Η ραγδαία αύξηση των διαδικτυακών συναλλαγών τα τελευταία χρόνια, σε συνδυασμό με την έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης των πολιτών, έχει δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για την έξαρση του κυβερνοεγκλήματος στη χώρα μας.

Η άγνοια ως βασικός παράγοντας κινδύνου

Η αύξηση των καταγγελιών για διαδικτυακές απάτες κατά 45% μέσα στο 2022 αποδεικνύει πόσο ευάλωτο παραμένει το κοινό. Η πανδημία επιτάχυνε την ψηφιακή μετάβαση, ωστόσο η ενημέρωση και η εκπαίδευση γύρω από την ασφάλεια στο διαδίκτυο δεν ακολούθησαν τον ίδιο ρυθμό. Έτσι, πολλοί πολίτες πιστεύουν λανθασμένα ότι μόνο οι αφελείς ή οι άπληστοι πέφτουν θύματα. Στην πραγματικότητα, οι κυβερνοεγκληματίες είναι οργανωμένοι, έξυπνοι και αξιοποιούν τις τεχνολογικές «τρύπες» με ιδιαίτερη ευκολία.

Phishing και οι παραλλαγές του

Το ηλεκτρονικό «ψάρεμα» (phishing) αποτελεί το πιο συχνό και διαδεδομένο έγκλημα στον κυβερνοχώρο. Με ψευδή emails, sms ή τηλεφωνικές κλήσεις (smishing και vishing), οι δράστες εκμαιεύουν προσωπικά και τραπεζικά δεδομένα. Πολλές φορές μολύνουν τα συστήματα με κακόβουλο λογισμικό ή πείθουν το θύμα να αποκαλύψει ευαίσθητες πληροφορίες. Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται και απάτες που σχετίζονται με επενδύσεις σε κρυπτονομίσματα, παραβιάσεις λογαριασμών μέσω κοινωνικής μηχανικής «social engineering», ακόμη και κυβερνοεπιθέσεις τύπου ransomware.

Οι δυσκολίες των Αρχών

Ο εντοπισμός των δραστών δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Ο κυβερνοεγκληματίας μπορεί να βρίσκεται στον καναπέ του, στην άλλη άκρη του κόσμου». Οι δράστες γνωρίζουν πώς να καλύπτουν τα ίχνη τους, να μπερδεύουν τη ροή του χρήματος, ενώ έχουν συχνά καλύτερη γνώση των τρωτών σημείων των συστημάτων από τις ίδιες τις διωκτικές αρχές. Οι διαδικασίες που ακολουθούνται — από τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων μέχρι τη συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς όπως Europol και Interpol — είναι χρονοβόρες, αλλά κρίσιμες για τη δικαστική δίωξη.

Ποιοι πέφτουν θύματα

Οι περισσότεροι παθόντες είναι ενήλικες, καθώς τα οικονομικά εγκλήματα αποτελούν τη μερίδα του λέοντος. Ωστόσο, και οι ανήλικοι διατρέχουν σοβαρούς κινδύνους. Σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα του 2021, το 10% των μαθητών ηλικίας 12-18 ετών έχει πέσει θύμα διαδικτυακής απάτης, ενώ 21% δήλωσε ότι έχει δεχτεί διαδικτυακή παρενόχληση. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι πολλά παιδιά αποδέχονται αιτήματα φιλίας από αγνώστους ή συναντούν πρόσωπα που γνώρισαν μόνο μέσω διαδικτύου. Παρά τα παραπάνω, μόλις το 32% των γονιών ανησυχεί πραγματικά για τέτοιες επαφές.

Ο δρόμος της πρόληψης

Για τον κ. Καψάλη, η λύση βρίσκεται κυρίως στην ενημέρωση. «Ο καλύτερος τρόπος προστασίας είναι η επίγνωση και η συνεχής επιμόρφωση», τονίζει. Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν τις μεθόδους εξαπάτησης, να αναγνωρίζουν τα προειδοποιητικά σημάδια και να ξέρουν πού να απευθυνθούν για βοήθεια. Η προστασία, λέει, στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες:

1. Προσοχή στην επικοινωνία μέσω συσκευών και ηλεκτρονικών μηνυμάτων.

2. Περιορισμός κοινοποίησης προσωπικών και τραπεζικών στοιχείων.

3. Χρήση ισχυρών κωδικών και πολυπαραγοντικού ελέγχου ταυτότητας (MFA).

Υπηρεσίες υποστήριξης

Η τηλεφωνική γραμμή 11188 λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, όπως και άλλες γραμμές έκτακτης ανάγκης. Επιπλέον, από τον Μάιο του 2022, οι καταγγελίες μπορούν να υποβάλλονται και ηλεκτρονικά μέσω gov.gr, για πλήθος αδικημάτων όπως οικονομικές απάτες, παραβιάσεις επικοινωνιών, παράνομη διακίνηση υλικού και εγκλήματα κατά ανηλίκων.

Συμπέρασμα

Το κυβερνοέγκλημα δεν γνωρίζει σύνορα και εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς. Αν και οι Αρχές διαθέτουν πλέον μηχανισμούς και διεθνείς συνεργασίες, η προστασία ξεκινά πάντα από τον ίδιο τον πολίτη. Η συνεχής ενημέρωση, η επιφυλακή απέναντι σε ύποπτα μηνύματα και η υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου είναι το «κλειδί» για τον περιορισμό της απειλής. Στο τέλος της ημέρας, η ασφάλεια στον ψηφιακό κόσμο είναι συλλογική υπόθεση, αλλά η πρώτη γραμμή άμυνας βρίσκεται στα χέρια μας.