SKIATHOS Ο καιρός σήμερα

Παπαδιαμάντης- Καζαντζάκης: "ωραίο και υψηλό" | γράφει ο Γιώργος Σανιδάς

2017-03-02 11:42:21
Η ιδέα της συνεμφάνισης των δύο, αναμφισβήτητα πια, κορυφαίων πεζογράφων μας, Παπαδιαμάντη και Καζαντζάκη, - όπως αποτυπώθηκε και στην πετυχημένη, κατά πως έμαθα, εκδήλωση της Σκιάθου- έχει την αφετηρία της στα νεανικά μου χρόνια και δεν σχετίζεται με ό,τι επιχειρήθηκε κατά καιρούς από κάποιους που ψάχνουν ανύπαρκτους ουσιαστικά, κοινούς τόπους ανάμεσά τους. Εδραιώθηκε με την πεποίθησή μου πως η πολύ σπουδαία λογοτεχνία -η επονομαζόμενη και κλασική- στοχεύει παντού και πάντα, τονίζοντας το διφυή ανθρώπινο χαρακτήρα με το χάσμα ανάμεσα στο 'είμαι' και 'θέλω να είμαι', προς το 'ωραίο και υψηλό'. Ο Ππδ εκφράζει το ωραίο ("εγώ ασχολούμαι με το ωραίον") και ο Κζκ το υψηλό ("σκοπός ανώτερος"). Αυτά διδάσκω στα σεμινάρια δημιουργικής γραφής και παραθέτω με κάθε ευκαιρία, στα βιβλία μου. Τι είναι όμως το 'ωραίο και υψηλό'; Οι έννοιες ανάγονται κυρίως στο χώρο της φιλοσοφίας και τις διατύπωσε άριστα ο Καντ στις 'βασικές αρχές της αισθητικής θεωρίας'. Το ωραίο αποτελεί σύμβολο του ηθικού αγαθού, συνδέεται με τη μορφή και έχει πεπερασμένα όρια. Είναι φωτεινό, ελέγξιμο, γοητεύει και γαληνεύει. Η αισθητική απόλαυση που προκύπτει απ' αυτό, υπόκειται στην κανονικότητα της φύσης. Αντίθετα, το υψηλό σημαίνει έκσταση, δέος απέναντι στο άμορφο και το αβυσσαλέο. Ταράσσει, εκπλήσσει, δεν ελέγχεται, ωστόσο γοητεύει εξίσου. Το αίσθημα του υψηλού μας το δίνουν για παράδειγμα, οι αστραπές και οι καταιγίδες που προκαλούν φόβο μα και τέρψη. Στο υψηλό επίσης ανάγεται ο νους, γι' αυτό ο Ππδ είπε πως 'ψήλωσε ο νους' της Φραγκογιαννούς κι έγινε φόνισσα. Περισσότερα για τις παραπάνω απόψεις μου, μπορείτε να βρείτε, όσοι ενδιαφέρεστε, στο βιβλίο μου 'εγχειρίδιο δόκιμου συγγραφέα'. Εν κατακλείδι, ο Καζαντζάκης και ο Παπαδιαμάντης με το έργο τους περικλείουν όλη τη μαγεία που μπορεί να αναζητήσει κανείς διαχρονικά στο παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα.