Δυο λόγια για τη σειρά αυτή των άρθρων: Είναι μια σύντομη, πρακτική δημόσια συζήτηση, σε έξι άρθρα, για το πού πηγαίνει η Σκιάθος. Για την ταυτότητα του νησιού, την τοπική οικονομία, τον τουρισμό, την τεχνολογία, τους νέους. Όχι για να ασκηθεί κριτική στους πάντες, αλλά για να στοχαστούμε τι είναι η Σκιάθος σήμερα, και τι μπορεί να είναι το 2035 ή 2055, 65…95…

Η Σκιάθος δεν είναι απλώς τουριστικός προορισμός. Είναι ένα νησί, με φυσικά όρια, περιορισμένους πόρους, μια μικρή τοπική κοινωνία κι ένα περιβάλλον, πανέμορφο, που δέχεται πίεση.

Κι όμως, κάθε χρόνο ζητάμε περισσότερα. Περισσότερους επισκέπτες, περισσότερες πτήσεις, περισσότερα ξενοδοχεία, περισσότερες πισίνες. Η ερώτηση είναι απλή, αλλά δύσκολη: χωράνε όλα αυτά;

Για να το πούμε αλλιώς: Πόση Σκιάθο αντέχει η Σκιάθος;

Υποδομές σε υπερκόπωση

Τα τελευταία χρόνια, οι βασικές υποδομές του νησιού λειτουργούν οριακά ή υπολείπονται των αναγκών:

• Το οδικό δίκτυο δεν έχει προσαρμοστεί ούτε στο πλήθος επισκεπτών, ούτε στο βάρος κυκλοφορίας. Από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο, ολόκληρες ζώνες του νησιού «μπλοκάρουν» κυριολεκτικά. Δρόμοι στενοί, χωρίς λεωφορειολωρίδες, χωρίς διαχείριση στάθμευσης και ανάγλυφο εδάφους που δυσχεραίνει την κυκλοφορία.
• Το σύστημα ύδρευσης είναι σε συνεχή ανεπαρκή κατάσταση. Η παραγωγή του – μη πόσιμου – νερού δεν επαρκεί, η κατανάλωση αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο και η θάλασσα καραδοκεί να "μπουκάρει" στο σύστημα εξαιτίας της υπεράντλησης.
• Το δίκτυο αποχέτευσης πιέζεται αφόρητα και τα απόβλητα "εκτονώνονται" με λάθος τρόπο, κάθε χρόνο ιδίως σε περιόδους αιχμής. Οι παρεμβάσεις είναι αποσπασματικές, η συντήρηση εξαιρετικά δύσκολη.
• Η δημόσια διοίκηση και οι βασικές υπηρεσίες (Κέντρο Υγείας, Πυροσβεστική, Αστυνομία) στενάζουν σε προσωπικό, μέσα και βασικές υποδομές. Κι όμως, το νησί καλείται να εξυπηρετεί πληθυσμό δεκαπλάσιο από τον μόνιμο, για έξι μήνες τον χρόνο.

Περιβαλλοντική φθορά που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά

Η υπερφόρτωση δεν φαίνεται εύκολα σε φωτογραφίες του Instagram. Αλλά είναι εκεί:

• Οι παραλίες φθείρονται από την υπερεκμετάλλευση. Τα «λαλάρια» εξαφανίστηκαν από τα Λαλάρια. Οι αμμοθίνες διαβρώνονται. Ο βυθός σε πολλές περιοχές έχει καταστραφεί από παρεμβάσεις, δραστηριότητες αναψυχής ή απόβλητα.
• Το πράσινο του νησιού, είτε δάση είτε καλλιέργειες, υποχωρεί μπροστά στην επέκταση κατασκευών ή αφήνεται στην τύχη του. Ευτυχώς, με το Κτηματολόγιο περιορίστηκαν οι πυρκαγιές από "ατύχημα".
• Οι ενεργειακές ανάγκες εκτινάσσονται, αλλά δεν συνοδεύονται από επένδυση σε ΑΠΕ ή αποδοτικές λύσεις.
• Ο θόρυβος και η φωτορύπανση σε πολλές περιοχές είναι συνθήκη, όχι πια πρόβλημα.

Και η κοινωνική φθορά; Υπάρχει κι αυτή.

Όταν όλα περιστρέφονται γύρω από τον τουρισμό, οι μόνιμοι κάτοικοι νιώθουν ότι δεν έχουν πια "δικό τους" τόπο:

• Η καθημερινή βόλτα των ντόπιων είναι περίπατος μεταξύ αγνώστων, ο καφές της παρέας περιορίζεται σε μαγαζιά "γκέτα".
• Οι τιμές ανεβαίνουν κι ανεβαίνουν… σε ενοίκια, αγαθά, βασικές υπηρεσίες.
• Η τοπική αγορά επικεντρώνεται μόνο σε επισκέπτες, όχι σε κατοίκους, και γίνεται πόλος έλξης επενδυτών με αμφισβητούμενες μεθόδους ή σκοπούς.
• Οι δάσκαλοι, λιμενικοί, αστυνομικοί, γιατροί, δημόσιοι υπάλληλοι εγκλωβίζονται σε σπίτια για σεζόν με ενοίκιο ίσο σχεδόν με ένα μισθό – ή φεύγουν.

Το χειρότερο: χάνεται η ισορροπία. Αν οι Σκιαθίτες γίνουν απλοί διαχειριστές ενός νησιού που δεν τους ανήκει πια, αν ο δημόσιος χώρος μετατραπεί πλήρως σε εμπορικό, τότε παύει να υπάρχει τοπική κοινωνία. Κι αυτό, όσο κι αν ακούγεται σκληρό, είναι ήδη σε εξέλιξη και δεν φαίνεται προσδοκία για κάτι διαφορετικό.

Ποιο είναι το "όριο" τελικά; Όριο είναι η φθορά – και φθορά υπάρχει

Δεν υπάρχει τουρισμός χωρίς φιλοξενία. Δεν υπάρχει φιλοξενία χωρίς όρια.
Το "όριο" δεν είναι ένας αριθμός ή ένα ποσοστό πληρότητας. Είναι το σημείο στο οποίο η ποιότητα ζωής, η εμπειρία επισκέπτη, η καθημερινότητα του κατοίκου και η αντοχή του τόπου αρχίζουν να φθείρονται μη αναστρέψιμα.

Η Σκιάθος δεν έχει απεριόριστη χωρητικότητα. Χρειάζεται σχέδιο, όχι μόνο προβολή. Χρειάζεται μέτρο, όχι απλώς διαφήμιση.

Γιατί υπάρχει κάτι ακόμη: η κόπωση. Η σωματική και ψυχολογική κόπωση των επαγγελματιών, των κατοίκων, των ίδιων των ανθρώπων που σηκώνουν την τουριστική σεζόν με 15ωρα, 7 μέρες την εβδομάδα, με στρες, πίεση και χωρίς ουσιαστική ανάσα.

Και υπάρχει κι η υποβάθμιση της εμπειρίας του επισκέπτη, που αντί να γνωρίσει ένα αυθεντικό νησί, καταλήγει σε μια υπερφορτωμένη, θορυβώδη, στριμωγμένη εκδοχή του. Γιατί όταν εξαντλείται η φέρουσα ικανότητα, όλα χάνουν – και η οικονομία, και η εικόνα, και η εμπειρία.

Το πρόβλημα είναι δομικό: αντί να διαχειριζόμαστε τον τουρισμό με γνώμονα την ανθεκτικότητα, τον κυνηγάμε με όρους ποσότητας. «Ας έρθουν όλοι», λέμε. Το νησί δεν είναι απέραντο. Ούτε άφθαρτο. Κάθε επιπλέον πτήση, κάθε νέο συγκρότημα, κάθε ακόμη "παραχώρηση" σε δημόσιο χώρο μετακινεί τα όρια λίγο πιο πέρα – μέχρι να σπάσει κάτι.

Κι αυτό το κάτι, ήδη έχει αρχίσει να σπάει.

Στο επόμενο άρθρο:

Πώς και γιατί πωλούνται ακίνητα, γη και σπίτια σε εκτός Σκιάθου κεφάλαια; Τι σημαίνει αυτό για την τοπική ταυτότητα, τις τιμές, τους νέους, τον κοινωνικό ιστό, το περιβάλλον;