Η Φροντίδα των ψυχικά πασχόντων μέσα από την Πρωτοβάθμια Υγεία | Γράφει η Σεβλιανού Άρια
2022-10-10 15:16:32
Οι σύγχρονες τάσεις της φροντίδας ψυχικής υγείας συνδέονται με την αποσυλοποίηση, τη φροντίδα σε κοινοτικό επίπεδο, την πρώιμη και έγκαιρη ανίχνευση της ψυχικής διαταραχής, την πρωτογενή πρόληψη, τη μείωση του στίγματος, την ένταξη και παραμονή των πασχόντων στη κοινότητα.
Η φροντίδα ψυχικής υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, είναι ελάχιστα αναπτυγμένη στην Ελλάδα και αποτελεί ένα νέο και ελπιδοφόρο τομέα με μεγάλες προοπτικές.
Αναφορικά με τα επιδημιολογικά δεδομένα της ψυχικής νόσου στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, οι ψυχικές διαταραχές προσβάλουν ανθρώπους όλων των περιοχών, χωρών και κοινωνιών, παρουσιάζονται και στα δύο φύλα σε όλες τις φάσεις της ζωής τους και είναι παρούσες σε αστικές και αγροτικές περιοχές. Διεθνείς μελέτες της τελευταίας δεκαετίας αναφέρουν ότι 450 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως υποφέρουν από μια ψυχική ή συμπεριφορική διαταραχή. Ο αριθμός των ψυχικά πασχόντων είναι πιθανό να αυξηθεί στο μέλλον. Οι διαταραχές με το μεγαλύτερο επιπολασμό ήταν οι καταθλιπτικές (12,5%) και ακολουθούσαν οι αγχώδεις (12%), (Ansseau et al, 2004).
Η ιδρυματική ψυχιατρική φροντίδα κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της αποδείχθηκε ότι επιφέρει αντιθεραπευτικά αποτελέσματα στην κατάσταση των ψυχικά ασθενών. Το ψυχιατρείο φάνηκε να σχετίζεται με στίγμα για τους ασθενείς, έφερε απόσυρση από τους κοινωνικούς τους ρόλους ,περιορισμό των κοινωνικών τους προσδοκιών ,ρήξη των οικογενειακών τους δεσμών, ρήξη με το κοινωνικό δίκτυο υποστήριξής τους, εξάρτηση και αποπροσωποποίηση.
Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το κίνημα υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές διευρύνθηκαν. Προοδευτικά γινόταν συνειδητή η ανεπαρκής θεραπευτική αντιμετώπιση και φροντίδα των ψυχικά πασχόντων. Άρχισε να επιχειρείται η διάσπαση και αποκέντρωση των λειτουργιών του σε υπηρεσίες φροντίδας των ψυχικά ασθενών μέσα στην κοινότητα, ένα βήμα αλλαγής στη φιλοσοφία μέσα από τη ψυχιατρική μεταρρύθμιση τη μετάβαση από το παραδοσιακό ψυχιατρικό ίδρυμα στις εναλλακτικές δομές ψυχιατρικής φροντίδας και αποκατάστασης στον κοινοτικό χώρο.
Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση προχωρά προς την αποϊδρυματοποίηση και την ανάπτυξη της Κοινοτικής Ψυχιατρικής. Η Κοινοτική Ψυχιατρική αφορά την παροχή υπηρεσιών σε ψυχικά ασθενείς εντός της κοινότητας χωρίς να απομακρύνονται από το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον και με την ενεργή συμμετοχή της κοινότητας.
Υποστηρίζεται η δημιουργία εναλλακτικών προς το άσυλο μορφών φροντίδας και προωθείται η ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών. Αυτό που περιλαμβάνει η ψυχοκοινωνική αποκατάσταση είναι τη διαρκή βελτίωση των κοινωνικών ικανοτήτων, της λειτουργικότητας των ατόμων, τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής, της ποιότητας στη φροντίδα και στην αυτόνομη διαβίωση στην κοινότητα.
Ένα γλαφυρό παράδειγμα της Ψυχιατρικής μεταρρύθμισης ήταν αυτό της Ιταλίας το 1978. Εκεί έκλεισαν τα ψυχιατρεία και αντικαταστάθηκαν από υπηρεσίες στην κοινότητα και προγράμματα προστατευμένης στέγασης και εργασίας που πρόσφεραν ψυχιατρική φροντίδα, ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και αντιμετώπιζαν τα οξέα επεισόδια. Τα παράδειγμα αυτό ακολούθησαν και άλλες πόλεις σε όλο τον κόσμο. Σε πολλές αναπτυγμένες χώρες, ο αποιδρυματισμός δεν συνοδεύτηκε από την ανάπτυξη κατάλληλων κοινοτικών υπηρεσιών.
Η διεπιστημονική συνεργασία κρίνεται απαραίτητη στις περιπτώσεις ασθενών που παρουσιάζουν ψυχιατρική συμπτωματολογία. Η κλινική εμπειρία διδάσκει ότι η αποδοχή των ψυχολογικών διαταραχών όσο και η αναζήτηση θεραπείας στο χώρο της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας μειώνουν το στίγμα. Σημαντικός είναι ο ρόλος του οικογενειακού – προσωπικού γιατρού για την έγκαιρη διάγνωση. Στη συνέχεια το δίκτυο των δομών ψυχικής υγείας απαιτεί και την κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή αλλά και ένα πλήθος ειδικοτήτων επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας θα πρέπει να έχουν μια ανθρωποκεντρική αντίληψη για τον ψυχικά ασθενή, να έχουν τη δυνατότητα της δια βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης καθώς και τη στήριξη των τοπικών κοινωνικών και αρχών για την υπέρβαση του φόβου, του στίγματος και της προκατάληψης απέναντι στους ψυχικά πάσχοντες.
Στην Ελλάδα η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας παρέχει υπηρεσίες πρόληψης και προαγωγής της ψυχικής υγείας και συνεχούς φροντίδας και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στην κοινότητα. Παλαιότερες σχετικές έρευνες έχουν δείξει ποσοστό 16% του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα πάσχει από κάποια ψυχική διαταραχή. Το 1997 με αφορμή το δεκαετές σχέδιο «Ψυχαργώς», δημιουργήθηκαν 55 δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και αναπτύχθηκαν εργαστήρια επαγγελματικής κατάρτισης. Με την κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 661/2000) καθορίζονται οι δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης όπως ξενώνες, οικοτροφεία, προστατευμένα διαμερίσματα επίσης σημαντική καινοτομία αποτελεί η ενσωμάτωση υπηρεσιών ψυχικής υγείας στα Κέντα Υγείας και η δημιουργία κινητών μονάδων.
Άλλοι τρόποι που προτείνονται για τη σωστή φροντίδα των ψυχικά πασχόντων είναι η ενσωμάτωση της πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, η διάδοση και επέκταση του ρόλου των τηλεφωνικών γραμμών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, η συνεργασία των δομών ψυχικής υγείας με την τοπική αυτοδιοίκηση, τους πολιτιστικούς φορείς και τα τοπικά ΜΜΕ.
Το Κέντρο Υγείας Σκιάθου συνεργάζεται το τελευταίο χρόνο με την Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Μαγνησίας της εταιρίας ΔΙΟΔΟΣ ΑμΚΕ. Ομάδα επιστημόνων η οποία αποτελείται από Ψυχίατρο, Ψυχολόγο, Κοινωνικό Λειτουργό και Νοσηλεύτρια, επισκέπτονται μία φορά το μήνα το νησί. Προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους κατοίκους της Σκιάθου σε προγραμματισμένα ραντεβού στο χώρο του Κέντρου Υγείας. Τηλέφωνο για ραντεβού 2427350030.
Σεβλιανού Άρια
Κοινωνική Λειτουργό Κέντρου Υγείας Σκιάθου
Οικογενειακή Θεραπεύτρια- Μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στη Ψυχική Υγεία
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ