Μνημόσυνον ἱερόν πάντων τῶν ἱερατευσάντων εἰς τάς Ἐνορίας τῆς ἁλικτύπου ἐκείνης καί άρχαίας πόλεως, τοῦ Κάστρου....... α. Προλεγόμενα Θεωρῶ χρήσιμο νά παρουσιάσω μιά σειρά ἀνεκδότων ἐγγράφων ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς Μονῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, γιατί σκοπός μου εἶναι ν᾿ ἀνασύρω ἀπό τή λήθη πού ἡ χρόνος ἐπεσώρευσε, μιά σειρά ἀπό πρόσωπα, κυρίως ἱερωμένων, ἀλλά καί λαϊκῶν, προγόνων τῶν σημερινῶν Σκιαθιτῶν. Παράλληλα μέ τή μνεία τῶν προσώπων θά ἐμφανίζονται καί κάποιες δραστηριότητες τῶν κατοίκων τῆς παλιᾶς εὐλογημένης κοινωνίας τοῦ Κάστρου . Τά ἔγγραφα αὐτά ἐκτυπώνουν τήν ἱστορία κάποιων προσώπων, τά ὁποῖα στάθηκαν οἱ πνευματικοί πατἐρες μιᾶς κοινωνίας ἀνθρώπων πού διάβηκαν τό σύνορο τοῦ χρόνου μέ ὑπομονή, στερήσεις, ἀγῶνα, ἀλλά καί μέ στέρεα τήν πίστη τους στήν Ὀρθόδοξη παράδοση καί ζωή. Ἄς εἶναι λοιπόν ἔνα κερί στή Μνήμη τους αὐτό τό γραφτό.... Μεταγράφω τά ἔγγραφα ἀπό φωτοτυπίες πού μοῦ παραχώρησε τό Ι.Π.Α τοῦ Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἐθνικῆς Τραπέζης μέ τή φροντίδα τοῦ κ. Τσελίκα καί τῆς κ. Μ.Πολίτη, πού τοὐς εὐχαριστῶ θερμά. 1 Πωλητήριο ἀμπελοχώραφου.( Τέλη τοῦ 17ου αἰ). Ἕνα ἀπό τά σπάνια πωλητήρια ἔγγραφα πού σώζονται στό Ἀρχεῖο τῆς Μονῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ στἠ Σκιάθο εἶναι καί τό παρόν, τό ὁποῖο δημοσιεύω στή συνέχεια, ὅπως εἶναι στό πρωτότυπο, μέ τά ἀπαραίτητα σχόλια καί τίς ἐπεξηγήσεις. Ενετη 16(9)1 μηνη Νοευρηου......../(ο)μολογω εγω ὀ παπα Ιω(άννης) πος στην Αγι Ανα/στάσι το ανπελοχοράφο της Ματζαρίτζας όπου αγωρασα σινπληα του Σιβαστου/της Αργέντας κ(αί) τη στράτα κ(αί) της Καρα/τόγληνας [κ(αί)] τουμπελό μου το πολήσα τις Μονο/βασιας του Δημάκου δια γρόσια διο κ(αἰ) διά τό αλήθη εκαμα/τήν παρουσαν ὀμολογίαν εις αςσφάληαν./ Ιω(άννης) ιερευς κκ(αί) είκονόμος ἔγραψα με το χέρη μου παπαΔιοματάης μαρτηρό/ τανοθι/ Κονστάντης μάρτηρας μαστροΓιόργις πρετομα/στορις μαρτηρας Ποθητός Δρακάτου(;)Διομιτ(ρ)ι Ριυζι μαρτιρο/τα ανοθι. Τό λιτό καί πλούσιο σέ είδήσεις πωλητήριο απρουσιάζει τήν πώληση ἐνός ἀμπελοχώραφου κοντά στήν Ἁγι᾿ Ἀναστασά, τή γνωστή ἀπό τό ὁμώνυμο Πασχαλινό διήγημα τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Πωλητής ἦταν ὁ παπα-Ἰωάννης καί ἀγοραστής ἡ Μονεμβασία τοῦ Δημάκου. Ὑπογράφουν ὠς μἀρτυρες, ὁ παπα Διοματάρης, ἕνας ἀπό τούς ἱερεῖς τοῦ Κἀστρου, ὁ μαστρο-Γιώργης ὁ πρωτομάστορας, ὁ Δημήρτιος Ρεΐζης, πλοίαρχος, καραβοκύρης δηλαδή κ. ἄ. Ἡ ἀνορθογραφία τοῦ ἐγγράφου πιστοποιεῖ πώς, ἄν καί ὁ γράφέας εἶναι ἰερέας καί δή ὀφφικιοῦχος- φέρει τόν τίλτο τοῦ Οἰκονόμου- ἐν τούτοις οἱ γραμματικές του γνώσεις εἶναι ὑποτυπώδεις. Ἔτσι μποροῦμε νά φανταστοῦμε ὄτι τό ὁποιοδήποτε σχολεῖο πού τυχόν λειτουργοῦσε στό Κάστρο ἦταν γιά νά μαθαίνουν μόνο λίγα "κολυβογράμματα", ἀπό τούς σχεδὀν ἡμιμαθεῖς ἐφημερίους τοῦ Κἀστρου. Ὅσον ἀφορᾶ δέ τόν παπα-Ἰωάννη, τόν συντάκτη δηλαδή τοῦ παρόντος καί συνάμα πωλητή, γι᾿ αὐτόν γνωρίζουμε τά ἐξῆς: Στὀ φ.230β τοῦ χφου Νομοκάνονα τοῦ Μανουήλ Μαλαξοῦ πού βρίσκεται στήν Άθωνική Μονή τοῦ Διονυσίου ὑπάρχει τό ἀκόλουθο σημείωμα "Τω παρῶν νώμικόν ὑπάρχυ ἐμοῦ του π(α)πά Ἲω(άν)ν(ου) καί εκονώμου·/καί ὅπηως τω ἀποξενὅση απο τας χύρας καί απο τα πεδηά μου/ἐχέτω τά ἄράς των τριακοσίων δέ κα καί ὀκτό θεοφωρόν/πατερόν καί εμου τών αφορεσμόν/Ἰω(άννης) ιερεύς καί εἰκονόμος τ(ης) νήσσου /Σκιάθου" Ἐπίσης στό φ. 230α σώζεται ἡ ἀκόλουθη ἐνθύμηση ης 1669 ἡπαρθη· η Κρήτη μινη οκτουβρήου 15 1672 μινή μαρτήου 25 ήγινήθη η Ωρανηα 1676 μινή απρήληου 23 ηγινήθη ο Γιοργάκης 1678 μινη γεναρήου 25 ηγίνικα παπάς...κ.λ.π. 2. Άφιερφωτικό χωραφιοῦ Τό ἀφιερωτικό αὐτό ἔγγραφο δέν θά εἶχε καί τόση ἀξία ἄν τό πρόσωπο πού τό συντάσσει, καί συνάμα εἶναι κάι ὁ δωρητής, δέν εἶχε σχέση μέ τήν ἱστορική πορεία τῆς Μονῆς τοῦ Εὐαγελισμοῦ. Γιατί πρόκειται γιά τόν παπα-Ζαχαρία, πού μνημονεύεται στήν περίφημη ἐξομολόγηση τῆς μαίας Κυρατζοῦς , τόν μετέπειτα Σακκελάριο καί κάποιο χρονικό διάαστημα Νοτάριος τῆς Σκιάθου. Τό ἀφιερωτικό Γραάμμα παρουσιάζω ὁπως εἶναι στό πρωτότυπο Διά τοῦ παρόντος γράμματος, δηλοποιοῦμεν ἡμεῖς οἱ κάτωθεν ὑπο/γεγραμμένοι ὄτε ἐγώ, ὁ Σακκελάριος τῆς νήσου Σκιάθου, ὁμοῦ καί/ἡ πρεσβυτέρα μου ἐπό νόματι Πραΐνα, ὡς ὅτι κοινοί ἡμῶν γνῶμη/ καί ἀμεταθέτου βουλῆς καί θελήσεωςτήν σἠμερον ἀφιερόνομεν εἰς τό/θεῖων καί ἱερῶν μοναστήριον τοῦ Κοινοβίου, τόν θεῖων καί ἱερῶν πατέρων/ἐπί τῆς ἡγουμενίαςτοῦ ἁγίου ἡμῶν γέροντος, κυρίου, κυρίου Φλαβιανοῦ/ἐν χοράφη εἰς τήν τοποθεσίαν Πλατανιά, πινακίων δύο (καί) ἥμοισσι, , τό ὁποῖον πλισιάζει εἰς τό ἐδικόν τους τό ἀγορασθέν παρά τῆς θυγατρός Χαδούλας. Ὅθεν ἡμεῖς, λοιπόν ἀπό τήν σήμερον καί εἰς τό ἐξῆς/καί εἰς τόν ἄπαντα αἰῶνα ἀπό ξἐνόμεθα ἀπό τό αὐτό χοράφιον/ὅσον καί τά τέκνα ἡμῶν καί μένουν ὁ ἁγιότατος ἡμῶν καθ' ἡγούμενοςκύριος Φλαβιανός καί οἱ θεῖοι πατέ/ρες πληρεξούσιοι ἥδιοι νικοκυραίοι, πρᾶγμα καί κτῆμα τοῦ θείου καί/ἱεροῦ μοναστιρίου, νά τό ποιοῦν ὡς θέλουυν καί βούλωνται ὑπ᾿ οὐδενός ἐνω/χλούμενοι. Ὄθεν πρός διηνεκεῖ ἔνδειξην τῆς ἀμεταθέτου βου/λῆς ἡμῶν ἐδόσαμεν τό απρόν ἡμῶν γράμμα είς τάς χεῖρας τπῦ ἀγίου ἡμῶν γέροντος κυρίου Φλαβιανού καί τόν λοιπόν ἁγίων πατέρων/ὅπως ἔχει τήν κιριώτητα καί τήν πάσαν ἱσχύν είς κάθε ἱερῶν/κριτήριον ἐπικυρωμένον παρά τῆς ἡμῶν ταπεινώτητος καί τής πρε/σβειτέρας ἣμῶν τῇ ἰδιά ὑπό γραφή καί τό δακτήλω αὐτῆς εἰς ἀσφά/λειαν αωιζ΄ (1817) σεπτεμβρίου πρώτη/σκιάθου/ Σακελλάριος τῆς σκιάθου βεβειώνω πρεσβειτέρα τοῦ Σακελλαρίου Πραΐνα ἀφιερόνω τό ἄνωθεν/χοράφη τοῦ ἰεροῦ κ(αί) θείου μοναστηρίου καί μήν ἠξεῦρωντας/νά ὑπό γράψω βάλλω τόν δακτιλόν μου, εἱς περισσοτέραν ἀσφάλειαν Ιωἁνης εἰώς Σακελλαρίου βαιβαιῶνο τανοθεν γεῶργιος ειῶς Σακελλαρίου βεβαιῶνο ταἁνοθεν Στή β΄ σελ. "1817 Σεπτεμβρίου α᾿ /ἀποδεικτικόν τοῦ Σακκελαρίου/διά τό χωράφι τό ἀφιερω/θέν ἀριθ. 33" Σύμφωνα μέ τίς πηγές ὁ παπα-Ζαχαρίας, ἐφημέριος στό Κἀστρο-ἄγνωστο σέ πιά ἀπό τίς δύο ἐνορίες-προχειρίστηκε στό ἀξίωμα τοῦ Σακκελαρίου ἀπό τόν τότε νεοεκλεγέντα Ἐπίσκοπο Σκιάθου καί Σκοπέλου Εὐγένιο τό ἔτος 1798. Δυό χρόνια πρίν, συγκεκριμένα τό 1796 εἶχε διοριστεῖ ἀπό τήν Κοινότητα τῆς Σκιάθου Νοτάριος. Ἔτστι ἄλλωστε ὑπέγραφε στά δύο πωλητήρια ἔγγραφα μέ ἡμερομηνία 6 καί 27 Ἀπριλίου 1796: "ὁ γράψας Ζαχαρίας ἱερεύς Νοτάριος". Στά χρόνια τῆς Ἐπαναστάσεως ὅταν στό νησί βρίσκονταν οἱ ὁλαρχηγοί εἶχε, τόσο αὐτός ὅσο καί τά παιδιά του, στενή φιλία μέ τόν Γερο- Καρατάσο , ὁπως ἀναφέρει τό παρακάτω ἀνέκδοτο γράμμα πρός τόν Ἰω. Κωλέττη. Ἐκλαμπρώτατε, Λάβετε τόν περικλιόμενον τεσχερέν μας, διά νά τόν παρουσιάσετε εἰς τούς στρατιώτας ὁπού εὑρίσκονται αὐτοῦ μέσα εἰς τό Φρούριον καί νἀ μήν ἀφήσεται οὔτε ἔναν μέσα ἀπό αὐτούς ἐξών ἀπό τόν Τζιαούση μου ὁπού ἔχη ὀλίγην δουλιἀ μου καί Μήτρου Κακογιάνη μέ ἄλλον ἕνα. Ἀκώμι σάς ἰδιάζω, ὅτι σήμερον ἤλθεν τό ἠμπρίκι ἀπό Σκώπελον μέ τά παιδία τοῦ ἁγίου Σακελλαρίου, καί δέν ἰξεύρω ἄν σᾶς ἔχουν καί γράματα. Ἡ γωλέτα εἰς Σκώπελον εὑρίσκεται ἀκώμι· ἤλθεν καί ὁ Τωμβιώτης πρός ἀντάμωσίν σα καί σᾶς προσμένουν ἐδῶ. Τἃχύνεται τόν ἐρχωμόν σας ὅσον τό συντομώτερον. Μένω μέ τό σέβας. Πατριώτης Καρατάσος (Τ.Σ). Τῇ 21 Ὀκτωμβρίου 1826 Ἀφήσεται καί τόν καπετάν Θωμάν νά σταθῆ ἕνα δύω ἡμέραις ὅτι ἔχη ὁλίγην δουλιά. (Στό περιθώριο). Τόν ἅγιον Σακυλάριον πράτιμόν μου τόν ἀσπάζομαι ἐκ ψυχῆς. Τούς διάκους τούς χαιρετῶ κατά πολά.