Η Αλόννησος [και άλλα νησιά του Αιγαίου] βρισκόμενη στο γαλαζοπράσινο πέλαγος, δεν μοιάζει με τίποτα άλλο στη γη, αναφέρει σε άρθρο στις η Daily Telegraph. «Είναι τα σκαλοπατάκια προς την ηλιόλουστη ελευθερία, το αεράκι με άρωμα θυμαριού, οι “νυσταγμένοι” ελαιώνες και οι νυχτερινές ρετσίνες, κάτω από μια λαμπρή “ζωφόρο” από αστέρια. Υπάρχει κάτι στοιχειώδες σε αυτά τα νησιά. Μετά από λίγες μέρες, αναπνέετε πιο βαθιά, κινείστε πιο αργά, συντονίζεστε σε ξεχασμένους βιορυθμούς. Γίνεστε τεμπέληδες. Τι πιο συναρπαστικό λοιπόν από το να επιλέξετε ένα ελληνικό νησί με όνομα που ίσως να μην έχετε ακούσει ποτέ ξανά», επισημαίνεται στο δημοσίευμα.

Δεν είναι ο μοναδικός έπαινος για την Αλόννησο. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος, το 1961, την αναφέρει σαν «ένα μικρό χώρο γαλήνης», και ο Jacques Lacarrière με βαθιά αγάπη για την Ελλάδα, στο βιβλίο του «Εκείνο το καλοκαίρι» στο διήγημα ”Το άλλο νησί”, υμνεί την Αλόννησο.

Δυστυχώς, η Αλόννησος σήμερα δεν ανήκει πλέον στους «δέκα τελευταίους άθικτους παραδείσους». Το φυσικό κάλλος χάνεται σιγά-σιγά, διαφόρων λογιών παρανομίες δεν λείπουν, και με τη λογική αρπάζω ότι δεν μου ανήκε, μια μεγάλη περίφραξη στην περιοχή Αγάλλου Λάκα κλείνει την πρόσβαση στον αιγιαλό και σε μια μικρή γραφική παραλία παρόλο που από το 1837 «…οἱ αἰγιαλοί, οἱ λιμένες, οἱ ὅρμοι … δέν δύναται νά γενῶσιν ἰδιοκτησία ἰδιωτική, θεωροῦνται ὡς κτήματα δημόσια». Την ώρα που η προσβασιμότητα των ακτών αποτελεί κοινή υποχρέωση των Δήμων, στην περιοχή Αγάλλου Λάκα στην Αλόννησο, επικρατεί μαύρη καταχνιά. Επιχειρηματίας έχοντας τον παρά, θεωρεί ότι έχει και την ντουντούκα αδιαφορώντας για την υπάρχουσα νομοθεσία, και, με την πλήρη ανοχή των τοπικών Αρχών (Δήμου, και Λιμενικού) μέχρι τώρα, περιέφραξε δρομάκια εμποδίζοντας την πρόσβαση στον αιγιαλό και την μικρή γραφική παραλία επιδιώκοντας την ιδιωτικοποίησή της.

Θράσος  «– Κύριε, το ξέρετε ότι αυτό που κάνετε λέγεται καταπάτηση παραλίας και αιγιαλού; Είστε δηλαδή καταπατητής!

– Καλέ, τι μας λες; Εσένα τι σε νοιάζει;

– Μα στερείς από τους συνανθρώπους σου την δυνατότητα να πάνε στη θάλασσα. Είναι παράνομο αυτό που κάνεις. Θα σου γκρεμίσουν τoν φράχτη…

– Σιγά. Αυτό, άνθρωπέ μου, δεν πρόκειται να κατεδαφιστεί ποτέ.

– Δηλαδή, εσύ τι είσαι τώρα; Ξύπνιος και οι άλλοι βλάκες;

– Αφού δεν κάνουν το ίδιο, βλάκες είναι».

Ο διάλογος είναι αυθεντικός, και διημείφθη πριν από 48 χρόνια (1983) σε παραλία στις Ραφήνας. Ο καταπατητής δεν ήξερε ότι μιλούσε με τον αείμνηστο Αντώνη Τρίτση υπουργό Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος που πραγματοποιούσε αυτοψίες για περιοχές που εντάσσονταν στον νέο οικιστικό νόμο.

Νόμος από το 1837                                                                                                                                            Το ζήτημα των αιγιαλών και παραλιών απασχόλησε το ελληνικό κράτος από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του. Οι επίσημες Αρχές πριν από 188 χρόνια, το 1837, προσδιόρισαν το περιεχόμενο του όρου αιγιαλός και έλαβαν μέτρα για την προστασία του.

Συγκεκριμένα, ο νόμος «Περί διακρίσεως κτημάτων» όριζε ότι «ὄχθαι και αἰγιαλοί, εἶναι ἡ περιστοιχοῦσα την θάλασσαν ἤ τούς ποταμούς γῆ, καθ’ ὅσον μέρος βρέχεται ἀπό τάς μεγίστας, πλήν συνήθεις ἀναβάσεις τῶν ὑδάτων, ἀλλ’ ὄχι και ἀπό τάς ἐκτάκτους πλημμύρας.» Ακόμη, «…οἱ αἰγιαλοί, οἱ λιμένες, οἱ ὅρμοι … δέν δύναται νά γενῶσιν ἰδιοκτησία ἰδιωτική, θεωροῦνται ὡς κτήματα δημόσια.» Έτσι το κράτος, από τα πρώτα βήματά του, φρόντιζε να διατηρεί προσβάσιμους και ελεύθερους τους αιγιαλούς.

Μεσοπόλεμος                                                                                                                  Στα χρόνια που ακολούθησαν, αν και έγιναν προσπάθειες παράνομης καταπάτησης των αιγιαλών, το πρώτο νομοθέτημα άντεξε στο χρόνο. Στο δεύτερο μισό στις δεκαετίας του 1930 έγιναν μελέτες για να ληφθούν νομοθετικά μέτρα προκειμένου να θωρακιστούν οι παραλίες. Το 1938 συστάθηκε η «Επιτροπή των ορίων καθορισμού του αιγιαλού» και το 1940 ο νόμος «Περί αιγιαλού και παραλίας» θωράκιζε στις παραλίες. Με πολύ ξεκάθαρο τρόπο ορίζεται ότι: «Ὁ αἰγιαλός, ἤτοι ἡ περιστοιχοῦσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη, ἡ βρεχομένη ἀπό τάς μεγίστας πλήν συνήθεις ἀναβάσεις τῶν κυμάτων, εἶναι κτῆμα κοινόχρηστον, ἀνήκει ὡς τοιοῦτον εἰς το Δημόσιο, προστατεύεται και διαχειρίζεται ὑπ’ αὐτοῦ». Με επόμενα άρθρα θωρακίστηκε η διαδικασία χαρτογράφησης και προστασίας τόσο του αιγιαλού όσο και της παραλίας.

Οι παραλίες ήταν προσβάσιμες μέσω διαδρόμων, γιατί δεν μπορούσε να περιφραχθεί ή να αποκλεισθεί ή να καταστεί ανέφικτη καθ’ οιονδήποτε τρόπο η χρήση από το κοινό της παραλίας και του αιγιαλού, σε απόσταση τριάντα μέτρων από τον τελευταίο.

Όταν, όμως, δεν εφαρμόζονται οι νόμοι δημιουργείται ευρεία διαφθορά. Δεν άργησε να έρθει η χρυσή εποχή για τους καταπατητές αιγιαλών, και οι ακτές στην Αθήνα αποκλείστηκαν για το κοινό. Στην διάρκεια στις χουντικής επταετίας το στρατιωτικό καθεστώς, το οποίο ενώ πολλές φορές εξήγγειλε την απελευθέρωση των παραλιών, αποκλείστηκαν και όσες προσβάσεις είχαν μείνει ελεύθερες. «Έφθασε στο σημείο, με νομοθετικό διάταγμα (1970), να ορίζει την προστασία του αιγιαλού και της παραλίας σε βάθος τριάντα μέτρων, εξαιρώντας, όμως. βιομηχανίες, ξενοδοχεία, τουριστικές επιχειρήσεις αλλά και έργα του Δημοσίου, των Λιμενικών Ταμείων και του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού. Στη συνέχεια, το 1973, το στρατιωτικό καθεστώς ζητούσε να αφεθούν τουλάχιστον διάδρομοι για να έχει πρόσβαση το κοινό στη θάλασσα».

Υπάλληλοι του καθήκοντος                                                                                               Το 1977 δημόσιοι υπάλληλοι, άνθρωποι του καθήκοντος, συνέταξαν μια απόρρητη έκθεση η οποία αποκάλυψε ότι από την εποχή που εκδόθηκε ο πρώτος νόμος επί Όθωνα, από την Ισθμό της Κορίνθου μέχρι το Σούνιο και τη Νέα Μάκρη, έγιναν επτακόσιες πενήντα (750) παράνομες περιφράξεις. Από το Δέλτα Φαλήρου μέχρι το Σούνιο, έγιναν οι περισσότερες καταλήψεις χώρων του αιγιαλού, περιφράξεις με κιγκλιδώματα, περιμανδρώσεις με τσιμεντόλιθους, επιστρώσεις αιγιαλού με γκρο-μπετόν, προβλήτες, διαμορφώσεις αιγιαλού σε παρτέρια ιδιωτικής χρήσης κ.α. Δυστυχώς, πρώτος και μεγαλύτερος παραβάτης των νόμων ήταν ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ).

Το Κράτος, ο μεγάλος παραβάτης                                                                                                        «Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι», λέει ο λαός. Όταν ο μεγαλύτερος παραβάτης είναι το κράτος, η τουριστική ανάπτυξη στα νησιά δεν αφήνει αμέτοχους ιδιώτες που με χρήμα, ή ”σωστές” γνωριμίες εξασφαλίζουν ατιμωρησία για παραβάσεις/καταπατήσεις. Χωρίς άδεια κατασκευάστηκαν προβλήτες «επί του χειμερίου κύματος» όπου τοποθετήθηκαν τραπέζια και καθίσματα. Τεράστιες εκτάσεις κηρύχτηκαν, από ιδιώτες «δημόσια τουριστικά κτήματα» και έγιναν πλαζ, βίλλες χτίστηκαν, λειτούργησαν παράνομα κέντρα διασκέδασης, ψαροταβέρνες, βίλλες κ.α. πολλά.

Σύμφωνα με το άρθρο 24 του νόμου Ν. 4607/2019, «Ο αιγιαλός, η παραλία, … είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο, το οποίο έχει υποχρέωση να τα προστατεύει και να τα διαχειρίζεται, σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασμού».

Στην πρόσφατη Κοινή Υπουργική Απόφαση 38609 ΕΞ 2023 – ΦΕΚ 1432/Β/10-3-2023 στη οποία καθορίζονται οι όροι και προϋποθέσεις για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, κτλ, αναφέρεται στο άρθρο 11, ότι: «Οι αστυνομικές και λιμενικές αρχές, μέσω των εντεταλμένων οργάνων τους, έχουν υποχρέωση, σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνουν καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, να ενημερώνουν άμεσα τις κατά τόπους Κτηματικές Υπηρεσίες για τη λήψη μέτρων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην κείμενη νομοθεσία».

Το άρθρο 31 λέει: «Απλή χρήση αιγιαλού, παραλίας, όχθης, … είναι κάθε χρήση, εφόσον από αυτή δεν παραβιάζεται ο προορισμός τους ως κοινόχρηστων πραγμάτων και δεν επέρχεται αλλοίωση στη φυσική μορφολογία τους και τα βιοτικά στοιχεία τους».

Ανεφάρμοστη Υπουργική Απόφαση                                                                                                      Αν γίνει απλή αναφορά στα ονόματα των καταπατητών, που έκτισαν βίλλες στον αιγιαλό από το Φάληρο, μέχρι το Λαγονήσι, και περιλαμβάνονται στην απόρρητη έκθεση του 1977, θα αντιληφθεί και ο πιο δύσπιστος την περίεργη και διαχρονική ανοχή των Αρχών στις παρανομίες. «Ανοχή που κατέληξε στον αποκλεισμό για το κοινό, άλλοτε εντελώς αυθαίρετα και άλλοτε νομότυπα, ολόκληρου σχεδόν του παραλιακού χώρου του Σαρωνικού».

Ο αείμνηστος Τρίτσης, ύστερα από σοβαρή μελέτη, πέρασε τον «Οικιστικό Νόμο το 1983, υπέγραψε Υπουργική Απόφαση με την οποία έπρεπε να περιέλθουν στις δήμους και στις κοινότητες οι βίλλες που είχαν ανεγερθεί στις αιγιαλούς και στις παραλίες. Ουδεμία τέτοια περίπτωσις κατεγράφη στις δέλτους της σύγχρονης ιστορίας μας».

Προφανώς οι καταπατητές, είχαν ισχυρούς προστάτες του δημοσίου βίου. Γι΄ αυτό δεν πρέπει να απορούμε όταν συγγραφείς, θεατρικές σάτιρες, αλλά και γερμανικές εφημερίδες χαρακτηρίζουν τη χώρα σαν Ανώνυμη Εταιρεία, για να περιγράψουν την αντίληψη ότι το ελληνικό κράτος λειτουργεί σαν επιχείρηση ή έχει πουληθεί σε συμφέροντα.

Για να σταματήσουν οι συνεχείς παραβιάσεις της νομοθεσίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι πιέσεις που ασκούνται για το θέμα από τοπικούς παράγοντες, ή διάφορους διεφθαρμένους παραλήδες, οι αρμοδιότητες των δήμων για τις παραλίες μεταφέρθηκαν στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου. Η διαφθορά δεν είναι ωφέλιμο αγαθό για το κοινό^. είναι κάτι κακό, επιβλαβές για την κοινωνία και δεν έχει ούτε πρωταγωνιστή ούτε διεύθυνση κατοικίας. Εκπορεύεται από παντού σαν το κακό µάτι, και ως εκ τούτου θέλει πολιτικά ευχέλαια για να αντιμετωπιστεί. Αυτό που ανήκει σε όλους παύει να τους ανήκει, και γίνεται αντικείμενο αγοραπωλησίας. Ιδιοκτήτες γίνονται πλέον οι διεφθαρμένοι χρηματοδότες στις εξουσίας.

Ο αποκλεισμός του κοινού από τον αιγιαλό και αυτό που συμβαίνει µε τις παραλίες (η κατοχή τους από «επιχειρηματίες») είναι η χειρότερη έκφραση στις διαφθοράς. Η θάλασσα, η άμμος, το βότσαλο και το κοχύλι μετατρέπονται από δημόσιο αγαθό σε αντικείμενα προς ενοικίαση, ή ατομική χρήση. Ο όρος παραλία και αιγιαλός δεν εκφράζει πλέον την εξασφάλιση για την ελεύθερη πρόσβαση του καθενός, αλλά μια παράνομη ιδιοκτησιακή κατάσταση.

Στην Αγάλλου Λάκα, ο επιχειρηματίας με την περίφραξη που έκανε σε μεγάλη έκταση κλείνοντας τα δρομάκια που προϋπήρχαν, παραβιάζει κατάφωρα τον Ν. 2971/2001 α) γιατί ιδιοποιείται τον αιγιαλό, και αποσκοπεί στην αποκλειστική χρήση στις μικρής παραλίας, και β) γιατί εμποδίζει την φυσική, ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση στην παραλία και τον αιγιαλό. Η περίφραξη που τοποθέτησε εμποδίζει την πρόσβαση στον αιγιαλό, είναι παράνομη κατάληψη κοινόχρηστου χώρου και η Κτηματική Υπηρεσία του Υπουργείου Οικονομικών έχει αρμοδιότητα για την κατεδάφιση / απομάκρυνσή της.

Ύστερα από έντονες διαμαρτυρίες, προηγούμενη Δημοτική Αρχή αντί να εφαρμόσει τον νόμο, έφτιαξε σκαλοπάτια σε μια απότομη, πολύ απότομη, κατηφόρα που μόνο κατσίκια ανεβοκατέβαιναν. Όσοι τολμούν να πάνε στην παραλία, περνούν μέσα από χωράφι με ανώμαλο έδαφος και γεμάτο πέτρες, γιατί δεν υπάρχει δρόμος, με κίνδυνο να δημιουργηθούν ατυχήματα πηγαίνοντας στην παραλία. Αδυνατούν, δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα σκαλοπάτια και να διαβούν τις κοτρόνες άτομα με ειδικές ανάγκες, άτομα με πρόβλημα π.χ. στα γόνατα, ηλικιωμένοι, μικρά παιδάκια κλπ. . Πριν υπάρξει κάποιο ατύχημα (και τότε δεν θα φταίει η κακιά η ώρα) ας φροντίσουν οι αρμόδιοι να βάλλουν πάτο στο απύθμενο πηγάδι της απληστίας του επιχειρηματία, αποδίνοντας στο κοινό τα δρομάκια που προϋπήρχαν της περίφραξης.

Υπεύθυνες Αρχές                                                                                                                              Σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία ο Δήμος και το Λιμενικό Σώμα έχουν ρόλο στην προστασία του αιγιαλού, αν και η κύρια αρμοδιότητα ανήκει στην Κτηματική Υπηρεσία του Υπουργείου Οικονομικών.

Το Λιμενικό Σώμα, έχει καθήκοντα ελέγχου νομιμότητας στον αιγιαλό, την παραλία και τη θάλασσα, και ενώ μπορούσε –και μπορεί– να δράσει με άμεσο έλεγχο, προηγούμενη λιμενάρχης όχι μόνο αδιαφόρησε πλήρως, αλλά απείλησε με οικονομικό αφανισμό δυο Αλοννησιώτες που έκαναν προφορική καταγγελία. Επίσης, το Λιμενικό Σώμα αν διαπιστώσει αυθαίρετη περίφραξη ή κατάληψη, μπορεί να επέμβει (να συντάξει πρωτόκολλο αυθαίρετης χρήσης και να ενημερώσει την Κτηματική Υπηρεσία για κατεδάφιση/απομάκρυνση). Είναι υποχρεωμένο να διασφαλίζει την ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση στον αιγιαλό.

Ο Δήμος, δεν έχει άμεση κυριότητα ή ιδιοκτησιακή αρμοδιότητα στον αιγιαλό, έχει όμως: α) Υποχρέωση εποπτείας και να αναφέρει παραβάσεις στην Κτηματική Υπηρεσία ή στο Λιμενικό. β) Δυνατότητα να ζητήσει την κατεδάφιση μέρους της περίφραξης όπου υπήρχαν δρομάκια, μέσω των αρμοδίων υπηρεσιών. Με απλά λόγια, ο Δήμος μπορεί να αναδείξει το ζήτημα, να ζητήσει την απομάκρυνση και να πιέσει θεσμικά.

Ο σημερινός δήμαρχος Αλοννήσου, στη διακήρυξή του στις 11 Οκτωβρίου 2023, δίνοντας μια εικόνα του νησιού, λέει: «…Αν θέλουμε να κάνουμε δρόμο στο χωριό θα πρέπει να κάνουμε ρουσφέτι πρώτα. Η διαπλοκή και η διαφθορά πρέπει να υπερισχύσει αντί για κανόνες δημόσιας πολιτικής και ανάπτυξης του δημόσιου χώρου». Κύριε Δήμαρχε, αν δεν εφαρμόσεις την υπάρχουσα νομοθεσία, αν δεν προασπίσεις τα συμφέροντα του κοινού στην Αγάλλου Λάκα, τότε ρουσφετολογικά(;) κλείνεις δρομάκια που προ υπήρχαν για δεκαετίες, αποκλείοντας πρόσβαση του κοινού σε αιγιαλό και παραλία. Κινδυνεύεις να θεωρηθείς υποκριτής, κάνεις μικροπολιτική, και η υποκρισία σου θα είναι μεγαλύτερη από το γαλάζιο της θάλασσας. Η Ευκοσμία κ. δήμαρχε στην αρχαία Ελλάδα, σήμαινε αφοσίωση προς το πνεύμα του νόμου για χάρη της πατρίδας. Η ευκοσμία τώρα, στην Αγάλλου Λάκα, έπεσε θύμα της αταξίας. Τι θα επιλέξεις;

Αν οι αρμόδιες αρχές εθελοτυφλήσουν, αδιαφορήσουν και δεν δράσουν σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία, αν δεν πράξουν δηλ. το καθήκον τους, τότε η Αγάλλου Λάκα θα ενεργήσει όπως το Ρέθυμνο όπου για καταπάτηση παραλίας στο Ρέθυμνο, ο Άρειος Πάγος διά της Εισαγγελίας του εξέδωσε την εγκύκλιο 10/2023 στις 4 Μαΐου 2023, υπενθυμίζοντας ότι: η ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες είναι υποχρέωση του κράτους και όχι πολυτέλεια.

Παναγιώτης Καλογιάννης, Αλόννησος 26 Αυγούστου 2025

Πηγές: 1. Εφημερίδα Εστία / 2. Εφημερίδα Συντακτών  / 3. Daily Telegraph

Σχετικά άρθρα: «Όποιος έχει τον παρά έχει και την ντουντούκα» Skiathoslife, και Sporadesnews 2-8-23