Ένα βιβλίο πλούσιο σε εικόνες, αναμνήσεις, φρεσκάδα και σκιαθίτικα αρώματα, κάνει την εμφάνισή του στο νησί της Σκιάθου. Δημιουργός του η γνωστή εικαστικός Μαρία Καλατζή που συγκέντρωσε όλον αυτόν τον πλούτο σε ένα βιβλίο 256 σελίδων με τίτλο «Ενθύμια γεύσεων απ’ τη Σκιάθο – το νησί του Αλ.
Παπαδιαμάντη», που διαβάζεται όχι μόνον σαν βιβλίο συνταγών όταν θα το χρειαστούμε για την παρασκευή κάποιου φαγητού, γλυκού, λικέρ κ.λπ., αλλά και σαν ένας συνοπτικός οδηγός γνωριμίας με τον πλούτο του νησιού, φυσικό, βοτανικό, ιστορικό, λαογραφικό, γαστριμαργικό, δημιουργικό.

Η Μαρία Καλατζή γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα αλλά διαμένει στην Ν. Σκιάθο τα τελευταία 40 χρόνια. Έκανε σπουδές στην Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων, καθώς επίσης στις Καλές Τέχνες και στην Ιστορία της Τέχνης. Έχει διοργανώσει ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στην Αμερική και στα Αραβικά κράτη. Έργα της βρίσκονται σε δημόσια κτήρια αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η αδιάκοπη περιέργειά της για την μελέτη της ιστορίας του φαγητού, την οδήγησε στην αναβίωση των ξεχασμένων Σκιαθίτικων μαγειρικών μεθόδων και συνταγών που συχνά εφαρμόζει στο σπίτι της. Έχοντας πάντα κατά νου ότι κάποιος θα πρέπει να καταπιαστεί εκτενώς συγγραφικά μ’ ένα σχετικό πόνημα, τελικά τόλμησε η ίδια να το κάνει, μετατρέποντας την γεύση της παράδοσης σε αψεγάδιαστα νέα και δροσερή, μεταμορφώνοντας την τοπική γαστριμαργία σε τέχνη με πνοή και ανάσα.

Η σύλληψη της ιδέας και της δημιουργίας του βιβλίου ξεκίνησε πριν από 11 χρόνια και ολοκληρώθηκε φέτος, με διαλείμματα, ανάλογα με τις επαγγελματικές και καλλιτεχνικές υποχρεώσεις της. Με πάρα πολλή δουλειά, μελέτη, έρευνα και αναζήτηση, επισκέψεις, φωτογραφήσεις, δοκιμές, παρασκευές και κυρίως μεράκι από την ίδια τη δημιουργό, αλλά και από τις ευγενικές και δοτικές «μαστόρισσες» σκιαθίτισσες νοικοκυρές που μοιράστηκαν τις γνώσεις και την πολύτιμη εμπειρία τους, προκειμένου να μη χαθούν στο πέρασμα του χρόνου τα παμπάλαια γαστριμαργικά μυστικά της κάθε οικογένειας, που ταξίδευαν από γενιά σε γενιά και έχουμε την τύχη να αποκαλύπτονται και σε εμάς.

Τα περισσότερα ντόπια φαγητά αναφέρονται στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, όχι σαν φαγητά, αλλά σαν «χάδια της κοιλιάς», όπως τα αποκαλούσε.
Σουπιές με άγρια λάχανα πίτας ή γεμιστές με ρύζι, αστακό με μάραθα, χταπόδι σπετσοφάι - λιόκαφτο αλλά και ξυδάτο, πεσκανδρίτσα (σκλεπού) στιφάδο με ξινοκορόμηλα, αχινοί γεμιστοί, σφυρίδα σύβραση με ντομάτα, ψάρια σαβόρο, γαλιποκεφτέδες, σμέρνα λιόκαφτη, καραβίδες αλλά και καβούρια με κολοκυθάκια, πίνες κρασάτες, σαλάχι σαλατούρι, ομελέτα αθερίνες, φούσκες, κ.ά. Τυροπιτάρια με χλωροτύρι, καλαπόδια με λάχανα πίτας, τυροπιτάρια, πρασιλιθρόπιτες, γιαπράκια, γιουβετσάδες, κοκορέτσια στο τσάκνο, κολοκυθολούλουδα γεμιστά, καστρινή φασολάδα με καυκαλίδα, γεμιστά νηστίσιμα Μικρασιάτικα με κουκουνάρι και σταφίδες, χοιρινό με χόρτα πίτας και ντομάτα, τραχανάδες, Χριστόψωμο, ελιές και τρόποι συντήρησης, πάστωμα
ψαριών, σαλάτες από σπαράγγια, φτέρες, κρίταμα, βολβούς, κ.ά. Κυδωνόπαστο και πελτές κυδώνι, πετιμέζι, μουσταλευριές από σταφύλια αλλά και συκαλευριές, σουτζούκια, μουστόπιτες ξερές, αλμυρή αλλά και γλυκιά γαλατόπιτα, πίτα από κόκκινο κολοκύθι, σύκα γεμιστά, γλυκά κουταλιού, λαδοκουραμπιέδες νηστίσιμοι, κουκουναρόπιτα, φουσκάκια, εορταστικά και παραδοσιακά σκιαθίτικα γλυκά, λικέρ κ.ά.

Η Μαρία Καλατζή με πίστη, προσήλωση και ευλάβεια προσπάθησε να καλύψει κάθε τομέα που θα έκανε το βιβλίο της πλούσιο και ολοκληρωμένο, όπως το ονειρεύτηκε. Από τις σελίδες του δεν λείπουν ούτε τα βότανα και φυτά του νησιού, τα όμορφα τοπία, τα μουσεία, τα ξωκλήσια καθώς επίσης τα έθιμα και οι παραδόσεις, τα ενθύμια από αγροτικές εργασίες, ο κυρ-Αλέξανδρος είναι κι αυτός εκεί, περπατά ανάμεσα στις γραμμές κερνώντας μας τον «Αλυπιακό οίνο» στο δικό του σπίτι-μουσείο.

Διακοσμητικά στοιχεία των σελίδων του βιβλίου αποτελούν τα εικαστικά έργα της Μαρίας Καλατζή που δένουν με τα κείμενα και ως λαχταριστό κέρασμα οι έγχρωμες φωτογραφίες των εδεσμάτων που με μεράκι μαγείρεψε. Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί καλλιτεχνική δημιουργία του αξιόλογου σκιαθίτη εικαστικού Παναγιώτη Καριοφύλλη. Ζηλευτές οι γλυκιές και αλμυρές πίτες που σε προκαλούν να μην μείνεις στο ένα μόνον κομμάτι, με αγνά ντόπια υλικά και μυρωδικά μαζεμένα ένα ένα βλασταράκι από την πλούσια και εύφορη σκιαθίτικη γη αλλά και θαλασσινά αγνά κεντίδια των διχτυών μαγειρεμένα με πολλούς τρόπους που σε τρελαίνουν με τη γεύση τους. Επίσης τα γλυκά κουταλιού και παραδοσιακά γλυκά χαμαλιά, μπακλαβάς, αμυγδαλωτά, ροζέδες, που προσφέρονται σε γιορτές, αρραβώνες, γάμους και βαφτίσεις για να είναι γλυκιά η νέα ζωή για τους νεόνυμφους και το νεοφώτιστο, λικέρ με ιδιαίτερες γεύσεις, ρόδι, αρμπαρόριζα, κερασώ, καρύδι –που γίνονται νόστιμα ενθύμια –δώρα– και χριστουγεννιάτικα γλυκά για να μπει καλά ο χρόνος.

Ανυπομονώ να ξεκινήσω να φτιάχνω τις νοστιμότατες συνταγές του, με μοναδικό μου δίλημμα από ποιάν να πρωτοξεκινήσω...  Νιώθω ιδιαίτερη τιμή αλλά και μεγάλη χαρά που προλογίζω αυτό το εξαιρετικό βιβλίο. Σαν γνήσια Κωνσταντινουπολίτισσα, που εκτιμά και σέβεται τις παραδόσεις και λατρεύει την
δημιουργική μαγειρική με τις και πλούσιες αγνές γεύσεις, αγάπησα αυτό το βιβλίο από τη σύλληψη της ιδέας της δημιουργίας του και στην πορεία του ζούσα την ανησυχία, τη μελέτη, τις παρασκευές της συγγραφέως, που πολλές από αυτές γεύθηκα σε όλο αυτό το διάστημα. Με την ολοκλήρωσή του με εξέπληξε η πλούσια θεματολογία του, που ήταν πάνω από ό,τι φαντάσθηκα, με κέρδισε, και με ταξίδεψε ξανά στο πανέμορφο νησί της Σκιάθου από όπου έχω αλησμόνητες αναμνήσεις.

Όλα αυτά είναι περίτεχνα υφασμένα σε έναν υπέροχο καλαίσθητο τόμο με νοσταλγικό άρωμα Σκιάθου, ασυννέφιαστου ουρανού, γαλαζοσμαραγδένιας θάλασσας και αλησμόνητων γευστικών και μη αναμνήσεων και αναπολήσεων από το μαγευτικό νησί του Παπαδιαμάντη.

(*) Η Στέλλα Λεοντιάδου είναι Λογοτέχνις - αρθρογράφος - κριτικός λογοτεχνίας
Πολιτιστική εκπρόσωπος του Ομίλου για την UNESCO Τεχνών, Λόγου & Επιστημών Ελλάδος