Ο θάνατος της Μαχσά Αμίνι έχει προκαλέσει σειρά διαδηλώσεων και βίαιων επεισοδίων, με την κυβέρνηση του Ιράν να κόβει την πρόσβαση στο Internet στην Τεχεράνη. Στους δρόμους οι γυναίκες του ΙράνΑΡ Η 22χρονη κοπέλα που συνελήφθη σε δρόμο της πρωτεύουσας επειδή φορούσε το χιτζάμπ με «ακατάλληλο τρόπο», έγινε σύμβολο της βαρβαρότητας και της αυθαιρεσίας του ιρανικού καθεστώτος «Γυναίκα, ζωή, ελευθερία», «Κάτω οι δικτάτορες», «Θάνατος στον Χαμενεΐ» φωνάζουν έκτοτε διαδηλωτές, στοχεύοντας το καθεστώς και τα θεμέλιά του, με αφορμή την υποχρεωτική χρήση του χιτζάμπ, δόγμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Οι αρχές απάντησαν με ακόμη περισσότερη καταστολή και οι συγκρούσεις έγιναν βίαιες, με τους διαδηλωτές να μην διστάζουν να αντεπιτεθούν κατά της αστυνομίας ή να επιτεθούν σε περιπολικά και αστυνομικά τμήματα. Όπως μετέδωσαν τα ιρανικά πρακτορεία ειδήσεων σήμερα (22/9), επτά διαδηλωτές και τέσσερα μέλη των δυνάμεων ασφαλείας έχουν σκοτωθεί μέχρι στιγμής.

Φρουροί της Επανάστασης

Μέσα στο κλίμα αυτό, οι πανίσχυροι Φρουροί της Επανάστασης ζήτησαν από τις δικαστικές αρχές να συλλαμβάνουν «όσους διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις και φήμες» σε σχέση με την Μάχσα Αμίνι σε ανακοίνωσή τους που εκδόθηκε σήμερα (22/9) Στην ανακοίνωσή τους εξέφρασαν τη συμπαράστασή τους στην οικογένεια και τους συγγενείς της 22χρονης κοπέλας. «Ζητήσαμε από το δικαστικό σώμα να εντοπίσει όσους διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις και φήμες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς και στο δρόμο και που θέτουν σε κίνδυνο την ψυχολογική ασφάλεια της κοινωνίας και να τους αντιμετωπίσει αποφασιστικά», τόνισαν οι Φρουροί οι οποίοι κατέστειλαν διαδηλώσεις στο παρελθόν. «Η βούληση του ιρανικού λαού είναι η εξής: μην λυπάστε τους εγκληματίες», ανέφερε στο ίδιο μήκος κύματος, κύριο άρθρο στην σκληροπυρηνική εφημερίδα Kayhan.

Οι διαδηλώσεις για τον θάνατο της Αμίνι είναι οι μεγαλύτερες στην Ισλαμική Δημοκρατία από το 2019. Οι περισσότερες σημειώνονται στα βορειοδυτικά του Ιράν, όπου κατοικούν κατά κύριο λόγο Κούρδοι, αλλά έχουν εξαπλωθεί επίσης στην πρωτεύουσα και σε τουλάχιστον 50 πόλεις και κωμοπόλεις σε όλη τη χώρα, με την αστυνομία να χρησιμοποιεί βία για να διαλύσει τους διαδηλωτές. Ένα μέλος μιας ιρανικής φιλοκυβερνητικής παραστρατιωτικής οργάνωσης, του Basij, μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου στη βορειοανατολική πόλη Mασάντ την Τετάρτη, ανέφεραν δύο ημιεπίσημα ιρανικά πρακτορεία ειδήσεων, γεγονός που προκαλεί φόβους νέας ανάφλεξης. Το πρακτορείο Tasnim ανέφερε επίσης ότι ένα άλλο μέλος της οργάνωσης δέχθηκε θανάσιμα πυρά την Τετάρτη στην πόλη Καζβίν από «ταραχοποιούς και συμμορίες». Στα βορειοανατολικά, οι διαδηλωτές φώναζαν «Θα πεθάνουμε, θα πεθάνουμε, αλλά θα πάρουμε πίσω το Ιράν» κοντά σε ένα αστυνομικό τμήμα που πυρπολήθηκε

Το αίτημα για προσωπικές ελευθερίες

Ο θάνατος της Aμίνι έχει αναζωπυρώσει την οργή για ζητήματα όπως οι περιορισμοί στις προσωπικές ελευθερίες στο Ιράν, των αυστηρών μέτρων ενδυμασίας για τις γυναίκες και μιας οικονομίας που βυθίζεται από τις κυρώσεις. Οι αρχές φοβούνται μια αναβίωση των διαδηλώσεων του 2019 που ξέσπασαν για τις αυξήσεις της τιμής της βενζίνης, τις πιο αιματηρές στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Το Reuters ανέφερε ότι 1.500 σκοτώθηκαν την περίοδο εκείνη. Οι διαδηλωτές αυτή την εβδομάδα εξέφρασαν επίσης οργή για τον Ανώτατο Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. «Μοτζτάμπα, μακάρι να πεθάνεις και να μην γίνεις Ανώτατος Ηγέτης», εθεάθη να φωνάζει διαδηλωτής στην Τεχεράνη, αναφερόμενος στον γιο του Χαμενεΐ, ο οποίος ορισμένοι πιστεύουν ότι θα μπορούσε να διαδεχθεί τον πατέρα του στην κορυφή του πολιτικού κατεστημένου του Ιράν. Το Reuters δεν μπόρεσε να επαληθεύσει το βίντεο. Η κουρδική οργάνωσης για τα δικαιώματα Hengaw, ανέφερε ότι ο αριθμός των νεκρών στις κουρδικές περιοχές έχει φθάσει τους 15. Ιρανοί αξιωματούχοι αρνήθηκαν ότι οι δυνάμεις ασφαλείας σκότωσαν διαδηλωτές, υπονοώντας ότι μπορεί να πυροβολήθηκαν από ένοπλους αντιφρονούντες και επιτείνοντας το κλίμα χάους. Καθώς οι διαδηλώσεις δεν δείχνουν κανένα σημάδι χαλάρωσης, οι αρχές περιόρισαν την πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Η Αμίνι συνεληφθη ενω βρισκόταν σε οικογενειακό ταξίδι στην Τεχεράνη. Αυτόπτες μάρτυρες και συγγενείς κατηγορούν τους αστυνομικούς ότι την ξυλοκόπησαν άγρια, χτυπώντας την πολλές φορές στο κεφάλι. Αργότερα κατέρρευσε και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο σε κώμα. Στις 16 Σεπτεμβρίου, τρεις μέρες αργότερα, πέθανε. Οι ιρανικές αρχές ισχυρίζονται ότι υπέστη θανατηφόρο καρδιακό επεισόδιο. Η οικογένειά της λέει ότι ήταν απολύτως υγιής. Το τραγικό περιστατικό επανάφερε βίαια στο προσκήνιο τους ισλαμικούς ενδυματολογικούς κώδικες και την αστυνομική αυθαιρεσία στο Ιράν.

Η σημασία του χιτζάμπ στην ιρανική κοινωνία

Από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, ήταν υποχρεωτικό για τις γυναίκες να φορούν χιτζάμπ στο Ιράν. Η κυβέρνηση βασίζεται σε μέρη του Κορανίου, το ιερό βιβλίο του Ισλάμ και τα Χαντίθ (ρητά του Προφήτη Μωάμεθ) για να δικαιολογήσει την πολιτική της, αν και η μουσουλμανική θρησκευτική γραφή δεν είναι απολύτως σαφής σχετικά με το αν οι γυναίκες πρέπει να καλύπτονται. Οι ισλαμικοί ενδυματολογικοί κώδικες επιβάλλονται αυστηρά από την «αστυνομία ηθών» της χώρας, η οποία περιφέρεται στους δρόμους με φορτηγά συλλαμβάνοντας άτομα που έχουν «ακατάλληλα» ρούχα. Είναι γνωστές ως gasht-e ershad (περιπολίες καθοδήγησης). Παρά την απειλή σύλληψης, εκατομμύρια Ιρανές γυναίκες αντιτίθενται στο χιτζάμπ, φορώντας το χαλαρά γύρω από το κεφάλι τους και συχνά αφήνοντας τη μαντίλα να πέσει στους ώμους τους. Η αντίσταση στο υποχρεωτικό χιτζάμπ ήταν σχεδόν άμεση. Αφού ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Χομεϊνί είπε ότι οι γυναίκες πρέπει να τηρούν τους ισλαμικούς ενδυματολογικούς κώδικες το 1979, υπήρξαν έντονες διαμαρτυρίες, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να διευκρινίσει ότι τα σχόλιά του Χομεϊνί ήταν απλώς μια σύσταση. Έγινε νόμος το 1983. Οι διαμαρτυρίες κατά του χιτζάμπ συνεχίστηκαν σποραδικά έκτοτε, με αποκορύφωμα τις γυναίκες να καίνε τις μαντίλες τους και να χορεύουν στις διαδηλώσεις των τελευταίων ημερών.

«Σύμβολο καταπίεσης»

Πριν από την επανάσταση, όταν το Ιράν διοικούνταν από τον κοσμικό βασιλιά Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, πολλές Ιρανές φορούσαν το χιτζάμπ. Το έκαναν για διάφορους λόγους, είτε λόγω παράδοσης, ταυτότητας, θρησκευτικής έκφρασης ή οικογενειακής πίεσης. Ωστόσο, σύμφωνα με την Ιρανή ποιήτρια και δημοσιογράφο Aσιέχ Αμίνι, το κύριο πρόβλημα σήμερα είναι ότι οι γυναίκες αναγκάζονται να καλύπτονται, επισημαίνοντας ότι μπορούν να μαστιγωθούν ή να φυλακιστούν επειδή αψηφούν τους ισλαμικούς ενδυματολογικούς κώδικες. «Δυστυχώς, αυτό έχει οδηγήσει πολλούς ανθρώπους να το μισούν», είπε στο Euronews. «Οι γυναίκες βιώνουν μεγάλη καταπίεση. Δεν αντέχουν αυτή την κυριαρχία και διεκδικούν δικαιώματα. Η αστυνομία λέει ότι είναι εκεί για να συμβουλεύσει» πρόσθεσε. «Αλλά, στην πραγματικότητα, κάθε μέρα, σε όλες τις πόλεις του Ιράν, ελέγχουν το σώμα των γυναικών, το ντύσιμό τους, τα πάντα». «Το χιτζάμπ είναι σύμβολο αυτής της καταπίεσης». Η Aμίνι, η οποία συνελήφθη επίσης κάποτε από την «αστυνομία ηθών» είπε ότι οι διαδηλώσεις που συγκλονίζουν αυτή τη στιγμή το Ιράν αφορούν πολύ περισσότερα από τους κώδικες ενδυμασίας. «Οι απαιτήσεις των ανθρώπων δεν περιορίζονται στο χιτζάμπ», είπε. «Θέλουν ελευθερία. Θέλουν δημοκρατία. Θέλουν να είναι ελεύθεροι από αυτή την Ισλαμική Δημοκρατία».

Ο θάνατος της Μάχσα Αμίνι έχει επαναφέρει στο προσκήνιο ζητήματα όπως οι προσωπικές ελευθερίες στην Ισλαμική Δημοκρατία και η οικονομία που καταρρέει απο τις πολυετείς κυρώσεις. Σύμφωνα με έναν Ιρανό ακτιβιστή, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, ένα άλλο ζήτημα είναι ότι οι αρχές δεν σέβονται τις διαφορετικές μορφές ενδυμασίας που φορούν οι διάφορες εθνικές και θρησκευτικές ομάδες του Ιράν. Αντίθετα, η κυβέρνηση προσπαθεί να προωθήσει το μαύρο τσαντόρ, ένα μεγάλο κομμάτι ύφασμα, που αφήνει ακάλυπτο μόνο το πρόσωπο. «Η ισλαμική κυβέρνηση δεν εγκρίνει καν τους άλλους τύπους χιτζάμπ και παραδοσιακών ενδυμάτων σε άλλες εθνοτικές ομάδες», είπε. «Καταπιέζουν ακόμη και εκείνους τους ανθρώπους που στην πραγματικότητα ασκούν τη θρησκεία τους». Το Ιράν είναι μια μικτή κοινωνία, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων Πέρσες, Κούρδους, Άραβες, και Τουρκμένους. Κάθε εθνοτική ομάδα έχει τα δικά της παραδοσιακά ρούχα και φοράει το χιτζάμπ με διαφορετικούς τρόπους, αλλάζοντας χρώματα, μοτίβα και στυλ. «Είναι πραγματικά δύσκολο να μιλήσουμε για το χιτζάμπ αυτή τη στιγμή», λέει η Αμίνι. Αυτό μοιάζει με μια από τις μεγαλύτερες φεμινιστικές εξεγέρσεις που έχουν συμβεί στο Ιράν από την επανάσταση. Και οι άνδρες και οι γυναίκες βγαίνουν στους δρόμους μαζί για να αγωνιστούν για την αλλαγή». Με τη δολοφονία της Μάχσα άνοιξαν οι πύλες της οργής.