Εντυπωσιακές εικόνες αντίκρισαν Βολιώτες δύτες, οι οποίοι καταδύθηκαν κοντά στον ύφαλο Λευτέρη, που είναι συνδεδεμένος με δεκάδες προσαράξεις πλοίων, από την αρχαιότητα μέχρι τα νεότερα χρόνια. Ο φακός του Κώστα Μενεμενόγλου κατέγραψε τις εντυπωσιακές εικόνες που παρουσιάζονται στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, ενώ οι εντυπώσεις από την ενδιαφέρουσα κατάδυση δημοσιεύθηκαν σε προηγούμενο τεύχος του κορυφαίου, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, περιοδικού καταδύσεων «Diver». Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ Ο ύφαλος Λευτέρης βρίσκεται μεταξύ Πηλίου και Σκιάθου, είναι μια μικρή βυθισμένη ράχη βράχου που βρίσκεται λίγο κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και σχετίζεται με αξιοσημείωτα ιστορικά γεγονότα, αναφέρει ο Ρος Ρόμπερτσον στο κείμενο που δημοσιεύθηκε στα Αγγλικά στο «Diver», με τη συμβολή των Δημ. Ευγενόπουλου, Δημ. Γκαλών και Πάρη Σοφού, και μεταφράστηκε στα Ελληνικά από τον Αντώνη Ζαβαλιάγκο. Όπως αναφέρεται στις γραπτές πηγές, και συγκεκριμένα στο έργο του Ηρόδοτου, το 480πΧ ο Ξέρξης ύψωσε πέτρινη στήλη με κομμάτια βράχου που ζύγιζαν έως μισό τόνο, στον ύφαλο που βρίσκεται στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στη Σκιάθο και το Πήλιο, και φέρει την αρχαία ονομασία «Μύρμηγκας», προκειμένου να προφυλάξει τον στόλο του, πηγαίνοντας απ’ τη Θέρμη στο Αρτεμίσιο για να συναντήσει τον Θεμιστοκλή. Η στήλη του Ξέρξη αποτελεί το πρώτο γνωστό κτίσμα στον κόσμο για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, αλλά με την πάροδο των αιώνων κατέπεσε στη θάλασσα και τεμαχίστηκε. Το 1928 όμως, δύτες του Πολεμικού Ναυτικού ανέσυραν οκτώ τμήματά της και τα έστησαν στο προαύλιο της Ναυτικής Διοίκησης στον Πειραιά. «Πρόκειται επί της ουσίας για την πρώτη καταγεγραμμένη ναυτική σήμανση στον αρχαίο κόσμο, πριν ακόμη και τον φάρο της Αλεξάνδρειας», υπογραμμίζει η ερευνητική ομάδα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η παραλία με την ονομασία Λιμάνι του Ξέρξη βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Σκιάθου και απέχει περίπου 15 χιλιόμετρα από την πόλη της Σκιάθου. Λέγεται πως από εκεί ξεκίνησε ο Ξέρξης για το Αρτεμίσιο, και το τοπίο στη συγκεκριμένη περιοχή είναι πιο άγριο και επιβλητικό.

Στα βάθη της θάλασσας

Στο σημείο όπου είχε ανεγερθεί η στήλη του Ξέρξη σήμερα βρίσκεται μεταλλικός φάρος για να προφυλάσσει τα διερχόμενα πλοία. Παρά την ύπαρξη του φάρου από το 1907, έως σήμερα δύο ναυάγια της νεώτερης περιόδου προστέθηκαν στη λίστα των παλαιότερων. Το φορτηγό πλοίο «Βέρα», συγκεκριμένα, προσάραξε στον ύφαλο το 1999 και το ναυάγιό του βρίσκεται στον βυθό της θάλασσας, σε βάθος 12 περίπου μέτρων, σπασμένο στα δύο, εύκολα προσιτό στους δύτες. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, το ατμόπλοιο «SS Volos», ένα παλιό ναυάγιο, η ταυτότητα του οποίου ήταν σχεδόν ξεχασμένη εδώ και 60 χρόνια, και βρίσκεται επίσης στον βυθό της θάλασσας, σε απόσταση αναπνοής από τον ύφαλο. Το ατμόπλοιο «Βόλος» ναυπηγήθηκε το 1902 και αρχικά ονομαζόταν «Θάσος». Το πλοίο αυτό επωμίστηκε τον άχαρο ρόλο του μεταγωγικού πολεμοφοδίων στο αυτοκρατορικό ναυτικό της Γερμανίας κατά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1921 εκτελούσε τη διαδρομή Αμβούργο-Κωνσταντινούπολη. Στις 21 Φεβρουαρίου του 1931, στις 8.14μμ, με φουρτουνιασμένη θάλασσα και ανέμους 8 με 10 μποφόρ, εξόκειλε στον ύφαλο Λευτέρης. Παρά την εμπειρία του καπετάνιου και του πρώτου αξιωματικού στις ελληνικές θάλασσες, η ένταση της τρικυμίας και τα δυνατά ρεύματα είχαν ως αποτέλεσμα την προσάραξή του στον επικίνδυνο ύφαλο. Οι σημαντικές ζημιές έκαναν το πλοίο να παίρνει νερά. Ο ασυρματιστής προσπάθησε να στείλει σήμα ΣΟΣ, αλλά η κεραία ήταν βραχυκυκλωμένη. Σε λίγο η γεννήτρια του πλοίου σταμάτησε να λειτουργεί και το κατάστρωμα βυθίστηκε στο σκοτάδι. Με φως από λάμπες πετρελαίου το πλήρωμα προσπαθούσε να προστατευθεί από την καταιγίδα και προσευχόταν για τη σωτηρία του. Δύο πλοία που πέρασαν από κοντά δεν τους αντελήφθησαν. Κάποια στιγμή η καταιγίδα κόπασε και ο κίνδυνος μειώθηκε. Μια πρόχειρα επιδιορθωμένη κεραία επέτρεψε την εκπομπή του ΣΟΣ και το σουηδικό πλοίο «Μπέλος» στάλθηκε προς βοήθεια. Την επόμενη μέρα το πλήρωμα μεταφέρθηκε στο λιμάνι του Βόλου, ενώ ο καπετάνιος, ο πρώτος αξιωματικός και ο αρχιμηχανικός έμειναν τρεις ακόμη μέρες πάνω στο πλοίο για να αποφευχθεί κάθε προσπάθεια τρίτων να το βρουν και να ζητήσουν δικαιώματα διάσωσης, ενώ η επιχείρηση διάσωσης του πλοίου ήταν σε εξέλιξη. Το 1942, στην κορύφωση της γερμανικής Κατοχής, ο Αυστριακός θαλάσσιος βιολόγος και πρωτοπόρος της υποθαλάσσιας φωτογράφησης Hans Hass βρέθηκε στην Ελλάδα για μια επιστημονική αποστολή. Χρησιμοποιώντας καταδυτικές τεχνικές τροφοδοσίας αέρα από την επιφάνεια και αναπνευστικές συσκευές κλειστού κυκλώματος, κινηματογράφησε το «ΒΟΛΟΣ» στον βυθό.

Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά

Σήμερα, 75 χρόνια από τη βύθιση του «Βόλος», το κομμάτι της πρύμνης που έχει απομείνει δεν είναι παρά ένα μικρό απομεινάρι 10 μέτρων. Χωρίς ξεκάθαρα σημάδια αναγνώρισης, θα μπορούσε να ανήκει σε άλλα κομμάτια του πλοίου, εκτός από την πρύμνη που έχει ένα ιδιαίτερο σχήμα. Καθώς πλησιάζει κανείς, μπορεί να δει μια επωτίδα (τα δοκάρια που κρατάνε τις σωστικές λέμβους) που είναι καλυμμένη από θαλάσσια ζωή και γέρνει προς την άμμο του βυθού. Μια προσεκτική παρατήρηση δείχνει ότι η επωτίδα απλά κάθεται πάνω στην κουπαστή, δηλαδή έπεσε σ’ αυτή τη θέση. Δοκάρια που στήριζαν το κατάστρωμα, προεξέχουν από την κουπαστή λυγισμένα σε κάθετη θέση. Κάποια από αυτά είναι σπασμένα και είναι παγίδες για τα δίχτυα των ανυποψίαστων ψαράδων. Το μήκος της κουπαστής από τον βυθό φαίνεται να είναι μόνο 3-4 μ. και δίνει την εντύπωση ότι τα υπόλοιπα τρία τέταρτα της κουπαστής είναι θαμμένα βαθιά στην άμμο του βυθού. Όμως αυτό είναι μόνο μια ψευδαίσθηση. Δυστυχώς απλά λείπει. Η ανάσυρση των παλαιών ναυαγίων για να πουληθούν ως παλιοσίδερα ήταν μια κοινή πρακτική μετά τον 2^οΠαγκόσμιο Πόλεμο. Ετσι στην περίοδο 1945-1952, η ελληνική κυβέρνηση ανέσυρε προς διάλυση τουλάχιστον 350 τέτοια παλιά ναυάγια. Παρότι το «Βόλος» δεν ήταν σε κάποια τέτοια επίσημη λίστα, δεν απέφυγε την μερική ανέλκυση. Η προπέλα, η υπερκατασκευή και πιθανόν η πολύτιμη μηχανή και ο λέβητας αφαιρέθηκαν. Το «Βόλος» είναι σήμερα ένα απομεινάρι του ναυαγίου, αλλά ό,τι μένει είναι αρκετό για να προσελκύει τους δύτες να εξερευνήσουν μερικά συναρπαστικά ιστορικά γεγονότα. Ανάμεσα σ’ αυτά και ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον κομμάτι τοπικής ιστορίας.

Ο θρυλικός Αλφόνς

Η αποστολή του Hans Hass του 1942 περιελάμβανε και τον συμπατριώτη του, τον Αυστριακό Alfons Hochhauser. Εχοντας ζήσει ως βοσκός και ως ψαράς στην περιοχή του Πηλίου τα χρόνια πριν από τον πόλεμο, ο Αλφόνς μιλούσε καλά ελληνικά και ήταν οικείος με τις Σποράδες και την τριγύρω θαλάσσια περιοχή. Στα 1928 είχε συμμετάσχει στην ανέλκυση του Ποσειδώνα του Αρτεμισίου –παρότι το όνομά του αναπαριστά τον Δία– που είχε δημιουργηθεί γύρω στα 460 π.Χ., και σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα. Το άγαλμα αυτό είχε ανασυρθεί από ένα πιθανώς ρωμαϊκό ναυάγιο του 250 π.Χ. κοντά στο ακρωτήριο του Αρτεμισίου στη Βόρεια Εύβοια, μόλις 10 μίλια νοτιοδυτικά του ύφαλου Λευτέρης, που έχει συνδεθεί με ιστορικά γεγονότα.