Εξακοντιστηκε σε απίστευτα μεγέθη ο αριθμός των ναυαγίων, με την συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων- πάνω από 90%- να οφείλεται σε πολεμική αιτία (ναυμαχία, τορπιλισμός, νάρκη, αεροπορική επιδρομή κ.α.) κι ένα μόνο μικρό ποσοστό να προέρχεται από τις συνήθεις προκλήσεις (κακοκαιρία, ανθρώπινο λάθος, βλάβη, πυρκαγιά κ.α.). Για την περίοδο αυτή (1940-1944) επιβάλλεται η γραφή ξεχωριστής μελέτης, ακριβώς λόγω της ιδιαιτερότητάς της και του τεράστιου αριθμού απωλειών, ζωών και πλοίων.

Eτσι και εμείς στην παρούσα καταγραφή, θα προχωρήσουμε στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια (1944-1948) παρακολουθώντας περιπτώσεις ναυαγίων στο αρχιπέλαγος των Β. Σποράδων, όπως αυτά εντοπίστηκαν στην έως τώρα έρευνά μας.

Ατυχώς η μεταπολεμική ναυαγιολογική καταγραφή αρχίζει μ’ ένα εμφατικό συμβάν, την προσάραξη και καταστροφή του α/π Ιωνία στη Σκιάθο, όπως διαπιστώνεται στην παράγραφο που ακολουθεί.

1. Α/Π ΙΩΝΙΑ.

Είναι πραγματικά πολλές φορές περίεργα τα παιχνίδια της μοίρας σχετικά με την τύχη κάποιων πλοίων. Το ατμόπλοιο «Ιωνία» των Ελληνικών Μεσογειακών Συγκοινωνιών (ΕΛ.ΜΕ.Σ.), μαζί με το ατμόπλοιο Κορινθία της ίδιας εταιρίας, ακολούθησε ως επίτακτο, τον ελληνικό στόλο στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, το 1941. Επιστρέφοντας με την απελευθέρωση τα δύο πλοία ήταν τα μοναδικά που μπορούσαν άμεσα να δρομολογηθούν σε ακτοπλοϊκές συνδέσεις, μιας και ο επιβατικός στόλος είχε αφανιστεί στον πόλεμο σχεδόν ολοκληρωτικά. Επρόκειτο για ένα νέο σχετικά σκάφος, ναυπηγημένο στην Γλασκώβη το 1923, μήκους 85 μέτρων, ολικής χωρητικότητας 1970 και καθαρής 863 κόρων και είχε αγοραστεί το 1934 από την Ακτοπλοΐα της Ελλάδος (ΑΚΤ.ΕΛ.), για να περιέλθει ακολούθως στην «αδελφή» ΕΛ.ΜΕ.Σ., καλύπτοντας γραμμές της Μεσογείου. Το α/π «Ιωνία», αν και επιβιώνει του πολέμου, έμελλε να ναυαγήσει προτού καλά- καλά συμπληρωθούν δύο μήνες από την απελευθέρωση της Ελλάδας. Ενώ ταξίδευε για Θεσσαλονίκη και Καβάλα με εφόδια του Ερυθρού Σταυρού, στρατιωτικό υλικό και 90 επιβάτες (πολλοί στρατιωτικοί), δόθηκε διαταγή να επιστρέψει στον Πειραιά, δίχως να επιτραπεί ο ελλιμενισμός, επειδή υπήρχε κίνδυνος- όπως ειπώθηκε- αρπαγής του φορτίου από τους αντάρτες. Κατά την επιστροφή, ο πλοίαρχος αναζήτησε καταφύγιο στη Σκιάθο καθώς επικρατούσε δυνατή κακοκαιρία, αλλά κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες προσάραξε στη βραχονησίδα Ρέπι (Τρυπητή) ή Αρκός, έξω από το λιμάνι του νησιού. Από τους επιβάτες χάθηκαν τρεις στην προσπάθειά τους να εγκαταλείψουν το πλοίο και να βγουν στην πλησιέστερη ακτή. Το ναυαγισμένο σκαρί εγκαταλείφθηκε στο σημείο εκείνο για να επιχειρηθεί η ανέλκυσή του από γιουγκοσλαβικό ειδικό συνεργείο στα 1953. Ένα σκαρί που γλίτωσε από την οργή του πολέμου, χάθηκε άδοξα σε μια «τυπική» κακοκαιρία του Αιγαίου! Πάντως, οι πληροφορίες είναι λιγοστές μιας και το γεγονός συνέβη σε μια ιδιαίτερη τεταμένη και κρίσιμη περίοδο που πιθανότατα υπήρχε λογοκρισία. Όπως είναι γνωστό, εκείνες τις ημέρες τα «Δεκεμβριανά» μαίνονταν στην Αθήνα.

Να υπενθυμίσουμε, όπως συμβαίνει και με τα υπόλοιπα ναυάγια πλοίων, διεξοδική απόδοση του γεγονότος θα συμπεριληφθεί στην ετοιμαζόμενη μελέτη μας «Ναυάγια πλοίων στις θάλασσες της Μαγνησίας».

2. ΑΝΕΜΟΤΡΑΤΑ.

Θανάσιμο κίνδυνο για τη ναυσιπλοΐα αποτελούσαν οι νάρκες που παρέμεναν στις ελληνικές θάλασσες μετά το τέλος του πολέμου, έως ότου ολοκληρωθεί ο καθαρισμός, έπειτα από επίπονες ναρκαλιευτικές επιχειρήσεις- συχνά με οδυνηρό τίμημα- που κράτησαν περίπου μια πενταετία ως το 1949. Επρόκειτο για αχαρτογράφητα ναρκοπέδια ή μεμονωμένες νάρκες που είχαν αποκοπεί και άλλες «αδέσποτες» μαγνητικές και ακουστικές που προκάλεσαν πολύνεκρα ναυτικά δυστυχήματα. Ο αριθμός των απωλειών δραματικός καθώς πραγματοποιούνταν ισχυρές εκρήξεις ικανές να βυθίσουν πλοία.

Αρκετά συχνά συνέβησαν σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια τέτοια περιστατικά με μηχανότρατες (ανεμότρατες) όταν τύχαινε να εμπλακεί κάποια «αδέσποτη» νάρκη στα συρόμενα στο βυθό αλιευτικά εργαλεία (δίχτυα) με επακόλουθο κατά την ανάσυρση τη δυνατή έκρηξη που κυριολεκτικά διέλυε το ξύλινο σκαρί, με απώλειες των επιβαινόντων ψαράδων. Σ’ αυτή την κατηγορία εντάσσεται και η περίπτωση της ανεμότρατας του Ιωάννη Κουκιά που διαλύθηκε παρασύροντας στο θάνατο τέσσερα μέλη του πληρώματος, ενώ οι υπόλοιποι τέσσερις τραυματίστηκαν- ο ένας βαριά.

Να σημειωθεί πως εδώ δεν υπήρξε εμπλοκή νάρκης στο δίχτυ, αλλά πρόσκρουση του επιπλέοντος φονικού όπλου στο σκάφος μιας και ήταν δύσκολη η αποφυγή της σύγκρουσης, επειδή αυτό μαζί μ’ ένα ακόμη, βρισκόταν σε διαδικασία αλιείας με περιορισμένη δυνατότητα μανούβρας.

«Και νέον τραγικόν δυστύχημα. Πεσούσα επί νάρκης ανετινάχθη η ανεμότρατα του Ιωαν. Κουκιά. 4 αλιείς εύρον τον θανάτον.

Τραγικόν όσο και πολύνεκρο δυστύχημα έλαβε χώραν προ τινών ημερών εις το πέλαγος βοριοανατολικώς της Σκιάθου. Εις τα ύδατα εκείνα ηλίευεν η ανεμότρατα (μηχανότρατα) του γνωστού επιχειρηματίου Ιωάννου Κουκιά, μαζί με την ανεμότρατα του Ιω. Τζούμα. Εις μίαν στιγμήν όμως κι ενώ το αλιευτικόν σκάφος του κ. Ι. Κουκιά έπλεεν ηρέμως, εγένετο αντιληπτή νάρκη εις μικράν απόστασιν. Παρ’ όλην την προσπάθειαν να παρακαμφθεί η νάρκη, τούτο δεν επετεύχθη και μετά ολίγον προσκρούσασα επί της νάρκης η ανεμότρατα ανετινάσσετο μετά πατάγου, εις τον αέρα, διαλυθείσα εις αμέτρητα τεμάχια. Εκ των επιβαινόντων του αλιευτικού σκάφους, εύρον οικτρόν θάνατον οι Κων. Μαρμαρινός, Απ. Θ. Ορφανός, Αλ. Τηγανίτας και ο μηχανικός Γαλανός, υιός του Παν. Γαλανού. Σοβαρός εξ’ άλλου ετραυματίσθη ο υιός του ιδιοκτήτου της ανεμότρατας, Απόστ. Ι. Κουκιάς, παραμορφωθέντος οικτρώς του προσώπου του, ελαφρότερα δε τραύματα υπέστησαν οι τρεις άλλοι εκ του πληρώματος οι οποίοι και περισυνελέγησαν υπό του αλιευτικού σκάφους του Ιω. Τζούμα. Ο ιδιοκτήτης Ιω. Κουκιάς δεν επέβαινεν της ανεμότρατας. Καθώς είναι αυτονόητον τίποτε απολύτως εκ των δικτύων, εξαρτημάτων και μηχανημάτων του ανατιναχθέντος σκάφους δεν κατέστη δυνατόν να περισωθή». (18/4/1945).

Από τον τίτλο του παραπάνω κατατοπιστικού δημοσιεύματος, φαίνεται η πυκνότητα των ναυαγίων από νάρκες- απομεινάρια του πολέμου. Πράγματι αν ανατρέξουμε σε διάφορες πηγές, ειδικά το 1945-46, θα συναντήσουμε πολλά τέτοια δυστυχήματα που καταδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος για την ασφαλή ναυσιπλοΐα.

3. Π/Κ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ.

Το εμπορικό πετρελαιοκίνητο καΐκι «Αναστασία», νηολογίου Σύρου 549, ολικής χωρητικότητας 30 κόρων και καθαρής 22 του κ. Κων. Πράγια με καπετάνιο τον Μ. Μπόγδανο ταξίδευε από την Κύμη στη Θεσσαλονίκη. Λόγω του καιρού αναζήτησε απάγκιο στον υπήνεμο, γνωστό όρμο Άγιος Πέτρος στην νησίδα Κυρά- Παναγιά, έχοντας παρακάμψει αναγκαστικά λίγο από την κανονική πορεία. Έπειτα από παραμονή μια ημέρας σαλπάρισε το πρωί της 25^ης Οκτωβρίου του 1947. Αλλά καθώς έβγαινε από τον όρμο με πλήρη ταχύτητα έπαθε βλάβη στο τιμόνι και προσέκρουσε με δύναμη στη βραχώδη ακτή μ’ επακόλουθο γενικευμένη εισροή υδάτων και άμεση βύθιση χωρίς να υπάρχει δυνατότητα διάσωσης του σκάφους, ενώ απωλέστηκε και το φορτίο που αποτελούνταν από 35 τόνους λιγνίτη, 15 σάκους με κρεμμύδια και δοχεία με λάδι. Η κακοκαιρία που ακολούθησε αποτελείωσε το βυθισμένο σκαρί. Το ευτύχημα, σε τούτη την απρόσμενη βύθιση, ήταν πως δεν υπήρξαν ανθρώπινες απώλειες. Το συμβάν καταγράφεται στο δίτομο έργο «Τα Ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες» του ναύαρχου λιμενικού Χρ. Ντούνη (τόμος Α’, σελ. 133) απ’ όπου αντλούμε και τα παραπάνω στοιχεία.

4. Π/Κ ΙΩΑΝΝΗΣ Δ.

Πετρελαιοκίνητο εμπορικό, νηολογίου Πειραιά 1362, ολικής χωρητικότητας 88 κόρων και καθαρής 51 που μπορούσε να μεταφέρει 170 τόνους φορτίο, είχε αποπλεύσει στις 6/9/1948 από την Κύμη με προορισμό τη Θεσσαλονίκη, μεταφέροντας 162 τόνους λιγνίτη (ίδιο δρομολόγιο και φορτίο με το Π/Κ «Αναστασία»), με κυβερνήτη τον Γ. Τσεσμελή και πλήρωμα πέντε ατόμων. Κι αυτό, λόγω του καιρού αναζήτησε επίσης καταφύγιο στην Κυρά- Παναγιά, έως ότου βελτιωθεί η κατάσταση, στις 7/9. Την επόμενη (8/9) σαλπάρισε πριν ξημερώσει, πιθανότατα επειδή υπήρξε ύφεση των φαινομένων, αλλά αργότερα κι αφού είχε προχωρήσει αρκετά, νέα επιδείνωση ανάγκασε τον καπετάνιο να αναστρέψει προς τη Σκιάθο έχοντας προφανώς τον καιρό πρύμα- δευτερόπρυμα. Όμως η σφοδρότητα του κυματισμού ήταν τέτοια που κάλυπτε το φορτωμένο πλεούμενο, με επακόλουθο την εισροή υδάτων και το σβήσιμο της μηχανής ώστε το σκαρί να γίνει έρμαιο των κυμάτων. Μπροστά στην επερχόμενη βύθιση το πλήρωμα εγκατέλειψε έγκαιρα το σκάφος κι επιβιβάστηκε στη βοηθητική λέμβο, με την οποία κατάφεραν να φθάσουν με πολύ κόπο, έπειτα από πολύωρη κωπηλασία μέσα στη φουρτουνιασμένη θάλασσα, στις βόρειες ακτές της Σκιάθου και να διασωθούν.

Και αυτό το συμβάν καταγράφεται στο δίτομο έργο «Τα Ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες» του ναύαρχου λιμενικού Χρ. Ντούνη (τόμος Α’, σελ. 278) απ’ όπου αντλούμε και τα παραπάνω στοιχεία.

Πηγη:Ταχυδρόμος