Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: Ο Γρηγόριος ήταν άνθος μιάς άγονης πνευματικά, περιοχής της Καππαδοκίας. Οι κάτοικοί της τραχείς και στους τρόπους και στην γλώσσα. Άγονη ήταν επίσης και η κοιλία της μητέρας του, της Νόννας. Η γέννηση του ιδίου, αλλά και των δύο άλλων αδερφών του, της Γοργονίας και του Καισαρίου, ήταν καρπός θερμών προσευχών, γι´ αυτό και γαλουχήθηκαν με το γάλα της Ορθοδόξου πίστεως. Ειδικώτερα με τον μικρό Γρηγόριο η θεοφώτιστη μητέρα του έκανε και κάτι άλλο. Γονατισμένοι και οι δύο στο προσκυνητάρι του σπιτιού, του εξομολογείται ότι ποθεί να τον δεί υπηρέτη του Θεού.Ο πόθος του Γρηγορίου εκπληρώθηκε. Πριν όμως γίνει εργάτης του Θεού πέρασε από σπουδές.   Προικισμένος με σπάνια διανοητικά χαρίσματα, διψούσε για μάθηση. Σπούδασε σε πολλά μέρη: στην Καππαδοκία, στην Καισάρεια της Παλαιστίνης και στην Αλεξάνδρεια. Στην τελευταία πόλη είχε την ευκαιρία να γνωρίσει δύο μεγάλους αθλητές, τον Μέγα Αθανάσιο που πάλευε στον κόσμο και τον Μέγα Αντώνιο που πάλευε στην έρημο. Ήθελε να τους μιμηθεί και τους δυο.

Η ασκητική ζωή με τον Μέγα Βασίλειο

Στην Αθήνα το «κλεινόν άστυ», συναντιέται με τον Μέγα Βασίλειο. Μεταξύ τους σφυρηλατείται μια φιλία, που δεν επρόκειτο ποτέ να διασπασθεί. Μόνο ο θάνατος του Μεγάλου Βασιλείου χώρισε τους δυό φίλους. Μια ψυχή σε δύο σώματα: «Τα πάντα μεν δη κοινά και ψυχή μία, δυοίν δέουσα σωμάτων διάσπασιν». Στην Αθήνα διαγράφεται λαμπρό το μέλλον του Αγίου Γρηγορίου. Παρ᾽ όλα αυτά, ένα χρόνο μετά την φυγή του Μεγάλου Βασιλείου, φεύγει κι αυτός για την Αριανζό.Από την Αριανζό και την Νανιζιανζινό φεύγει για την έρημο του Πόντου. Εκεί στον Ίρι ποταμό, ασκητεύει μαζί με τον φίλο του Μέγα Βασίλειο. Η φυγή είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του Αγίου Γρηγορίου. Μέσα του ο Άγιος Γρηγόριος ένιωθε δύο τάσεις. Η μία κεντρομόλος, η άλλη φυγόκεντρος. Η κεντροβόλος τον τραβούσε στον κόσμο. Η αγάπη του για τον άνθρωπο, ο πόνος του για τα Εκκλησιαστικά πράγματα, η θλίψη του για τους αιρετικούς, τον έκαναν να θέλει να μείνει. Η φυγόκεντρος τάση τον τραβούσε στην ησυχία. Αγαπούσε την ησυχία και την αναχώρηση από τον κόσμο.

Η ακροβασία της Ιεροσύνης

Σε ηλικία 36 ετών πείθεται να γίνει Πρεσβύτερος. Συγκινητική η στιγμή, όταν ο γέροντας Επίσκοπος Γρηγόριος θέτει το χέρι του επάνω στο κεφάλι του γονατιστού υιού του Γρηγορίου και προφέρει την ευχή της χειροτονίας, στην Ναζιανζό. Ο λαός με μια φωνή ξεσπάει : Άξιος!…. Όλοι χαίρονται. Ένας τρέμει: ο Άγιος Γρηγόριος. Όπως τρέμει ο ακροβάτης επάνω στο σχοινί, έτσι έτρεμαν οι Άγιοι, βαδίζοντας επάνω στην ακροβασία, που λέγεται Ιεροσύνη. Μετά την χειροτονία και ενώ όλοι περιμένουν να τον δουν σε δράση, εκείνος φεύγει για τον Πόντο. Τον κυνηγάει το δέος για το ύψος της Ιεροσύνης. Τον αναγκάζουν να γυρίσει πίσω. Και τότε εκφωνεί τον λόγο του: «Απολογητικός της εις τον Πόντον φυγής». Αν και έτρεμε μπροστά στο ύψος της Ιεροσύνης, ο Άγιος Γρηγόριος έγινε Επίσκοπος. Με ποιόν τρόπο; Με την βία, με το ζόρι.Ήταν η εποχή που οι Άγιοι απέφευγαν τα αξιώματα. Δεν τα κυνηγούσαν, όπως γίνεται σήμερα, αλλά τους κυνηγούσαν και τους άρπαζαν με την βία και τους έσερναν στους Επισκοπικούς θρόνους. Το λέγει ο Άγιος Γρηγόριος: «ουκ επείσθην, αλλ᾽ εβιάσθην», δεν με έπεισαν, αλλά με εξανάγκασαν.

Ο κατάλληλος, ο άνθρωπος του Θεού, ο Γρηγόριος

Και αν με δάκρυα δέχθηκε να γίνει Ιερέας και αν με την βία δέχθηκε να γίνει Επίσκοπος, με απαγωγή έγινε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Για την κρίσιμη εκείνη στιγμή, που οι Αρειανοί βρίσκονται στον κολοφώνα της δόξας τους, ένας είναι ο κατάλληλος, ο άνθρωπος του Θεού, ο Γρηγόριος. Αλλά πως θα πεισθεί; Από την Μονή της Αγίας Θέκλας, όπου βρίσκεται αποσυρμένος, άνδρες πιστοί και Ορθόδοξοι αλλά και χειροδύναμοι, τον άρπαξαν όπως ο ίδιος λέγει και τον οδήγησαν στην Βασιλεύουσα: «ούτω μεν ήλθον, ουκ εκών, αλλ᾽ αντιδράση κλαπείς βιαίοις», έτσι ήρθα όχι με την θέλησή μου, αλλά με αντίσταση. Μ᾽ έκλεψαν με βίαιο τρόπο. Οι Αρειανοί μόλις τον είδαν μειδίασαν ειρωνικά. Εξωτερικά φαινόταν αδύνατος. Από την σκληραγωγία φαινόταν γέρος. Τα ρούχα του φθαρμένα. Το ανάστημά του μέτριο, κυρτό σώμα, φαλακρό κεφάλι, λευκό πρόσωπο, ωχρός και ισχνός. -Αυτό το ανθρωπάκι! έλεγαν…Κι όμως μέσα σ᾽ αυτό το ανθρωπάκι κρυβόταν δύναμη Κυρίου, πνεύμα φωτεινό, διάνοια μεγάλη, καρδιά αγνή, φωτιά Πεντηκοστής.

Στην Κωνσταντινούπολη

Στην Κωνσταντινούπολη, ο Άγιος Γρηγόριος, αναδείχθηκε γενναίος αγωνιστής. Από την σπηλιά της ειρηνικής ζωής έπιασε τα χαρακώματα της μάχης. Από την προσευχή που ψέλλιζαν τα χείλη του, τώρα εκσφενδονίζει θεολογικούς μύδρους κατά των εχθρών της πίστεως και συγκεκριμένα κατά του πρώην συμμαθητή του και αυτοκράτορα Ιουλιανού. Ορμητήριό του κάποιο πρόχειρο οίκημα, που ύστερα από λίγο το μεγάλωσαν. Ναό της Αγίας Αναστασίας τον ονόμασε ο ίδιος, συμβολικά, γιατί πίστεψε πως θα ερχόταν η ανάσταση της Ορθοδοξίας.Όπως και έγινε. Στον Ναό αυτό εξεφώνησε τους πέντε περίφημους θεολογικούς του λόγους.

Οι τρεις Θεολόγοι της Εκκλησίας

Η Εκκλησία με φειδώ δίνει τους τίτλους και τα παράσημα. Σε τρεις έχει δώσει τον τίτλο του Θεολόγου: στον Άγιο Ιωάννη τον Ευαγγελιστή, στον Άγιο Συμεών τον νέο Θεολόγο και στον Άγιο Γρηγόριο, τον Νανζιανζηνό. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος άφησε παράδειγμα φωτεινό, ζωής αγίας και αγώνα ανυποχώρητου.