Σε λίγες ημέρες θα εορτάσουμε τη μνήμη του λαοφιλούς Αγίου Φανουρίου ή καλύτερα την εύρεση της εικόνος του.

Η παράδοσή μας είναι πλούσια σε έθιμα και εκφράσεις ευλάβειας. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει και η φανουρόπιτα, που συνδέεται με τη μνήμη του Αγίου Φανουρίου στις 27 Αυγούστου. Η πράξη αυτή διαδόθηκε ιδιαίτερα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν οι Χριστιανοί στερούνταν πολλές φορές την άνεση να εκδηλώσουν ελεύθερα την πίστη τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η απλή προσφορά μιας πίτας έγινε τρόπος προσευχής, δέησης και παρακλήσεως στον Άγιο[1].

 

 

Για τον ίδιο τον Άγιο Φανούριο γνωρίζουμε ελάχιστα. Η μνήμη του συνδέεται όπως προαναφέραμε με την εύρεση της εικόνας του στη Ρόδο τον 14ο αιώνα, όπου απεικονίζεται να υφίσταται μαρτύρια[2]. Δεν έχουμε λεπτομερή βιογραφικά στοιχεία, ωστόσο η αγάπη και η πίστη του λαού έκαναν τον Άγιο οικείο και αγαπητό. Το έθιμο της φανουρόπιτας είναι, λοιπόν, καρπός αυτής της λαϊκής ευλάβειας, χωρίς να έχει ρίζες σε αρχαία λειτουργική πράξη και χωρίς λεπτομέρειες για την σημασία της.

Άλλωστε η μόνη αρχαία λειτουργική πράξη αποτελεί κατά κύριο λόγο η τέλεση της Θείας Ευχαριστίας και η ευλογία των κολλύβων του εορταζομένου Αγίου. 

 

 

Η Εκκλησία μας, με τη φιλόστοργη αγκαλιά της, ανέχεται και αποδέχεται με οικονομία την ευλάβεια αυτή, αναγνωρίζοντας ότι συχνά εκφράζει την αγαθή διάθεση και την απλότητα των πιστών. Όμως χρειάζεται διάκριση: η φανουρόπιτα είναι μια απλή ευλογημένη έκφραση λαϊκής ευσέβειας . Δεν μπορεί να πάρει τη θέση της Θείας Ευχαριστίας, που αποτελεί την καρδιά της Εκκλησίας και την πηγή της ζωής μας. Βλέπουμε τις χριστιανές με πολλή σχολαστικότητα και χαρά να ετοιμάζουν τις προσφορές τους. Να τις προσκομίζουν στους ναούς για να ευλογηθούν και να τις μοιράσουν .

Από την άλλη ομώς γίνεται αισθητή και η απουσία τους είτε στον Εσπερινό της εορτής και φυσικά την επόμενη στη Θεία Λειτουργία. 

Η προσφορά της φανουρόπιτας δεν μας βγάζει από την "υποχρεωση" της συμμετοχής μας στην τακτική συνειδητή λατρευτική ζωή καθ` όλο το χρόνο. Ο Αγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας τονίζει ότι «η Θεία Ευχαριστία είναι η τελείωση του μυστηρίου»[3], ενώ ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας υπενθυμίζει ότι η τράπεζα του Χριστού «τρέφει και ποτίζει» σε αιώνια ζωή[4].

 

 

Χρειάζεται να προσέξουμε μήπως η προσκόλλησή μας σε εξωτερικά σχήματα ευσέβειας, όσο όμορφα κι αν είναι, δεν μας ανοίγει τον δρόμο για να βιώσουμε την ουσία της πίστης μας. Όταν στεκόμαστε μόνο σε εύκολες και «χειροπιαστές» εκφράσεις, όπως η πίτα ή αρτοκλασία ή κάποια άλλα ευσεβιστικά χαρακτηριστικά, κινδυνεύουμε να χάσουμε το βάθος. Η Ορθοδοξία δεν είναι απλώς μια σειρά πράξεων που εκτελούμε, αλλά ζωή σε κοινωνία με τον Χριστό, μέσα από τη μετοχή στα Μυστήρια και ιδιαίτερα στη Θεία Κοινωνία.

 

Η ευλάβεια στον άγιο Φανούριο μπορεί να γίνει αφορμή για προσευχή, για ελεημοσύνη, για μνήμη του Θεού μέσα στην καθημερινότητα. Αν, όμως, μένουμε μόνο στο εξωτερικό έθιμο, τότε παραμένουμε στην επιφάνεια. Η φανουρόπιτα έχει αληθινή αξία όταν μας οδηγεί να ενισχύσουμε τον δεσμό μας με την Εκκλησία και να θυμηθούμε ότι η σωτηρία δεν χαρίζεται από εξωτερικές πράξεις, αλλά από την ένωση μας με τον Χριστό στη Θεία Λειτουργία.

 

 

Το έθιμο της φανουρόπιτας μπορεί να λειτουργήσει επικουρικά στο να φανερωθεί ο ίδιος ο Χριστός στη ζωή μας,όχι μαγικά αλλά μέσα από τη μελέτητου Ευαγγελίου και τη συνειδητή συμμετοχή στη λειτουργική ζωή της ενορίας. Γιατί τελικά αυτό φανερώνουν οι Άγιοι με την παρουσία τους: τον Κύριο, στον οποίο βρίσκει ο άνθρωπος την αληθινή χαρά και την αιώνια ζωή.