Η Σκιάθος, με τις δεκάδες παραλίες της, και ιδιαίτερα τις νότιες, προσφέρει αμέτρητες τουριστικές υπηρεσίες όπως μπαρ, καφετέριες, φαγητό, ομπρέλες, ξαπλώστρες, σχολές σκι, και άλλα. Αυτή η εκτεταμένη ανάπτυξη και εκμετάλλευση του τουριστικού πλούτου της, παρέχει σταθερό εισόδημα στους κατοίκους και την τοπική αυτοδιοίκηση. Η τουριστική δραστηριότητα έχει μετατραπεί σε βασικό πυλώνα της τοπικής οικονομίας, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται ένα μοντέλο εξάρτησης που, αν και προσφέρει βραχυπρόθεσμα οφέλη, ενδέχεται να δημιουργήσει μακροπρόθεσμες στρεβλώσεις.

Ωστόσο, ενώ ο τουρισμός ενισχύει την οικονομία, άλλοι τομείς παραμένουν ανεξερεύνητοι και ανεξέλικτοι. Η έλλειψη προόδου σε πολιτισμό, μουσεία, βιβλιοθήκες, και κοινωνική ευημερία είναι αξιοσημείωτη και διαρκής, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται μια μονοδιάστατη εικόνα ανάπτυξης.
Η κατάρα των φυσικών πόρων είναι ένας οικονομικός όρος που αναφέρεται σε χώρες ή περιοχές με άφθονους φυσικούς πόρους, οι οποίες συχνά αντιμετωπίζουν αργή οικονομική ανάπτυξη και κοινωνικές προκλήσεις. Στην περίπτωση της Σκιάθου, η υπερβολική εξάρτηση από τον τουρισμό μπορεί
να συγκριθεί με αυτό το φαινόμενο. Η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, χωρίς επένδυση σε άλλους τομείς, δημιουργεί ευθραυστότητα και περιορίζει τις δυνατότητες της τοπικής κοινωνίας να ανταποκριθεί σε εξωτερικές κρίσεις, όπως οικονομικές υφέσεις ή περιβαλλοντικές πιέσεις. Ας σκεφτούμε εδώ για λίγο τις περιπτώσεις μίας περιβαλλοντικής καταστροφής ή μίας θαλάσσιας ρύπανσης ή κάποιων απροσδόκητων φυσικών φαινομένων (force majeure).

Η συζήτηση για την ορθολογική ανάπτυξη της Σκιάθου θα πρέπει να περιλαμβάνει όχι μόνο την τουριστική εκμετάλλευση αλλά και τη δημιουργία υποδομών για πολιτιστικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Η ισορροπία μεταξύ τουριστικής ανάπτυξης και άλλων μορφών προόδου μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο βιώσιμη και ευημερούσα κοινότητα. Η ενίσχυση της πολιτιστικής ταυτότητας, η δημιουργία χώρων μάθησης και η στήριξη της κοινωνικής συνοχής είναι απαραίτητα στοιχεία για την οικοδόμηση ενός μοντέλου ανάπτυξης που δεν εξαρτάται αποκλειστικά
από την εποχικότητα του τουρισμού.

Η κατεύθυνση που δείχνει η σχετική βιβλιογραφία, είναι σχετικά απλή: Ο πλούτος που παράγεται από τους όποιους άφθονους πόρους (π.χ., τουρισμός, πετρέλαιο), θα πρέπει να ανακατανέμεται λελογισμένα και προς όφελος των τοπικών κοινωνιών συνολικά, αλλά και να στοχεύει και στην λεγόμενη αλληλεγγύη των γενεών, να δημιουργεί δηλαδή συνθήκες ικανές να θρέψουν και να βοηθήσουν τις νεότερες γενεές όχι μόνο να παραμείνουν στον τόπο, αλλά να ζήσουν σε αξιοπρεπείς συνθήκες. Η έννοια της αλληλεγγύης των γενεών δεν είναι απλώς ηθική υποχρέωση, αλλά στρατηγική επιλογή για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και της οικονομικής βιωσιμότητας.

Ο παραγόμενος πλούτος, όπως επί παραδείγματι τα θηριώδη πλεονάσματα του Δήμου Σκιάθου τα οποία παραμένουν αναξιοποίητα, θα πρέπει να κατευθυνθούν σε δράσεις που να επιστρέφουν τα οφέλη της παραγωγής αυτού του πλούτου στην τοπική κοινωνία συνολικά, και ειδικά σε στοχευμένες,
λιγότερο προνομιούχες, ομάδες. Εδώ πρέπει να γίνει η απαραίτητη διευκρίνηση, ότι πολύ εύκολα μέχρι τώρα οι δημοτικοί άρχοντες έχουν υποκύψει στις σειρήνες του λαϊκισμού, «βαφτίζοντας» ας πούμε την εκδικητική στόχευση επιχειρήσεων και ανάκτηση των δημοτικών κτιρίων ως λαϊκή πολιτική. Το κτίριο
που στεγάζεται το ΚΑΠΗ δεν είναι το ζητούμενο, αντιθέτως, ο Δήμος θα πρέπει να φροντίζει ώστε να ενοικιάζει και εκμεταλλεύεται στο μέγιστο βαθμό την δημοτική περιουσία με διαφάνεια και λογοδοσία, ώστε να χρησιμοποιεί την παραγόμενη υπεραξία για να εξοπλίσει πλήρως το ΚΑΠΗ, τους παιδικούς σταθμούς και όλα τα σχολικά και δημοτικά κτίρια. Η αξιοποίηση της δημοτικής περιουσίας δεν πρέπει να γίνεται με όρους πολιτικής αντιπαράθεσης, αλλά με γνώμονα τη διαφάνεια, την αποδοτικότητα και την κοινωνική ανταποδοτικότητα. Ειρήσθω εν παρόδω, το ΚΕΠ στο κτίριο της Δημαρχίας πλέον δεν είναι προσβάσιμο από τις ευπαθείς ομάδες.

Να σημειώσουμε εδώ ότι στο παρελθόν υπήρξε σοβαρή συζήτηση να γίνει/παραμείνει το Μπούρτζι ως δημοτικό καφενείο! Σήμερα, ευτυχώς, το Μπούρτζι αποδίδει κάθε χρόνο ένα πολύ σεβαστό ποσό στον Δήμο Σκιάθου, και ως γενική εκτίμηση, είναι ένα σημαντικό τοπόσημο για το νησί. Η περίπτωση του
Μπούρτζι δείχνει ότι όταν η δημοτική περιουσία αξιοποιείται με στρατηγική σκέψη και όχι με μικροπολιτικά κριτήρια, μπορεί να αποδώσει ουσιαστικά οφέλη στην τοπική κοινωνία.
Παρακάτω, δίνεται μία συνοπτική μελέτη της υπάρχουσας ως επί το πλείστον αγγλικής βιβλιογραφίας σχετικά με το φαινόμενο της κατάρας των άφθονων πόρων και ένας σύντομος σχολιασμός τους στα ελληνικά. Να σημειωθεί ότι κάποιες μελέτες στην βιβλιογραφία αφορούν φυσικούς πόρους όπως π.χ.,
ορυκτά καύσιμα, και πως οι δομημένες γύρω από αυτά οικονομίες δεν μπορούν να αναπτύξουν τον τουρισμό. Ωστόσο, η περίπτωση της Σκιάθου είναι αντίστροφη: ο τουρισμός είναι ο φυσικός πόρος, και η πρόκληση είναι να μην καταστεί εμπόδιο για την ανάπτυξη άλλων τομέων. Το ζητούμενο είναι να
μετατραπεί ο τουρισμός από μονοδιάστατη οικονομική δραστηριότητα σε μοχλό πολυδιάστατης κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης.

Βασική Βιβλιογραφία
1. Η μελέτη η οποία περιγράφει επακριβώς την κατάσταση στην Σκιάθο και την υποχώρηση άλλων δραστηριοτήτων ή επαγγελματικών επιλογών, περιγράφεται και ως «Ολλανδική Ασθένεια» στη μελέτη "Tourism, Dutch Disease And Welfare In An Open Dynamic Economy"
από τον Chi-Chur Chao και άλλους. Η μελέτη εξετάζει τις επιπτώσεις της επέκτασης του τουρισμού σε μια ανοικτή οικονομία. Οι συγγραφείς διαπιστώνουν ότι ο τουρισμός αυξάνει τα έσοδα μέσω της ανόδου της σχετικής τιμής των μη εμπορεύσιμων αγαθών, γεγονός που βελτιώνει τους τριτογενείς όρους εμπορίου. Ωστόσο, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποβιομηχάνιση του τομέα των εμπορεύσιμων αγαθών, με πιθανή μείωση της ευημερίας των κατοίκων. Η μελέτη αναδεικνύει το δίλημμα μεταξύ των βραχυπρόθεσμων ωφελειών από τον τουρισμό και της μακροπρόθεσμης βιομηχανικής παρακμής.

Το δίλημμα μεταξύ των βραχυπρόθεσμων κερδών από τον τουρισμό και των μακροπρόθεσμων οικονομικών επιπτώσεων αφορά την εξισορρόπηση των άμεσων ωφελειών με τις μελλοντικές προκλήσεις. Βραχυπρόθεσμα, η εισροή τουριστών μπορεί να ενισχύσει τα τοπικά έσοδα, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να τονώσει την οικονομία μέσω αυξημένων δαπανών σε μη εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες. Ωστόσο, αυτή η μετατόπιση μπορεί να οδηγήσει στο φαινόμενο της «Ολλανδικής Ασθένειας», όπου ο ακμάζων τουριστικός τομέας προκαλεί  ποχώρηση του βιομηχανικού τομέα λόγω αύξησης των σχετικών τιμών αγαθών και υπηρεσιών. Μακροπρόθεσμα, αυτή η αποβιομηχάνιση μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της παραγωγικής ικανότητας, χαμηλότερη ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών και συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού στον βιομηχανικό τομέα. Συνεπώς, ενώ ο τουρισμός προσφέρει άμεσα
οικονομικά οφέλη, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να εξετάσουν στρατηγικές για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων στο ευρύτερο οικονομικό σύστημα.
2. A Revisit of the Natural Resource Curse in the Tourism Industry" από τους Ngassam, Sylvain B., Simplice A. Asongu, and Gildas Tiwang Ngueuleweu, διερευνά πώς η εξάρτηση από τους φυσικούς πόρους επηρεάζει τα έσοδα από τον τουρισμό. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από 95 χώρες μεταξύ 1996 και 2018, η μελέτη διαπιστώνει ότι η εξάρτηση από τους φυσικούς πόρους έχει γενικά αρνητική επίδραση στα έσοδα από τον τουρισμό. Επιπλέον, υπογραμμίζει ότι η διαφθορά και τα προβλήματα συναλλαγματικής ισοτιμίας επιδεινώνουν αυτήν την αρνητική επίδραση. Οι συγγραφείς συνιστούν τη διατήρηση της πολιτικής σταθερότητας και τη μείωση των δυσκίνητων κανονισμών για τον μετριασμό αυτών των επιπτώσεων. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.104384
3.The resource curse revisited and revised: A tale of paradoxes and red herrings" από τους Brunnschweiler και Bulte: Αυτή η μελέτη διερευνά τις παραδοξότητες της αφθονίας των φυσικών πόρων και τον αντίκτυπό της στην οικονομική ανάπτυξη. Κατά τους συγγραφείς, η αφθονία των πόρων θεωρείται γενικά κάτι καλό για την κοινότητα. Υποστηρίζουν ότι η αφθονία των πόρων μπορεί να επηρεάσει θετικά την οικονομική ανάπτυξη και την ποιότητα των θεσμών, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις. Η έρευνά τους αμφισβητεί την παραδοσιακή έννοια της «κατάρας των πόρων», υποδεικνύοντας ότι τα ζητήματα που συχνά συνδέονται με τις πλούσιες σε πόρους οικονομίες (όπως η διαφθορά και η κακή διακυβέρνηση) αφορούν περισσότερο τον τρόπο διαχείρισης των πόρων παρά την ίδια την αφθονία. Έτσι, ουσιαστικά, με σωστή διαχείριση και ισχυρούς θεσμούς, η αφθονία των πόρων μπορεί να είναι τελικά ωφέλιμη! https://doi.org/10.1016/j.jeem.2007.08.004

Άλλες Βιβλιογραφικές Αναφορές
4. Water resources planning under climate and economic changes in Skiathos island, Aegean"** by Angelos Alamanos (2021). Η μελέτη εξετάζει τη διαχείριση των υδατικών πόρων στη Σκιάθο υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής και των κοινωνικοοικονομικών πιέσεων, προτείνοντας σενάρια πρόβλεψης ζήτησης και μέτρα βιώσιμης διαχείρισης. Η εργασία αναλύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Σκιάθος, όπως η εποχική αύξηση της ζήτησης λόγω τουρισμού, η υπεράντληση των υδροφορέων και η εισροή θαλασσινού νερού που υποβαθμίζει την ποιότητα του νερού. Μέσω προσομοίωσης με το λογισμικό WEAP, εξετάζονται σενάρια μελλοντικής ζήτησης νερού υπό διαφορετικές συνθήκες κλιματικής αλλαγής και τιμολόγησης, καθώς και μέτρα όπως η αφαλάτωση και η επέκταση του δικτύου. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας και η μείωση των βροχοπτώσεων εντείνουν τη ζήτηση, ενώ η αύξηση της τιμής του νερού μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο περιορισμού της κατανάλωσης. Η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη για ολοκληρωμένο σχεδιασμό, επενδύσεις σε υποδομές και παρακολούθηση, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των υδατικών πόρων στο νησί.
5.The Nexus Between Agriculture and Tourism in the Island of Crete, Greece" του Ioannis Vourdoubas (2020). Η μελέτη αναδεικνύει τη στενή σχέση μεταξύ γεωργίας και τουρισμού στην Κρήτη, τονίζοντας τη συμβολή τους στην οικονομία και την ανάπτυξη του αγροτουρισμού ως γέφυρα μεταξύ των δύο τομέων. Συγκεκριμένα, εξετάζει πώς η γεωργία και ο τουρισμός συνεισφέρουν πάνω από το 50% στο ΑΕΠ της Κρήτης, αποτελώντας βασικούς πυλώνες της
τοπικής οικονομίας. Αναλύεται η εξέλιξη του αγροτουρισμού στο νησί τις τελευταίες δεκαετίες, με έμφαση στη χρήση τοπικών αγροτικών προϊόντων και την προβολή της κρητικής διατροφής ως τουριστικό πλεονέκτημα. Η μελέτη παρουσιάζει την Κρήτη ως χαρακτηριστικό παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ πρωτογενούς και τριτογενούς τομέα, όπου η αγροτική παραγωγή ενισχύει την τουριστική εμπειρία και αντίστροφα. Τονίζεται η ανάγκη για περαιτέρω ενίσχυση αυτής της συνέργειας μέσω πολιτικών στήριξης, επενδύσεων και προώθησης βιώσιμων πρακτικών, ώστε να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη ευημερία της περιοχής. https://EconPapers.repec.org/RePEc:mth:jas888:v:8:y:2020:i:2:p:393-406
6. Greece vis-a-vis climate change: tourism and agriculture" του B.F.G. Fabrègue (2023). Το άρθρο εξετάζει πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τον τουρισμό και τη γεωργία στην Ελλάδα, τονίζοντας την ανάγκη για στρατηγικές προσαρμογής και βιώσιμης ανάπτυξης. Το άρθρο της Blue Europe αναδεικνύει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε δύο βασικούς πυλώνες της ελληνικής οικονομίας: τον τουρισμό και τη γεωργία. Η αύξηση της θερμοκρασίας, η μείωση των βροχοπτώσεων και η συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων απειλούν την παραγωγικότητα των καλλιεργειών, την επάρκεια των υδάτινων πόρων και την ελκυστικότητα των τουριστικών προορισμών. Ειδικότερα για τον τουρισμό, οι υψηλές θερμοκρασίες ενδέχεται
να περιορίσουν την τουριστική περίοδο ή να μετατοπίσουν τη ζήτηση προς πιο δροσερές περιοχές. Στη γεωργία, οι αλλαγές στο κλίμα επηρεάζουν αρνητικά την απόδοση και την ποιότητα των προϊόντων, ενώ αυξάνουν την ανάγκη για άρδευση και τεχνολογικές λύσεις. Η ανάλυση υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει σε υποδομές, καινοτομία και πολιτικές προσαρμογής, ώστε να διασφαλίσει την ανθεκτικότητα των δύο αυτών τομέων και να
διατηρήσει την οικονομική της σταθερότητα σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον. https://shorturl.at/cSozY