SKIATHOS Ο καιρός σήμερα
MARKET DAMIANOS thalassioskosmos ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΓΕΡΜΑΝΟΣ EPY SYSTEMS
ΣΚΙΑΘΟΣΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣΠΟΡΑΔΕΣΟΙΚΟΝΟΜΙΑΜΑΓΝΗΣΙΑΠ. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΛΛΙΑΝΟΣΠ. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΛΛΙΑΝΟΣ

Ἡ Προαἰρεση: Ἕνα κοινό Χριστουγεννιάτικο ἔθιμο στό Τρίκερι, στή Σκιάθο καί στό Κλῆμα τῆς Σκοπέλου | γράφει ο π. Κων/νος Καλλιανός

2023-12-16 22:45:32
Στήν ἐφημερίδα τοῦ Βόλου "Θεσσαλία"τήν Κυριακή 22 Δεκεμβρίου 2002, ὁ Τρικεριώτης λόγιος Κώστας Δ. Πατρίκος, παρουσιάσε τό ἔθιμο τῆς "Προαίρεσης"πού γινόταν στόν τόπο του κατά τόν Ὄρθρο τῶν Χριστουγέννων, ὅταν ψαλλόταν ὁ εἰρμός τῆς ἐνάτης ὠδῆς τοῦ Ἰαμβικοῦ Κανόνος τοῦ ἁγ. Ἰω. τοῦ Δαμασκηνοῦ, "Στέργειν μέν ἡμᾶς.....", πού κατέληγε ὡς ἑξῆς: "Ὅση πέφυκεν ή προαίρεσις δίδου", ἔθιμο πού γινόταν καί στό χωριό μου, τό Κλῆμα, ἀλλά καί στή Γλώσσα καί στή Σκιάθο. Στό Κλῆμα δέ γινόταν ὡς ἑξῆς1:
Μόλις ψαλλόταν ὀ τελευταῖος αὐτός στίχος ἀμέσως ξεκινοῦσαν ἀπό τό ἱερό δύό-τρία παιδιά, τά ὁποῖα παίρνανε ἀπό τούς ψάλτες τό Μηναῖο ἀνοιχτό ἤ τό Ἀπόστολο καί γυρνούσανε σ᾿ ὅλο τό ἐκκλησίασμα, πού ἔριχνε μέσα στό βιβλίο νομίσματα: συνήθως δεκάρες, κανένα πενηταράκι ἠ καμμιά δραχμή. Σπάνια, ἄν εἶχε φρεσκοφανεῖ κάποιος "ἀμερικάνος" ἤ "παποριέρης", δηλαδή κάποιος μετανάστης ἠ ναυτικός, νά ἔπεφτε μέσα στό βιβλίο καί κανένα τάλληρο!
Τά χρήματα αὐτά τά μοιράζονταν, στό τέλος τῆς λειτουργίας, τά παιδιά τοῦ ἱεροῦ, αὐτά πού βοηθοῦσαν δηλαδή τόν παπᾶ. Ποιά, τώρα, ἦταν ἡ βοήθεια; Πρῶτα-πρῶτα νά ἔχουμε ἀναμμένο τό θυμιατό, ὄχι μέ κάρβουνα τοῦ ἐμπορίου, ἀλλά μέ ξυλοκάρβουνα, τά ὁποῖα πέρναμε μέσα σέ μαγκάλι, ἀπό τήν πλούσια πάντα σέ φωτιά παραστιά τοῦ κελλιοῦ, τό ὀποῖο ἦταν ἀκριβῶς ἀπέναντι ἀπό τήν πόρτα τοῦ ἰεροῦ πού ἔβγαινε στό Νάρθηκα. Τό μαγκάλι χρησίμευε, χειμώνα-καλοκαίρι, γιά νά ζεστάινεται κάπως τό κρύο ἱερό τίς παγωμένες μέρες, ἀλλά κάι νά "βράζει"τὀ ζέον. Ἄλλη ἐργασία τῶν μεγάλων κυρίως παιδιῶν ἦταν νά κόβουν τό ἀντίδωρο, νά ντύνουν τά ἄλλα παιδιά καί συνάμα νά λένε καί τό "Πάτερ ἡμῶν", ἀλλά καί νά κανονίζουν τά τοῦ ἰεροῦ Βήματος Αὐτά τἀ παιδιά πού βοηθοῦσαν τόν παπᾶ ἔπρεπε, λοιπόν, ν᾿ ἀνταμειφθοῦν, γι᾿ αὐτό καί δέχονταν πρῶτα-πρῶτα τήν κολώνια πού τούς ἔριχνε ὁ ἐπίτροπος τίς χρονιάρες μέρες, ἀλλά κάι τό ὅποιο φίλεμα, δηλαδή μιά δραχμή τό πολύ ἤ ἔνα πενηνταράκι, γιατί τό χωριό τὄδερνε ἡ φτώχεια κι ἡ ἀνέχεια. Μήτε συντάξεις ὑπῆρχαν, οὔτε καί πολλά μεροκάματα. Γι᾿ αὐτό κι ἔβλεπες στά μαγαζιά νά γράφονται σελίδες ὁλόκληρες τά βερεσέδια, τά ὁποῖα καί ξεχρέωναν οἱ παλιοί Κληματιανοί τό καλοκάιρι, δουλεύοντας στίς ρετσίνες κι ἀργότερα στό δαμάσκηνο ἤ τόν Σεπτέμβριο, πού πουλοῦσαν τό ἀμύγδαλο καί τόν Ὀκτώβριο, ὅταν μάζευαν τίς μαῦρες ἐλιές. Τό ἔθιμο αὐτό, πού σταμάτησε στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1950, βλέπουμε νά συγγενεύει τόσο μέ τή θρησκευτικὴ ἐθιμικὴ πρακτικὴ τῆς γειτονικῆς Σκιάθου τοῦ τέλους τοῦ 19ου αἰ, ὅπως ἐπίσης καί μέ ἐκείνη τοῦ Τρικερίου. Ἀναφέρει, λοιπόν, ὁ Παπαδιαμαντης: «Μετὰ πέντε λεπτὰ κάποιος μικρὸς συγκλονισμὸς ἐφάνη ἐντὸς τοῦ χοροῦ, μεταξὺ τοῦ κύκλου ὀλίγων μαγκῶν καὶ μαθητῶν τοῦ Ἑλληνικοῦ σχολείου, οἵτινες περιεβόμβουν τὰ δύο ἀναλόγια. Ἐπρόκειτο νὰ κανοναρχήσουν τὰς «προαιρέσεις». Τὸν εἱρμὸν τῆς θ´ ᾠδῆς, ὅστις τελειώνει εἰς τὰς λέξεις «ὅση πέφυκεν ἡ προαίρεσις, δίδου», ἄδηλον ἂν ὁ κὺρ Ἀναγνώστης τῆς Εὐγενίτσας ἢ ὁ μπαρμπ᾽ Ἀναγνώστης ὁ Παρθένης ἢ ἄλλος τις προγενέστερος αὐτοῦ, τὸν ἡρμήνευσεν ὅτι ἐσήμαινε νὰ δίδωνται, χάριν τῆς ἡμέρας, προαιρετικὰ φιλοδωρήματα εἰς τὸν κανονάρχον, καὶ εἶχεν εἰσαχθῆ ἔθιμον, ὅταν τὸ παιδίον τὸ κανοναρχοῦν ἐτελείωνε τὸν στίχον ἐκεῖνον, νὰ περιέρχεται τεῖνον ἀνοικτὸν τὸ Μηναῖον, πρὸς τοὺς προεστοὺς καὶ ἄλλους κατόχους τῶν στασιδίων, οἵτινες ἐφιλοτιμοῦντο νὰ ρίπτωσιν ἐντὸς τοῦ βιβλίου ἀργυρᾶ κέρματα, τουρκικά, σπανίως κανὲν σβάντζικον*, διὰ ν᾽ «ἀσημώσουν» τὸν κανονάρχον»2. Καὶ συνεχίζει ὁ Μωραϊτίδης: «Ἔπρεπεν ἀφοῦ καλαναρχήσω τὸν τελευταῖον εἰρμὸν «Στέργειν μὲν ἡμᾶς»μὲ τὸν τελευταῖον αὐτοῦ στίχον «ἡ προαίρεσις δίδου» νὰ φύγω ἀπὸ τὸν ψάλτην καὶ νὰ περιέλθω, μὲ ἀνοικτὸν τὸ βιβλίον ὡς δίσκον, ὅλα τὰ στασίδια, ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, καὶ στεκόμενος ἐμπροστά των, εἰς τὴν ἀράδα, νὰ χαιρετιίζω ἕναν-ἕναν, ἐπαναλαμβάνων: «ἡ προαίρεσις δίδου», τὸν τελευταῖον τοῦ εἰρμοῦ στίχον, ὅπερ ἰσοδυναμεῖμ»διὰ τὸν κόπον μας ὁποὺ καλαναρχοῦμεν ὅλον τὸν χρόνον...»Καὶ τότε κάθε ἕνας νὰ μοῦ ρίπτῃ εἰς τὸ βιβλίον ὅ, τι προαιρεῖται, ὅ, τι εὐχαριστεῖται...».3 Τὸ ἔθιμο μνημονεύει κι ὁ π. Γέωργιος Ρἠγας σημειώνοντας πὼς γινόταν στὰ παλιότερα χρόνια.4 Ὅσον ἀφορᾶ τὸ Τρίκερι τώρα καὶ τὴν ὕπαρξη τοῦ ἐθίμου αὐτοῦ, ἴσως πρέπει νὰ λάβουμε ὑπόψη μας πὼς μπορεῖ νὰ ἔχει τὶς ρίζες του, στὰ χρόνια δηλαδὴ τὴς Ἀρχιερατείας τοῦ Εὐγενίου στὴν Ἐπισκοπὴ Σκιάθου Σκοπέλου , ὅταν τὸ Τρίκερι ἀνῆκε στὴν ἐν λόγω Ἐπισκοπή. 5 Σήμερα τὸ ἔθιμο αὐτὸ ἔχει καταργηθεῖ, ὅπως τόσα ἄλλα. π. Κ. N. Καλλιανός υ. γ. Τή φωτογραφία (Εἰκ.6), ἡ ὁποία ἐμφανίζει τήν ἀναβίωση τοῦ ἐθίμου τῆς Προαίρεσης, τή δανείστηκα ἀπό τό Διαδίκτυο, ἀπό τή σελίδα τοῦ Πνευματικοῦ Κέντρου τῶν Ἐνοριῶν τῆς γείτονος νήσου Σκιάθου.Τὸ ἔθιμο τελεῖται στὸ «Χριστὸ, στὸ Καστρο»

1 Βλ. π. Κων. Ν. Καλλιανός, Σεργιάνι σὲ ξεχασμενα μονοπάτια, Κλήμα 2000,σελ. 30 ἑξ.

2 Ἀλ. Παπαδιαμαντης, Ἅπαντα, τ. Γ΄ ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα, 1989, 641-42.

3 Ἀλ. Μωραϊτίδης, Χριστούγεννα στὶς Τρεῖς Μποῦκες, εἰς Διηγήματα, τ. Γ΄ ἐκδ. Στιγμή, Ἀθήνα 1993 σελ. 191 , βλ. Κων. Κουτούμπας, Χριστούγεννα στὸν Μωραϊτίδη εἰς http://skiathosiconography.blogspot.gr/2012/12/blog-post_3243.html

4 Π. Γέώργιος Ρήγας, Σκιάθου λαϊκὸς πολιτισμός, τευχ. Δ΄ ἔκδ. Ἑτ. Μακεδ. Σπουδῶν, Θεσσαλονίκη 1970, σελ. 114-115

5 Περισσότερα βλ. π. Κων. Ν. Καλλιανός, Ἡ Διαθήκη τοῦ Ἐπισκόπου Σκοπέλου Εὐγενίου, περ. Θεσσαλικὸ Ἡμερολογιο τ. 37 ( 2000), σελ. 241- 262
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
ΘΕΣΣΑΛΙΑ
04/04/2025 | 21:26:52
Δημητριάδος Ιγνάτιος : «Δεν πρέπει να διακυβευτεί η ενότητά μας»
ΕΛΛΑΔΑ
04/04/2025 | 21:24:33
Παρ’ ολίγον τραγωδία στο Ξυλόκαστρο: Καθίζηση υπέστη ο δρόμος την ώρα που πέρναγε λεωφορείο στην Ε.Ο. Πατρών – Κορίνθου
ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
04/04/2025 | 21:19:02
Δεν δέχεται νέα αλλαγή ημερομηνίας για τον ημιτελικό της ΕΠΣΘ | "Στις 9 Απριλίου θα είμαστε εκεί"
ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
04/04/2025 | 21:06:11
LIVE STREAMING | ΠΑΝΙΩΝΙΟΣ - ΑΟ ΣΚΙΑΘΟΥ | Β` ΕΠΣΘ | 23η ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ
04/04/2025 | 20:11:54
203 χρόνια μετά | Γράφει ο π. Παντελεήμων Χούλης 
tanas remax
ΓΕΡΜΑΝΟΣ
SYGKOINONIES SKIATHOU