Μία χούφτα ανθρώπων από τη Σκιάθο παλεύει εδώ και 22 μήνες να αποδείξει ότι ο πολιτισμός και τα μουσεία δεν είναι μία περιττή πολυτέλεια για το νησί του Παπαδιαμάντη στους δύσκολους καιρούς που ζούμε. Σε έναν τόπο, όπου η ιστορία του είναι συνυφασμένη με την πλούσια ναυτική παράδοση, η λειτουργία ενός χώρου που θα αναδείκνυε τον άρρηκτο δεσμό των Σκιαθιτών με τη θάλασσα κρινόταν επιβεβλημένη. Το καλοκαίρι του 2015 το Μουσείο Ναυτικής και Πολιτιστικής Παράδοσης Σκιάθου έγινε πραγματικότητα και πλέον στεγάζεται στο Μπούρτζι. Εκεί, σε μία αίθουσα του παλαιού δημοτικού σχολείου, εκτίθενται πλέον εκατοντάδες κειμήλια που αφηγούνται τη μακρόχρονη ναυτική παράδοση του νησιού. Σημείο αναφοράς; Οι ταρσανάδες της Σκιάθου. Ήταν ξακουστοί σε όλη την Ελλάδα για τα καΐκια που κατασκευάζονταν εκεί από τους ντόπιους καραβομαραγκούς, οι οποίοι όταν είδαν το επάγγελμά τους να «σβήνει», στράφηκαν μεμιάς στη ναυτιλία και γύρισαν έτσι τις θάλασσες όλου του κόσμου. Η μόνιμη συλλογή του Ναυτικού Μουσείου Σκιάθου απαρτίζεται από εκατοντάδες εκθέματα. Συγκεντρώθηκαν με πολύ μεράκι από την Ένωση Συνταξιούχων Ναυτικών Σκιάθου, η οποία πριν από μία διετία περίπου υλοποίησε ένα όνειρο ετών. Πρόεδρος του Μουσείου είναι ο κ. Γιάννης Παρίσης, συνταξιούχος πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού, ο οποίος στα 77 χρόνια του μοχθεί καθημερινά για τη λειτουργία του χώρου. Ο Σκιαθίτης καπετάνιος χθες είχε την ευκαιρία να κάνει τον απολογισμό των δράσεων του Ναυτικού Μουσείου Σκιάθου, αλλά και να αναφερθεί στους μελλοντικούς στόχους, που έχουν να κάνουν με την εδραίωσή του στη συνείδηση των επισκεπτών του νησιού.

«Βάλαμε ένα πετραδάκι κι εμείς, αφού μέσα στη Σκιάθο εκτός από το Μουσείο του Παπαδιαμάντη, δεν υπάρχει άλλος αντίστοιχος χώρος να επισκεφτείς. Φυσικά δεν παραβλέπουμε το λαογραφικό και εκκλησιαστικό Μουσείο, που λειτουργεί στη Μονή της Ευαγγελίστριας. Εκεί φυλάσσονται ιερά σκεύη και εικόνες, ενώ κατά καιρούς φιλοξενούνται σημαντικές εκθέσεις. Όμως, το μοναστήρι είναι μακριά από την πόλη. Αντίθετα, εμείς από την Πρωτομαγιά που θα λειτουργούμε και πάλι καθημερινά μέχρι το τέλος της τουριστικής σεζόν, θα είμαστε ανοικτά πρωί-απόγευμα. Τον χειμώνα δεχόμασταν κόσμο κατόπιν τηλεφωνικής συνεννόησης», είπε ο κ. Παρίσης, ενώ στη συνέχεια σκιαγράφησε το προφίλ των επισκεπτών του Μουσείου: «Οι περισσότεροι είναι ξένοι. Το διάστημα που έρχονται Έλληνες τουρίστες, οι οποίοι ενδιαφέρεται για τέτοια πράγματα, είναι πλέον μικρό. Αντίθετα, από τις αρχές Μαΐου που θα φτάσουν οι πρώτες πτήσεις τσάρτερ από το εξωτερικό, περιμένουμε περισσότερους αλλοδαπούς. Όμως, πέρα από τους ενήλικες, ενθαρρυντική είναι η επίσκεψη πολλών μαθητών. Την προσεχή Τετάρτη περιμένουμε το 2ο ΕΠΑΛ Νέας Ιωνίας, τους μαθητές που παρακολουθούν τον Ναυτικό Τομέα, ενώ στις 27 Απριλίου θα μας επισκεφτεί το Γενικό Λύκειο Ζαγοράς. Για τα σχολεία η είσοδος είναι ελεύθερη. Αλίμονο εάν κόβαμε εισιτήρια στα παιδιά. Εμείς θέλουμε να τα κάνουμε να στραφούν σε τέτοια ενδιαφέροντα. Ένα μικρό αντίτιμο πληρώνουν μόνο οι ενήλικες. Το εισιτήριο είναι ένα ευρώ για τους ντόπιους και δύο ευρώ για τους υπόλοιπους. Βέβαια, μέσα στο 2016 δεν είχαμε τους επισκέπτες της προηγούμενης χρονιάς, γιατί τα πράγματα είναι δύσκολα από οικονομικής άποψης. Κι αυτά τα δύο ευρώ φαντάζουν πολλά για αρκετό κόσμο, είναι υπολογίσιμα, ειδικά για τη νεολαία. Δεν έχουν οι πατεράδες τους, δεν έχουν και τα παιδιά. Περισσότερους επισκέπτες είχαμε το 2015. Τότε βέβαια δεν είχαμε εισιτήρια. Δεν ήμασταν τακτοποιημένοι φορολογικά από τη Δ.Ο.Υ. Νέας Ιωνίας και δεν είχαμε την άδεια να κόψουμε εισιτήριο. Τώρα είμαστε εντάξει. Έτσι, η πρώτη μας χρονιά ήταν άκρως επιτυχημένη, αλλά δίχως έσοδα». Στη συνέχεια ο κ. Γιάννης Παρίσης έκανε έναν απολογισμό του προηγούμενου έτους: «Το 2016 είχαμε έναν κράχτη πολύ καλό, την έκθεση που φιλοξενήσαμε από τον φορέα «Μαγνήτων Κιβωτός» με τίτλο «Ναυτική παράδοση στο Αιγαίο: Ταρσανάδες και σκαριά». Την κρατήσαμε τρεις μήνες, από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο. Θα μπορούσαμε και περισσότερο, αλλά δυστυχώς ο Δήμος Σκιάθου δεν μας επέτρεψε να χρησιμοποιήσουμε περαιτέρω την αίθουσα που μας είχε παραχωρήσει προσωρινά. Είναι μία αίθουσα που βρίσκεται παράπλευρα του Μουσείου και επικοινωνούσε εσωτερικά». Φέτος το Ναυτικό Μουσείο Σκιάθου είχε τη δυνατότητα να φιλοξενήσει μία ακόμη αξιόλογη έκθεση, όμως η ευκαιρία χάθηκε, με τον πρόεδρό του να λέει: «Στο Μουσείο Ηρακλειδών στην Αθήνα φιλοξενείται η έκθεση «Πλεύσις», που αναφέρεται στη ναυπηγική και ναυσιπλοΐα των Ελλήνων από την αρχαιότητα έως τους νεότερους χρόνους. Είχαμε συμφωνήσει με τον ιδιοκτήτη των εκθεμάτων, τον μηχανολόγο-μηχανικό και μικροναυπηγό κ. Δημήτρη Μάρα, να μας παραχωρήσει ορισμένα εκθέματα για το φετινό καλοκαίρι. Συμφώνησε ο άνθρωπος, αλλά δυστυχώς ο Δήμος τον περασμένο Μάρτιο ανακάλεσε την παραχώρηση της παράπλευρης αίθουσας, με το σκεπτικό ότι θέλει εκεί να στεγάσει τη Φιλαρμονική που ενδιαφέρεται να επαναλειτουργήσει. Ο Δήμος έθεσε άλλες προτεραιότητες, αλλά δεν ήταν κι ό,τι καλύτερο αυτό που έγινε. Θα πω μόνο ότι η έκθεση αυτή που δεν θα έρθει σε εμάς, θα επισκεφτεί τη Νέα Υόρκη. Κι αυτό λέει πολλά πράγματα».

Τα εκθέματα του Μουσείου Τα βασικά εκθέματα έχουν να κάνουν με τη ναυπηγική παράδοση της Σκιάθου, για τα οποία ο κ. Παρίσης τόνισε: «Καταφέραμε και πήραμε από κάποιους ανθρώπους, απογόνους παλιών ναυπηγών της Σκιάθου, εργαλεία από τους ταρσανάδες που λειτουργούσαν κάποτε στο νησί. Δυστυχώς όταν σταμάτησαν να λειτουργούν, έγινε πραγματική λεηλασία. Τον τελευταίο ταρσανά που είχε απομείνει κάτω από το νεκροταφείο, δυστυχώς πήγε η προηγούμενη Δημοτική Αρχή και τον σάρωσε. Ήταν δημοτικός ο χώρος κι έγινε χώρος στάθμευσης. Υπήρχαν παράγκες με εργαλεία μέσα, οι άνθρωποι που το λειτουργούσαν κάποτε δεν ήταν πια στη ζωή. Δεν υπήρχε η ευθιξία να καλέσει κάποιους ανθρώπους και να πει: «Μήπως χρειάζονται αυτά τα πράγματα κάπου;». Βέβαια προϋπήρξε λεηλασία από τους ιδιώτες. Η ουσία είναι ότι γκρεμίσαμε και το τελευταίο που υπήρχε. Εκτός από τα ναυπηγικά εργαλεία, έχουμε ομοιώματα ιστιοφόρων, αλλά και μία αναπαράσταση παραδοσιακής κοπής ναυπηγικής ξυλείας». Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει το κατάστιχο που διαθέτει το Ναυτικό Μουσείο Σκιάθου, για το οποίο ο Σκιαθίτης καπετάνιος είπε: «Τα κατάστιχα ήταν γραμμένα από τα χέρια παλαιών ναυπηγών. Έγραφαν εκεί για τα πλοία που ναυπήγησαν, πότε τα κατασκεύασαν και πόσων κόρων ή τόνων ήταν. Το κατάστιχο που εκθέτουμε, είναι από τα λίγα που διασώθηκαν μέχρι τις μέρες μας και προσφέρει σημαντική τεκμηρίωση. Η πιο παλιά εγγραφή είναι γύρω στο 1860 και η τελευταία είναι το 1958. Κοντά στον έναν αιώνα. Συνολικά γράφει για 24 καράβια. Κατά το πλείστον αφορά καραβόσκαρα. Τέτοιου τύπου ήταν τα περισσότερα ναυπηγήματα στο νησί μας. Αναφέρεται και σε κάποια περάματα και σε τρεχαντήρια, αλλά ήταν λιγοστά. Η οικογένεια Μυτιληναίου απ’ όπου προέρχεται το κατάστιχο, ήταν γνωστή για τα καραβόσκαρα που κατασκεύαζε. Έρχονταν απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας κι έφτιαχναν καραβόσκαρα στον Μυτιληναίο. Ξακουστός πρωτομάστορας. Το πήρα από την εγγονή του, την κ. Μάγδα Σταματά. Μετά από αυτά τα εκθέματα, προχωράμε στη μεταβολή που επήλθε μετά τη δεκαετία του ’60 και από τα ξύλινα σκαριά πήγαμε στα μεταλλικά πλοία. Τότε σταμάτησε κάθε ναυπηγική δραστηριότητα στο νησί μας, πέρα από κάποια μικροκάικα. Στα πλοία που αναφέρει το κατάστιχο και μιλάμε για μεγάλα για την εποχή τους πλοία, 300, 400, 500 μέχρι 1.000 τόνων, δεν υπήρξε συνέχεια. Δεν συνέφερε να μετατραπούν τα ξυλοναυπηγεία σε ναυπηγεία μεταλλικών πλοίων. Έτσι έσβησε το επάγγελμα στο νησί μας. Όμως, οι άνθρωποι που δούλευαν στους ταρσανάδες, μεταπήδησαν στη ναυτιλία. Βρέθηκαν να εργάζονται σε πλοία, συχνά ποντοπόρα. Έχουμε αρκετά δείγματα το πώς περνούσαν εκείνοι οι άνθρωποι, π.χ. με φωτογραφίες, εργαλεία της δουλειάς τους. Μέχρι και όργανα και υλικά από τα καράβια που δούλευαν». Η δωρεά του Γ. Αποστολίδη Στο τμήμα της έκθεσης που παρουσιάζει την ποντοπόρο ναυτιλία, τα βλέμματα των επισκεπτών συγκεντρώνει η αναπαράσταση της γέφυρας ενός πλοίου τύπου Liberty, με τον κ. Παρίση να αφηγείται μία ενδιαφέρουσα ιστορία για το πώς έγινε: «Καμαρώνω για το αντίγραφο που έχουμε και το χρωστάμε σε έναν άνθρωπο που δεν είχε καμία σχέση με τη Σκιάθο. Ονομάζεται Γιώργος Αποστολίδης και διατηρεί παλαιοπωλείο στον Πειραιά. Όποτε αναφέρομαι στο όνομά του, λέω και τις ευχαριστίες μας για όσα έκανε για εμάς. Τον πλησιάσαμε στο ξεκίνημα και ζητήσαμε τη βοήθειά του. Στείλαμε έναν κατάλογο και μας δάνεισε 33 κομμάτια, με την προϋπόθεση να τα επιστρέψουμε. Για να τον ευχαριστήσουμε τότε, τον Σεπτέμβριο του 2015 τον καλέσαμε στο νησί. «Έλα να δεις αυτά που μας έδωσες και τα άλλα εκθέματα που έχουμε», του είπα τότε. Βρέθηκε στη Σκιάθο κι όταν τα είδε, όχι μόνο δεν τα πήρε, αλλά μας τα χάρισε, λέγοντας: «Εκτός από αυτά που αφήνω εδώ, θα σας κατασκευάσω μία γέφυρα και θα τη συνθέσω μόνος μου». Ήρθε εδώ, μας το έφτιαξε επί τόπου. Ο κ. Αποστολίδης είναι ένας εξαιρετικός άνθρωπος. Στη Σαλαμίνα έχει στήσει μόνος του σχεδόν το Ναυτικό Μουσείο που λειτουργεί εκεί. Όμως, όπως γίνεται συνήθως στην Ελλάδα, όταν κάνουμε μία προσφορά, η ανταπόδοση είναι συνήθως η πίκρα. Κι έχει πικραθεί πολύ με την αντιμετώπιση που έχει τώρα από τον Δήμο Σαλαμίνας. Τέλος πάντων, μας υποσχέθηκε ότι όταν κλείσει το κατάστημά του, θα δωρίσει σε μικρά μουσεία όπως το δικό μας, αρκετά πράγματα. Ανάλογα με τις ανάγκες. Αυτός ο άνθρωπος έχει πραγματικά μεράκι. Το μαγαζί του απέξω γράφει παλαιοπωλείο. Όμως, μόνο παλαιοπώλης δεν είναι. Πρόκειται για έναν άνθρωπο του πολιτισμού. Ξέρει τα πάντα. Προϋπήρξε και ναυτικός, έχει πολλές γνώσεις. Έμεινε στην Αμερική πολλά χρόνια, αφού δούλεψε εκεί κοντά στη μία δεκαετία. Τα πράγματα που έχει στο μαγαζί του είναι μεγάλης αξίας. Για παράδειγμα, μία μαγνητική πυξίδα που μας δώρισε, όταν πήγα στο κατάστημά του και την είδα από κοντά η τιμή της ήταν 4.500 ευρώ». Η υπόλοιπη συλλογή Στα 70 τ.μ. του μουσείου υπάρχουν επίσης ομοιώματα σκαφών του Πολεμικού Ναυτικού, αλλά κι ένα μικρό αφιέρωμα στο υποβρύχιο «Κατσώνης» που βυθίστηκε το 1943 ανοικτά της Σκιάθου κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. «Διαθέτουμε αντίγραφα από πλοία, όπως τα «Έλλη» και «Λήμνος». Μας τα χάρισαν κι αυτά. Έχουμε ένα πανί ζωγραφισμένο στο θωρηκτό «Αβέρωφ» την εποχή της δόξας του το 1912. Τώρα όμως βρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη για συντήρηση. Όπως και δύο αυθεντικοί πίνακες με σκιαθίτικα ιστιοφόρα. Ίσως εκεί βρούνε και άκρη για την ηλικία τους, ενώ οι άλλοι δύο που εκθέτουμε τώρα χρονολογούνται από το 1900». Όσο για το πού θα φτάσει το υπέροχο ταξίδι που ξεκίνησε από τον Ιούλιο του 2015 με την έναρξη της λειτουργίας του Ναυτικού Μουσείου Σκιάθου; Ο κ. Παρίσης, καπετάνιος γαρ, απάντησε με νόημα: «Το καράβι είναι στη θάλασσα και ταξιδεύει. Έχει μία μικρή φουρτούνα, αλλά θα την ξεπεράσει. Εξάλλου, γι’ αυτό είναι οι καπετάνιοι. Να φαίνονται στη φουρτούνα».