Στα προεπαναστατικά χρόνια γνωρίζουμε πως λειτούργησαν τουλάχιστον δύο υποτυπώδη σχολεία στο νησί στα ‘’κρυφά’’ μοναστηράκια του:

1. Στον Άγιο Ιωάννη του Παρθένη στη θέση ‘’Δασκαλειό’’ από μοναχούς στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας για λίγα παιδιά του μεσαιωνικού Κάστρου όπου είχαν ήδη καταφύγει οι κάτοικοι απ’ τα μισά του 14ου αιώνα για το φόβο των πειρατών. Ο Παπαδιαμάντης στον ‘’Αλιβάνιστο’’ γράφει πως Δασκαλειό ονόμαζαν μια μυστηριώδη βρύση που βρίσκεται μέσα στο στοιχειωμένο δάσος πάνω από τον Ασέληνο: "Τὸ δροσερὸν νᾶμα ἐξέρχεται ἀπὸ μίαν σπηλιάν, περνᾷ ἀπὸ μίαν κουφάλαν χιλιετοῦς δένδρου, εἰς τὴν ρίζαν τοῦ ὁποίου βαθεῖα γούρνα σχηματίζεται. Ὅλος ὁ βράχος ἄνωθεν στάζει ὡσὰν ἀπὸ ρευστοὺς μαργαρίτας καὶ τὸ γλυκὺ κελάρυσμα τοῦ νεροῦ ἀναμειγνύεται μὲ τὸ λάλον μινύρισμα τῶν κοσσύφων". Η απόσταση από το Κάστρο, η φήμη περί στοιχειωμένου δάσους και το απόκρυφο της περιοχής, δηλώνουν πως επρόκειτο για σχολειό μάλλον κρυφό απ’ τους Οθωμανούς…

2. Στον Άγιο Ιωάννη των Πασχαλαίων ή Κρυφό λειτούργησε σχολειό από το μοναχό Δαυίδ Οικονόμου πατέρα των μοναχών Αλύπιου και Δανιήλ (κατόπιν Γέροντα Διονυσίου). Ο Δαυίδ απευθύνθηκε στον Πατριάρχη Καλλίνικο τον Ε’ υποσχόμενος πως ο ίδιος θα μεριμνήσει για τη χρηματοδότηση του σχολείου. Το 1809 απάντησε θετικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Πρόδρομος ονομάστηκε Σταυροπηγιακό σχολειό. Το σχολείο λειτούργησε μέχρι το 1821 και ύστερα μεταφέρθηκε στη μονή Ευαγγελισμού με ενέργειες του τότε ηγούμενου Αλύπιου που πήρε τα σκήπτρα του σχολείου απ’ τον πατέρα του. Κατόπιν συνέχισε τη λειτουργία του στο Κάστρο, όπου δίδαξε και ο σπουδαίος μοναχός Δανιήλ για τον οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ: https://old.skiathoslife.gr/o-osios-dionysios-ek-skiathou-kai-i-sigi-tis-geneteteiras-tou-tou-giorgou-sanida/