Η διαδρομή της είναι σχεδόν μυθιστορηματική και συνέβαλε στη σύλληψη και στη δολοφονία του εμπνευστή της. Το περιεχόμενό της, εξίσου συναρπαστικό και ενδιαφέρον ιστορικά: τα δώδεκα φύλλα της, διαστάσεων 50 επί 70 εκατοστά, τυπωμένα στη Βιέννη μεταξύ 1796 και 1797, απεικονίζουν τον ελλαδικό χώρο και τη βαλκανική χερσόνησο, αλλά περιλαμβάνουν και επιπεδογραφίες αρχαίων πόλεων, μεσαιωνικά νομίσματα συνοδευόμενα από σχόλια για την προέλευσή τους, μυθολογικές και συμβολικές παραστάσεις, μια κάτοψη αρχαίου θεάτρου και πολλά άλλα. Δικαίως, μερικοί ερευνητές, χαρακτηρίζουν τη Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή ως ένα πολυμέσο της εποχής.
Το Ιδρυμα Ωνάση και η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη, κάτοχος ενός εκ των 59 γνωστών αντιτύπων της Χάρτας (από τα 1.220 που είχε εκτυπώσει ο Ρήγας), θέλησαν να της δώσουν και αξία εκπαιδευτική: «Hack the Map – Η Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή» είναι ο τίτλος του πανελλήνιου μαθητικού διαγωνισμού δημιουργίας ψηφιακών έργων που διοργανώνουν σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, το Αρχείο Χαρτογραφικής Κληρονομιάς-Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας και το Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου. Ομάδες μαθητών και μαθητριών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μαζί με τους καθηγητές τους, καλούνται να υποβάλουν έως τις 19 Φεβρουαρίου προτάσεις εμπνευσμένες από τη Χάρτα, αλλά με σύγχρονα πολυμεσικά χαρακτηριστικά: οι εφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας, οι εικονικές περιηγήσεις, οι ψηφιακές αφηγήσεις και τα τρισδιάστατα παιχνίδια, των οποίων η διάκριση θα συνοδευθεί από χρηματικά έπαθλα και εξοπλισμό για το σχολείο που τα υλοποίησε, είναι οι τέσσερις κατηγορίες του διαγωνισμού.
«Στα σχολικά βιβλία υπάρχουν ελάχιστες αναφορές για τον Ρήγα και τη Χάρτα», λέει η Βίκυ Γεροντοπούλου, ιστορικός Επιστήμης και Τεχνολογίας και υπεύθυνη της Ωνασείου Βιβλιοθήκης. «Τα παιδιά δεν γνωρίζουν τι προσπαθούσε να κάνει ο Ρήγας με τη δημιουργία της. Και είναι συγκλονιστικό ότι η ιστορία της συνδέεται με τη δική του ζωή. Ο Ρήγας ισχυριζόταν στις Αρχές της Βιέννης ότι θα εκδώσει τη Χάρτα ως εποπτικό υλικό του μυθιστορήματος “Νέος Ανάχαρσις” που μετέφραζε. Οταν την τύπωσε, όμως, διακινούσε μαζί της και παράνομο υλικό. Το έστειλε στην Τεργέστη, έγινε αντιληπτός, καταδόθηκε στην αυστριακή αστυνομία και τελικά δολοφονήθηκε στο Βελιγράδι. Πρόκειται για έναν “ηρωικό” χάρτη και θέλουμε η ιστορία του να αποτυπωθεί στα παιδιά».
Ο Ρήγας τον συνέταξε με στόχο την πνευματική αφύπνιση των Ελλήνων και, αιώνες αργότερα, το Ιδρυμα Ωνάση και η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη τον ενσωμάτωσαν σε μια σειρά ψηφιακών εργαστηρίων για μαθητές, που ξεκίνησαν το 2016 και κορυφώνονται με τον διαγωνισμό «Hack the Map». Τα αποτελέσματα εκείνου του εγχειρήματος είναι διαθέσιμα στην πλατφόρμα classroom.onassis.org, μαζί με πλούσιο υλικό για την εποχή του Βελεστινλή, την προεπαναστατική χαρτογραφία κ.ά., ώστε να αξιοποιηθούν από τους νέους διαγωνιζόμενους. «Είναι ένα πρόγραμμα που συνδυάζει την Ιστορία, τη γεωγραφία, τα εικαστικά, την πληροφορική», εξηγεί η Βίκυ Γεροντοπούλου. «Απαιτεί ομάδες ευρείας σύνθεσης, βασισμένες στη δημιουργική συνεργασία. Τα παιδιά θα έρθουν σε επαφή και με πρωτογενείς πηγές και αρχεία. Θα γίνουν για λίγο ερευνητές».
