SKIATHOS Ο καιρός σήμερα

Η Επιχρισμένη τοιχογραφία του Αη Γιάννη των Πασχαλαίων στη Σκιάθο | Γράφει ο Γιώργος Σανιδάς

2025-05-25 11:46:53
Η Επιχρισμένη τοιχογραφία του Αη Γιάννη των Πασχαλαίων στη Σκιάθο | Γράφει ο Γιώργος Σανιδάς

Στη Σκιάθο υπάρχουν δύο εξωκλήσια προς τιμή του Αη Γιάννη που συνοδεύονται από την προσωνυμία ‘’Κρυφός’’ επειδή είναι αδύνατο να τα εντοπίσει ο ανυποψίαστος περαστικός λόγω της πυκνής βλάστησης που τα περιβάλλει  και το σημείο στο οποίο βρίσκονται.

Το είναι ονομάζεται του Παρθένη, από τον ιδρυτή του τον Σκιαθίτη μοναχό Παρθένιο και βρίσκεται στη θέση Μικρός Ασέληνος, πλησίον της Κουνίστρας, γιορτάζει δε στις 24/6 (γενέθλιο Προδρόμου) και ανήκει στην ενορία των Τριών Ιεραρχών.  Εκεί κοντά είναι και η πηγή Δασκαλειό όπου επί τουρκοκρατίας λειτουργούσε σχολείο.  Υπήρξε μάλιστα και ησυχαστήριο γυναικών μοναχών το οποίο δημιούργησε το  1841  ο  ιερομόναχος  Διονύσιος  ὁ  Γέροντας  μετά τη διάλυσή του από την αντιβασιλεία. Είναι κτίσμα του 16ου αιώνα το οποίο ανακαίνισε ο Μωραϊτίδης το 1895. Είναι το γνωστό μοναστηράκι με την οβίδα για καμπαναριό...

Το άλλο εξωκλήσι λέγεται των Πασχαλαίων κι υπήρξε επίσης μοναστηράκι. Βρίσκεται στου Αχειλά το ρέμα προς Κεχριά και τον συναντάμε στο δρόμο πηγαίνοντας με τα πόδια στην Κουνίστρα απ` της Μαμούς...

Γιορτάζει στις 25/5 (στην  Γ΄ εύρεση  της κεφαλής του Προδρόμου) και αποτελεί κτίσμα του 1726 που ανακαινίσθηκε απ’ τους Πασχαλαίους το 1905, ανήκει δε στην Παναγία Λιμνιά. Λειτούργησε κι εδώ σχολείο (1809- 1821) και μάλιστα Σταυροπηγιακό το οποίο δημιούργησε ο μοναχός Δαβίδ, κατά κόσμον Δημήτριος Οικονόμου πατέρας του λόγιου Επιφανίου Δημητριάδη.

 

Απ’ αυτόν το Αη Γιάννη (των Πασχαλαίων) πέρασε και στάθηκε η Φραγκογιαννού στη πασίγνωστη νουβέλα του Παπαδιαμάντη «Η ΦΟΝΙΣΣΑ» η οποία πρωτοδημοσιεύτηκε  το 1903 σε συνέχειες στο περιοδικό “Παναθήναια”, συνεπώς η ηρωίδα πήγε στον παλιό ερειπωμένο μονίδριο.

 Προηγουμένως η Φραγκογιαννού, αφού ήδη είχε σκοτώσει τη µικρή εγγονή της, επιθυμούσε θεία δικαίωση γιατί, καθώς πήρε στα χέρια της το νόμο του Θεού, κατά βάθος ανησυχούσε για την ορθότητα της πράξης της.  

Περνά προηγουμένως από το εξωκλήσι του Αγ. Αντωνίου μα συνέχισε το δρόμο της λέγοντας : «∆ὲν εἶµαι ἄξια (…)νὰ µπῶ σ` ἕνα ξωκκλήσι ποὺ τόσο συχνὰ λειτουργιέται... Ἂς πάω καλύτερα στὸν Ἀϊ-Γιάννη τὸν Κρυφό…»

Βλέπουμε πως μέσα στη συγκεχυμένη και παράλογη σκέψη της έχει και κάποια επίγνωση της μηδαμινότητάς της που επιβαρύνεται απ’ το φόνο.

Και τότε καταλήγει στον Αη Γιάννη τον Κρυφό που ενώ ονομάζεται έτσι επειδή κείτεται «ὄπισθεν τοῦ μικροῦ αὐχένος, καλυπτόμενος ἀπὸ τὰ δύο βουνά, καὶ ἀπὸ πυκνὴν λόχμην», ο αφηγητής μας δίνει κι άλλη μια πληροφορία πως «τὸν Ἁι-Γιάννην τὸν Κρυφὸν ἐπεκαλοῦντο τὸν παλαιὸν καιρὸν ὅλοι ὅσοι εἶχον «κρυφὸν πόνον» ἢ κρυφὴν ἁμαρτίαν.» και ότι «η γραῖα Χαδούλα ἐγνώριζε τὴν δοξασίαν ἢ τὸ ἔθιμον τοῦτο, καὶ διὰ τοῦτο ἐνθυμήθη νὰ ἔλθῃ σήμερον εἰς τὸν παλαιόν, ἔρημον ναΐσκον, ὅπως προσφέρῃ τὰς ἱκεσίας της».

Πήγε λοιπόν στον Αη Γιάννη όχι για να κρυφτεί μα για να προσκυνήσει, να εξομολογηθεί σιωπηρά και να μάθει κατά πόσο η εγκληματική για τους ανθρώπους σκέψη της, είναι αρεστή στο Θεό.

Είναι ο Αη Γιάννης Θεός; Ασφαλώς και όχι. Γι’ αυτό και δεν απευθύνεται μόνο σ’ αυτόν :  «ἔκαμε τρεῖς στρωτὰς γονυκλισίας ἐμπρὸς εἰς τὴν τοιχογραφίαν τὴν ἡμιεφθαρμένην. Εἶτα, ἀνακυκλοῦσα εἰς τὸν νοῦν τὴν ἔμμονον ἰδέαν, ἥτις τῆς εἶχε κολλήσει, χωρὶς νὰ τὴν ἐκφράζῃ μεγαλοφώνως, εἶπε μὲ φωνήν, τὴν ὁποίαν θὰ ἠδύνατο ν᾽ ἀκούσῃ τις, ἂν παρίστατο μάρτυς τῆς σκηνῆς ἐκείνης: «Ἂν ἔκαμα καλά, Ἁι-Γιάννη μου, νὰ μοῦ δώσῃς σημεῖο σήμερα… νὰ κάμω μιὰ καλὴ πράξη, ἕνα ψυχικό, γιὰ νὰ γαληνιάσ᾽ ἡ ψυχή μου κ᾽ ἡ καρδούλα μου!…»

Ποια ήταν η τοιχογραφία που αργότερα σκεπάστηκε με ασβέστη; Μας το λέει λίγο πιο πάνω ο Παπαδιαμάντης:

« Μόνον δεξιόθεν τοῦ χοροῦ ὑπῆρχε μία τοιχογραφία παριστῶσα τὸν Ἅγιον Ἰωάννην τὸν Πρόδρομον μαρτυροῦντα τὸν Χριστόν· «Ἴδε ὁ Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου». Τὸ πρόσωπον καὶ ἡ χεὶρ τοῦ Βαπτιστοῦ, τεινομένη καὶ δεικνύουσα, διεκρίνοντο ὁπωσοῦν καλῶς. Τὸ πρόσωπον τοῦ Σωτῆρος λίαν ἀμυδρῶς ἐφαίνετο ἐπὶ τοῦ ὑγροῦ τοίχου

Η Φραγκογιανού λοιπόν τα λέει στον Αη Γιάννη για να τ’ ακούσει ο Χριστός με διπλό σκοπό. Αν έκανε καλά να της στείλει Εκείνος σημάδι κι αν όχι, να άρει την αμαρτία της…