Ο Σταμάτης Βιδελινής υπήρξε ένας σπουδαίος λόγιος της Σκιάθου, των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Παππούς του, από τη μεριά της μητέρας του, ήταν ο πολύ αγαπητός στους κατοίκους παπα-Κωνσταντής Πλατανιώτης – Χρήστου, που με το όνομα παπα-Κυριάκος, είναι ο κεντρικός ήρωας στο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Εξοχική Λαμπρή». Ο Αργύρης Τρακόσας στα ιστορικά του βιβλία γράφει γι’ αυτόν ότι είχε το προσωνύμιο «Πράος». Η οικογένειά του είχε έλθει από τον Παλαιό Πλάτανο του Αλμυρού, στις αρχές του 19ου αι., πολύ πιθανόν ως πρόσφυγες, κυνηγημένοι από τους Τούρκους. Αλλά και από τη μεριά του πατέρα του, η οικογένεια του Βιδελινή ήρθε από τις τουρκοκρατούμενες περιοχές του Πόντου στη Σκιάθο, η οποία ανήκε στο ελεύθερο ελληνικό κράτος. Ο Σταμάτης Βιδελινής γεννήθηκε στη Σκιάθο το 1900 και πέθανε το 1932. Σε ηλικία είκοσι έξι ετών ένιωσε τον πόνο της απώλειας της αγαπημένης του αδελφής Ευαγγελίας Κόλλια που πέθανε στη γέννα. Λίγα χρόνια μετά πέθανε και ο ίδιος, ύστερα από ξαφνική σοβαρή ασθένεια, σε ηλικία τριάντα δύο ετών. Σύμφωνα με τον ανιψιό του Γιώργο Σουσώνη, ο θάνατός του προήλθε από την ασθένεια καλααζάρ. Από μαθητής ακόμη, είχε μία μεγάλη αγάπη στα γράμματα και έδειχνε ένα ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον, εφάμιλλο επιστήμονα ερευνητή, που προκαλεί τον θαυμασμό. Σε άρθρο του Γιάννη Διολέττα «Νεανική Ηλικία», στην Επιθεώρηση «Σκιάθος», διαβάζουμε για τον Σταμάτη Βιδελινή: «Σπούδασε γιατρός και άσκησε το επάγγελμά του για λίγα χρόνια στη Σκιάθο και στη συνέχεια πήγε διευθυντής στο Νοσοκομείο Καλών Νερών του Πηλίου. Από μαθητής του Γυμνασίου και αργότερα ως φοιτητής και γιατρός ασχολήθηκε με την ιστορία και τη λαογραφία της Σκιάθου και διέσωσε πολλές αρχαίες επιγραφές». Συγκέντρωσε πολύ λαογραφικό υλικό που ένα μέρος του αξιοποιήθηκε από νεότερους μελετητές. Συνδεόταν με φιλία με τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη και τον παπα-Γιώργη Ρήγα, με τους οποίους είχε και αλληλογραφία. Σε μελέτη του που εκπόνησε, μαθητής ακόμη του Γυμνασίου Βόλου, με τίτλο «Περιγραφή Μονών και άλλων Μνημείων της νήσου Σκιάθου», με ταλέντο αρχιτέκτονα και εικαστικού συντάσσει εκπληκτικά σχέδια της αρχιτεκτονικής και της εικονογράφησης των Μονών της Κεχριάς, του Χριστού στο Κάστρο, του Άγιου Ιωάννη του Κρυφού και της Ευαγγελίστριας. Η μελέτη αυτή, από την οποία φαίνεται ότι έχουν χαθεί κάποιες σελίδες της, θα μπορούσε να αποτελέσει σήμερα πολύτιμο βοήθημα για την αποκατάσταση των Μονών αυτών. Προκαλεί πραγματικά τον θαυμασμό πώς ένας έφηβος είχε τέτοιες γνώσεις της Θεολογίας και της Βυζαντινής Αγιογραφίας, αλλά και γνώση και ικανότητα στο Σχέδιο και καλλιτεχνικό ταλέντο, για να αποδώσει τέτοια σχέδια. Οι απεικονίσεις αυτές των τοιχογραφιών που παρουσίαζαν τα μοναστήρια στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, δεν έχουν μόνον ιστορικό ενδιαφέρον για μας σήμερα, αλλά μπορούν να αποτελέσουν ένα χρήσιμο βοήθημα για αποκατάσταση των εικόνων. Στη Μονή Κεχριάς εντοπίζει 188 εικόνες τοιχογραφίας στους τοίχους και στον θόλο του ναΐσκου και σχεδόν όλες τις αναγνωρίζει και ονομάζει. Είκοσι μία προφανώς δεν διακρίνονται και δεν τις ονομάζει. Στον Χριστό στο Κάστρο εντοπίζει και ονομάζει 30. Στον Άγιο Ιωάννη τον Κρυφό εντοπίζει 56, από τις οποίες ονομάζει τις 51. Και στην Ευαγγελίστρια ονομάζει τις 66, από τις 67 που εντοπίζει. Ο Σταμάτης Βιδελινής άφησε ένα πλούσιο ερευνητικό έργο, που ίσως σχεδίαζε να το δημοσιεύσει, αλλά τον ανέκοψε ο πρόωρος χαμός του. Εκτός από την πολύ σημαντική μελέτη του για την εικονογράφηση των μονών, σπουδαία συγγράμματα συνθέτουν μια πολύτιμη παρακαταθήκη για την ιστορία της Σκιάθου. Συγγράμματα που προκαλούν τον θαυμασμό για την ερευνητική δεινότητα του συγγραφέα, τη διεισδυτική του ματιά και το καλλιτεχνικό ταλέντο του. Η μελέτη του «Ιστορία της Σκιάθου» αποτελεί μία ολοκληρωμένη ιστορική έρευνα για τη Σκιάθο. Για πρώτη φορά εδώ βρίσκουμε πλήρη γεωφυσικό χάρτη της Σκιάθου, με την απεικόνιση των μοναστηριών. Στο πρώτο μέρος δίνει μία λεπτομερή γεωμορφολογική περιγραφή του νησιού, με τοπωνύμια που αρκετά από αυτά σήμερα έχουν ξεχασθεί. Για πρώτη φορά επίσης βρίσκουμε πλήρη σταχυολόγηση όλων των αναφορών που έγιναν για τη Σκιάθο από αρχαίους συγγραφείς. Σημαντική και πλούσια είναι η εξιστόρηση για την ελληνική επανάσταση και τις συνθήκες που διαμορφώθηκαν στο νησί. Καταγράφει επίσης όλους τους επισκόπους της Σκιάθου, από την επικράτηση του Χριστιανισμού στο νησί, καθώς και τους ηγουμένους των Μονών. Εμπεριέχει δε, πλήρεις καταστάσεις με τους πρόκριτους, τους βοεβόδες, τους γραμματείς, τους καδήδες, τους σουμπασήδες της εποχής της Τουρκοκρατίας. Δεν γνωρίζουμε αν το έργο του Σταμάτη Βιδελινή το γνώριζε ο μεγάλος ιστορικός της Σκιάθου Ιωάννης Φραγκούλας, που ήταν σχεδόν συνομήλικός του (λίγο νεότερος, γεννήθηκε το 1906). Θα ήταν μάλλον απίθανο να μην το γνώριζε. Δεν γνωρίζουμε επίσης αν, σε κάποιο βαθμό, επηρεάστηκε. Πάντως στα βιβλία του Ιωάννη Φραγκούλα, δεν υπάρχει αναφορά στο όνομα του Βιδελινή. Ανάμεσα στα συγγράμματα του Σταμάτη Βιδελινή, ιδιαίτερα σημαντικό είναι το «Επιγραφολόγιο». Πρόκειται για τη διάσωση εβδομήντα μιας αρχαίων και μεσαιωνικών επιγραφών, που σήμερα πολλές από αυτές αγνοούνται. Το εντυπωσιακό είναι ότι ο συγγραφέας δεν καταγράφει απλώς το κείμενο των επιγραφών, αλλά τις αποδίδει με την ακριβή τους καλλιτεχνική απεικόνιση. Και το εκπληκτικό είναι ότι η μελέτη έχει ημερομηνία 7 Δεκεμβρίου 1915, όταν δηλαδή ο Σταμάτης Βιδελινής ήταν δεκαπέντε χρονών! Στο πλούσιο Αρχείο που άφησε, βρίσκουμε επίσης εξήντα εννέα επιστολές του σπουδαίου λόγιου παπα-Γιώργη Ρήγα προς τον νεαρό αγαπημένο του φίλο «Σταματάκη». Από τη μελέτη των επιστολών αυτών μπορούμε να πάρουμε πολλές πληροφορίες για την κοινωνία της Σκιάθου εκείνης της εποχής. Ενδιαφέρουσες επίσης πληροφορίες για τα ήθη και τα έθιμα και την τοπιογραφία της εποχής παίρνουμε από τις πάρα πολλές γλαφυρές περιγραφές περιπάτων σε ακρογιαλιές και την ενδοχώρα της Σκιάθου και προσκυνήσεων σε Μοναστήρια. Όλο αυτό το σπουδαίο ερευνητικό και συγγραφικό έργο θα ήταν πολύ χρήσιμο να συγκεντρωθεί και να εκδοθεί, όχι μόνο για τους αναγνώστες, αλλά και τους ερευνητές της τοπικής ιστορίας. Ο Σταμάτης Βιδελινής είχε μία μεγάλη βιβλιοθήκη με 515 τίτλους βιβλίων, που τους καταγράφει ο ίδιος σε κατάλογο και κατά θεματική κατηγορία. Βιβλία θρησκευτικά, φιλοσοφικά, λαογραφικά, ιατρικά, ιστορικά, φιλολογικά, τεχνολογικά, φυσικών επιστημών, μαθηματικών, καλών τεχνών κ.λπ. Η πλούσια αυτή διαθεματική βιβλιοθήκη μαρτυρά ένα ανήσυχο και ερευνητικό πνεύμα και μια πολυσχιδή προσωπικότητα. Αξιοσημείωτο είναι ότι από τον κατάλογο των βιβλίων που καταγράφει, δεν βρέθηκε το δικό του πόνημα με τίτλο «Διάφοροι ημέτεροι χειρόγραφοι σημειώσεις προς περίσωσιν άγραφων παραδόσεων κ.λπ. Σκιάθου». Το χειρόγραφο αυτό θα είχε πολύ ενδιαφέρον, αλλά είναι πιθανόν να έχει αξιοποιηθεί από άλλους λόγιους. Η σπουδαία αυτή βιβλιοθήκη έχει διασωθεί ώς σήμερα, χάρη στην περίσσια φροντίδα της αδελφής του Ελένης Σουσώνη, που την είχε ως πολύτιμο κειμήλιο και απτό κρίκο που τη συνέδεε με τη ζωντανή παρουσία του αγαπημένου της αδελφού (η Ελένη Σουσώνη έδωσε στον δευτερότοκο γιο της το όνομα του αδικοχαμένου της αδελφού). Τα βιβλία αυτά, που σήμερα ένα μέρος τους φυλάσσονται από ανθρώπους με ιδιαίτερη ευαισθησία για την ιστορία και την πνευματική κληρονομιά του Σταμάτη Βιδελινή (Γεώργιο Σουσώνη, Γεώργιο Χρήστου), θα μπορούσαν να κοσμήσουν τα ράφια μιας Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Ο Σταμάτης Βιδελινής από νωρίς ανέπτυξε κοινωνική δραστηριότητα, θέλοντας να βοηθήσει την αγαπημένη του Σκιάθο. Το όνομά του συνδέεται με έναν πρωτοποριακό για την εποχή του Σύλλογο, την «Τοπική Ένωση Προστασίας των κοινωνικών συμφερόντων Σκιάθου». Η Τοπική Ένωση συστήθηκε το 1925 και πρόεδρός της ήταν ο Σταμάτης Βιδελινής. Σημαντικές πληροφορίες και υλικό γι’ αυτή του τη δραστηριότητα είχε στο προσωπικό του Αρχείο ο αείμνηστος γιατρός Γιάννης Σουσώνης. Σύμφωνα με το Καταστατικό της Ένωσης, κύριος στόχος της ήταν η προστασία των κοινωνικών συμφερόντων «…γ) διά της νομίμου ωργανωμένης επεμβάσεως κατά των ασυμφόρων ενεργειών ή παραλείψεων των διαφόρων αρχών, δ) διά παντός άλλου νομίμου μέσου διά του οποίου εξυπηρετούνται τα τοπικά συμφέροντα, ήτοι διά της ιδρύσεως συνεταιρισμών, οργανώσεων διαλέξεων, διαφόρων εκδόσεων ή διά της ιδρύσεως αθλητικών ομάδων». Η Ένωση λειτούργησε Λαϊκή Βιβλιοθήκη και ίδρυσε Αθλητικό Όμιλο. Με προκήρυξη (που διασώθηκε) η Τοπική Ένωση καλούσε τους κατοίκους σε συλλαλητήριο (Δεκέμβριος 1930), για τα προβλήματα ύδρευσης και αποχέτευσης, την ανεργία, την έλλειψη ηλεκτροφωτισμού, την έλλειψη μαίας, την καταστροφή της γεωργικής παραγωγής, λόγω μη ραντισμού. Με ψηφίσματα και υπομνήματα ζητούσε από την κυβέρνηση την καθαίρεση ολόκληρου του Κοινοτικού Συμβουλίου. Η Τοπική Ένωση είναι προφανές ότι προκάλεσε την οργή τοπικών παραγόντων και τελικά διαλύθηκε μετά από πολιτική και δικαστική δίωξη. Ο Σταμάτης Βιδελινής ήταν ένας πρωτοπόρος ερευνητής, ένας χαρισματικός άνθρωπος, που θα μπορούσε να προσφέρει πολλά και στον επιστημονικό τομέα, αλλά και ευρύτερα στην κοινωνική πρόοδο του νησιού του, αν δεν είχε το πρόωρο τέλος που του απέκοψε απότομα το νήμα της ζωής. Ο θάνατός του, σε ηλικία 32 μόλις χρόνων, στέρησε την πατρίδα του από έναν άνθρωπο, με μεγάλη πνευματική και κοινωνική προσφορά. Ο άνθρωπος που είχε ένα τόσο σημαντικό και πρωτοποριακό έργο, στα περισσότερα ιστορικά κείμενα της Σκιάθου δεν καταγράφεται. Εκτός από τους απογόνους του οικογενειακού και φιλικού του περιβάλλοντος, σήμερα ο κόσμος στη Σκιάθο τον αγνοεί. Αδικημένος και στη ζωή και μετά τον θάνατο. Η διάσωση και η έκδοση του έργου του θα ήταν μία απόδοση οφειλόμενης τιμής σ’ έναν σπουδαίο λόγιο της Σκιάθου, αλλά και πολύ σημαντική συμβολή στην τοπική ιστορία. Πηγές: Αρχείο Γιάννη Σουσώνη, Αρετής Μανιώτη. Αρχείο Γιώργου Σουσώνη. Αρχείο Γιώργου Χρήστου. Κατερίνα Κουρκούμπα – Δελακουβία, «Η Σκιάθος. Από την προϊστορία στον 21ο αιώνα», 2017. Γιάννη Διολέττα «Νεανική Ηλικία», Επιθεώρηση «Σκιάθος», (τ. 4, 1977). Κατερίνα Κουρκούμπα – Δελακουβία, φιλόλογ