. Επίσης,  εκατέρωθεν εγκαταστάθηκαν σταδιακά πάνω από δέκα  λιοτρίβια καθώς, πριν τον τουρισμό,  η ελιά συντηρούσε τη ζωή των κατοίκων μαζί με τη θάλασσα. Σήμερα διασώζεται μόνο η όψη  απ’ το ελαιοτριβείο του Μαυρογιαλή- με το όνομα του ιδιοκτήτη να αναγράφεται σε μαρμάρινη επιγραφή με ημερομηνία 19 Μαΐου 1899-, κάποια μηχανήματα της ταλιάγριας που έκλεισε το 1962 και στη θέση της δημιουργήθηκε το κλαμπ Borsoi το 1977, και λίγα εκθέματα, κυρίως πιθάρια και εργαλεία,  στο ‘’Σκιαθίτικο σπίτι’’ που διέθετε δικό του λιοτρίβι. Τα ‘’εργοστάσια’’ τότε, όπως ήταν φυσικό, έριχναν μέσα στο Ποτόκι τα κατακάθια του λαδιού, τη μούργα. Γράφει ο Παπαδιαμάντης στη Σταχομαζώχτρα: «Εἶτα κατὰ Ὀκτώβριον, ἅμα ἤνοιγαν τὰ ἐλαιοτριβεῖα, ἔπαιρνεν ἕνα εἶδος πῆχυν, ἓν πενηντάρι ἐκ λευκοσιδήρου, μίαν στάμναν μικράν, κ᾽ ἐγύριζεν εἰς τὰ ποτόκια, ὅπου κατεστάλαζαν αἱ ὑποστάθμαι τοῦ ἐλαίου, κ᾽ ἐμάζωνε τὴν μούργα.» Μία ερμηνεία λοιπόν της λέξης ποτόκι είναι πως αποτελεί λάκκο για ελαιοτριβείο όπου μαζεύεται το λάδι από την έκθλιψη των ελιών. Η λέξη ωστόσο είναι σλαβικής προέλευσης (potok) και θα πει ρέμα, ρυάκι. Το χείμαρρο διέσχιζαν έξι γραφικά γεφυράκια. Το πρώτο στο ύψος της παραλίας (οικία π. Γιώργη Ρήγα), άλλα τέσσερα ως την οδό Ευαγγελιστρίας και το τελευταίο στο Καλό πηγάδι που βρισκόταν έξω απ’ τα όρια της πολίχνης, όπως γράφει ο Παπαδιαμάντης στο διήγημα «Ο Κακόμης»: «κείμενον ἔξω τῆς ἐσχατιᾶς τῆς πόλεως, ἀπεῖχε πολλὰς ἑκατοντάδας βημάτων ἀπὸ πᾶσαν συνοικίαν! Γύρω απ’ το Ποτόκι ήταν λιβάδια όπου υπήρχαν, εκτός απ’ τις φάμπρικες του λαδιού, λίγα σπιτάκια, όπως το πατρικό του κυρ- Αλέξανδρου, στάβλοι, λαχανόκηποι, φυτείες με δέντρα, το βαρελάδικο του μαστρο- Στεφανή και ένα- δυο ταβερνάκια σαν τη Μουριά του Σαραφιανού που παραμένει ως σήμερα. Ο φόβος και ο τρόμος όσων διέμεναν στα ισώματα ήταν ασφαλώς το δρολάπι επειδή το Ποτόκι ξεχείλιζε και πλημμύριζε όλη η περιοχή ως την Τσαλαβούτα, πίσω απ’ τους Τρεις Ιεράρχες!  Ο Παπαδιαμάντης περιγράφει τέτοιες συμφορές στο διήγημα «Το θεοπόντι» (: «ὁ ρυπαρὸς χείμαρρος, ἡ στενὴ καταβόθρα τοῦ χωριοῦ, ὅπου κατασταλάζουν ὅλες οἱ μοῦργες τῶν ἐλαιοτριβείων, κι ὅλα τὰ νερὰ τῶν οἰκιῶν, κι ὅλα τὰ καθάρματα τῶν ποτοκίων , εἶχε πλημμυρήσει δέκα φορὲς ἤδη. Τὰ νερὰ εἶχον ἐκχειλίσει, κ᾿ εἶχον γίνει λίμνη γύρω μας, καὶ ἠπείλουν τὰ θεμέλιά μας…», και στο «Το σπιτάκι στο λιβάδι» (: «Κάτω εἰς τὸ ποτόκι ὅλα ἦσαν θάλασσα…») Τέλος σ’ αυτή την κατάσταση δόθηκε με  το σκέπασμα του χειμάρρου από  τα χρήματα που άφησε στη διαθήκη του γι’ αυτό το σκοπό, ο ευπατρίδης  παλιός δήμαρχος Φιλοκλής Γεωργιάδης (1845 – 1936) και με το κλείσιμο των ελαιοτριβείων, μέχρι και του συνεταιριστικού ‘’εργοστασίου’’ στη δεκαετία του 90. Μα το κακό της δυσοσμίας από την αποστράγγιση υγρών αποβλήτων, δεν λύθηκε ούτε με την  κατασκευή του αποχετευτικού δικτύου! Παρ’ όλα αυτά, ο δρόμος, λόγω της άριστης θέσης του απέναντι  στην προβλήτα,  έγινε σιγά- σιγά ο εμπορικότερος του νησιού και μόνοδρομος καθόδου των αυτοκινήτων. Στη συνέχεια πλακοστρώθηκε δυο φορές –μάλλον κακήν κακώς- για να καταλήξει στον πιο πολυσύχναστο πεζόδρομο (μόνο) του καλοκαιριού με πάσης φύσεως εμπορεύματα και φαγοπότια. Εξελίχθηκε τελικά  σ’ έναν απρόσωπο δρόμο με κάθε λογής εισαγόμενα εμπορεύματα και κτίσματα άσχετα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Σκιάθου και με τη δυσοσμία να επιμένει, δυστυχώς, ακόμα. Όταν, με το καλό, αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά αυτό το μείζον πρόβλημα, χρειάζεται να αναβαθμιστεί ριζικά η οδός- βιτρίνα της Σκιάθου με βαρύ όνομα- κι έχουμε προτείνει κατά καιρούς διάφορα: Νέο πλακόστρωτο, εκπόνηση και εφαρμογή σχετικής κανονιστικής για τα καταστήματα, αξιοποίηση από το Δήμο του κληροδοτήματος που νοικιάζει η Εθνική Τράπεζα ως κέντρο προβολής του νησιού, διακόσμηση του ουρανού της οδού με φυσικά υλικά,   επιδίωξη άμεσης σύνδεσης του μουσείου Παπαδιαμάντη και της πλατεία του με το δρόμο, εξέταση της περίπτωσης δημιουργίας μεγάλης πλατείας ως κατάληξη της οδού κλπ