FATHER ANGEL

Many believe that divine intervention was urging Spiridon Lyssaris to undergo a prolonged midlife crisis in Athens. The extremely intelligent, highly motivated son of a postman was now in his early fifties, stuck in a midlevel city management job and in the throes of realizing his life had no meaning beyond itself. Besides, as far back as he could remember he longed to be an Orthodox Bishop. The thought was always floating somewhere in the back of his mind. Born in Chalkida, Euboea, July 9, 1945, his father, an Athenian, and his mother, originally from Arcadia near Tripoli, were distant cousins who were both able to trace their lineage back to the famous Revolutionary War Hero, General Theodoros Kolokotronis. When Spiridon was two, the couple moved to Athens. As a child Spiridon was outgoing, positive, and immensely popular; witness he was even elected president of his class throughout high school. Physically unassuming with wavy black hair, he was never mischievous until he started college, when skipping half of his classes became a habit. Still, it only took this very bright young man six years to graduate with two degrees. Spiridon's strict and loving mother and father, who were very religious themselves, had always discouraged him from pursuing the idea of becoming a priest because they felt it would limit his potential. Still, in his early teens, Spiridon would line up his sisters and brother and give them communion. In his later teens,he would gather boys outside the church on Sundays to talk about the meaning of the service they had just attended. But he honored his parents' wishes and went to college and studied psychology and economics and, after a short stint in a branch of the Ethniki Bank in Athens, during which he decided he hated mathematics, he was hired to work for the city of Athens reorganizing young people's camps from kindergarten through high school.Yet, even though he was sought after as the foremost expert in Greece on young people's camps and was vacationing in Mikonos in the summer and had developed friends of all stripes, artists,politicians, actors, and was even part owner and manager of a bar near the Acropolis at a time when Greece was experiencing a new found freedom lost during the years of repression under the junta and skirts were shortening and morals were relaxing, even then there was always somewhere in the back of his mind the dream of being an Orthodox Bishop. Some childhood dreams no matter how you try to wish them away, stay with you and won't let you rest. Through it all Spiridon maintained the masquerade of being the bon vivant, the happy go lucky, charming and witty friend and brother with a ready answer for any problem. As the years slowly passed and his mother died, then his grandmother, then his father passed on, a question haunted Spiridon: why had he still not followed his heart's desire? His spiritual advisor in Athens, Papa Angelos, told him that if it was meant to be there would be a sign. Within the month he had a dream, or was it a vision, he had always wondered, it was so real to him. The icon of the Holy Trinity, the Father, Son, and Holy Spirit, seemed alive to him, looking at him, the three almost smiling. It was still so vivid the next day that Spiridon was convinced it was the sign.

THE MONK

The Holy Monastery of the Annunciation had been locked and abandoned by all but a monk, Gerasimos, for a year when Spiridon's friend, Papa Policarpos, a priest from northern Greece, told him he thought it was available. Vangelis Papavangelis, a philologist by education and the current principal of the lyceum in Skiathos,was sitting in his office with a teacher named Yiorgos Karastatiras, who had occasionally contacted Spiridon concerning school athletic programs, when his cell phone rang. It was Spiridon Lyssaris and he wanted to know all about the monastery and could someone show it to him. After a few words, Karastatiras handed the phone to Papavangelis, who knew a great deal about its history and current state. Spiridon mentioned his intention to become a monk and a priest and was curious to know if Evangelistria suited him, and a date was made. Papavangelis, a scholarly and proper man whose physical appearance mirrored his spirit, was also curious as he stood in the chill at the port in the mid afternoon sun waiting for Spiridon's boat, As a priest and a monk this man would naturally be the abbot. At first sight, Spiridon, his casually elegant clothes, his haircut, even the way he walked, appeared to the philologist to be a city man. Having been told he was the mayor of Athens' right hand man, Papavangelis had one burning question which couldn't wait to be answered, so before they drove to the Monastery he offered delicately: "Wouldn't you like a coffee at Dervenis' on the corner?" Over coffee the philologist began taking the city man's measure: "Why? At fifty-two? Why do you have an appetite to become amonk?" "It started from my childhood..." and Spiridon proceeded to relate much of what the reader has become familiar with but in much more detail so that, after a few minutes of listening, Papavangelis stopped listening and interrupted "It's getting late. We should start." On the road to the monastery Spiridon was quiet while Papavangelis tried to familiarize the city man with the history of Evangelistria. "It was founded by Niphon, a monk from Great Lavra in Athos in 1794." "I know." "It was quite significant in the War of Independence." "I know." "It is where the modern Greek flag was first sewn." "I know." "During the second world war, when people were starving, rather than hording food, people from the village would walk the donkey path to pick up vegetables in the courtyard left by those lucky enough to have gardens." "That I didn't know. That's encouraging." Patsoyiannis and Metaxiotis happened to be in the courtyard when Papavangelis opened the gate. Little black balls of goat  dung covered the courtyard, the roof had obviously been leaking, pots had been broken, wood was rotting yet, on this spring day, the pink and purple wildflowers together with the sunlight reflecting off the wild yellow broom blinded Spiridon to the faults and raised his spirit to the possibilities. After a leisurely inspection of the entire complex the four sat for ouzo. Papavangelis never mentioned to the others Spiridon's intention to become abbot. It seemed too odd. So they chatted about the island and Athens city politics and Spiridon bid them good afternoon and left without having met Gerasimos, a monk, who remained in his cell the whole time. Sometimes a boyhood dream can be eclipsed. Being a Bishop would require strict adherence to church laws and tradition, but here Spiridon could be his own boss. As abbot, he could run it his way, the way he always thought Christianity was meant to be. Not bound by any rules. "Christianity is love. Nothing more." He thought that the message had been lost among the pomp and the theatre of the church, as well as its rigidity and slavish adherence to ritual. Once in the car Spiridon's enthusiasm was quite obvious. The whole idea was galloping through him like electricity. Again at Dervenis' over coffee while waiting for his boat Spiridon talked almost nonstop "I'm going to fix it. I'm going to make it beautiful." But the philologist was not easily convinced. "Spiridon, this is a tourist island. Not just a monastery hidden somewhere. Being abbot there will be a heavy burden. So think about it. You just don't put on a monk's robe. This is a big obligation, not just for Evangelistria but for the island." "I can do it. I know I can. I was summoned by the Virgin Herself.She indicated to me that I should serve in Her monastery and do Her work. You don't understand. I am dedicating my life to the Virgin. It was because of this strong belief in Her benevolent power, based on the notion of love, that fifty- two year old Spiridon Lyssaris had committed his life and time. After leaving Papavangelis bewildered in Skiathos, Spiridon went to Chalkida, Euboea, for a visit with Metropolitan Bishop Chrysostomos, who confirmed that the monastery was available. Chrysostomos was wary, but thought that a man of Spiridon's intelligence and ambition with his degrees in Psychology and Economics could be exactly what Evangelistria needed. Besides,his energy and enthusiasm were not to be dismissed. He told Spiridon to return when he was ready and, in the meantime, he would keep him apprised of any change in status. During the next year three different groups of monks from the Holy Mountain showed an interest in Evangelistria, but they were only interested if the monastery could follow Athos rules which included, among others, that the gate be locked at 6:00 PM and that no women be allowed. It was important to the government of Skiathos that the monastery, besides being maintained, should also be developed into a tourist attraction, so the Demos would not approve their residence and the monks were denied permission by the Bishop of Chalkida, who considered the support of the Demos essential for the monastery's success. On a mission now to become abbot of Evangelistria before anyone else, Spiridon was in a hurry to be ordained both monk and a priest. Back in Athens he quickly put his affairs in order and then went to Mikonos for his training in a monastery he had visited during his summer vacations, The Panayia Tourliani. The bishop of the diocese was old and rather flexible regarding rules and,unlike college, where he skipped so many classes, Spiridon now devoured two lessons in one and, within eight months, he was ordained a monk and then a priest, a tribute to his intellect and will. He took the name Angelos, honoring his spiritual advisor and, for the next three months, he stayed in Mikonos until he felt comfortable in his priestly duties then, after a visit to Bishop Chrisostomos, who gave him the key to the monastery gate, he went to Skiathos.

THE NEW ABBOT

When Hieromonk Angelos first arrived in the dark on January 19, 1998, Gerasimos the monk was in the hospital in Athens and the monastery had been all but abandoned and was mainly considered a ruin by the people. Metaxiotis was waiting in a pickup truck at the port. It was still the crudest of roads, especially in the winter, so that a pickup truck was needed to take Papa Angelos through the drizzle to his new home.  After wading through a herd of goats in the courtyard, and nodding to a goat herder slouched under a blanket near the doorway of the archodariki, the abbot's sitting room, the two sat before a waiting fire in the only fireplace in the monastery other than the hearth. A warm Skiathan welcome with a tsipouro or two and Metaxiotis was off. Alone and cold, and suddenly troubled by what seemed to be an overwhelming responsibility, Papa Angelos went to the church to pray for strength. Having never failed at anything he attempted, for the first time in his life his confidence was now shaken. Lit only with a few candles, he could still see that the icons and frescoes inside were badly in need of restoration and repair. By now it was raining. As he stood under the left dome and looked up, raindrops landed on his nose and forehead. It was the same in his cell and sitting room. As he lay sleepless that first night he made a mental inventory: the monastery was completely without funds, there was no garden, no store of food. He had no car,which didn't matter since he couldn't drive. The cellars were flooded, the floors were littered with puddles, and the electricity had been turned off for lack of funds. The next day, as he inspected the property, the more he examinedthe more he realized needed attention. Even though the dreariness of the day showed the defects at their worst, it was nevertheless clear that the building had suffered substantial decay. The monastery seemed so large and there was so much to be done he was at a loss where to even begin. While making a list of what the monastery actually contained to support life, a very short one, the gate opened and Patsoyiannis walked in and was startled to see the city boy transformed into a priest in one year. Over ouzo, the outgoing Patsoyiannis told Papa Angelos his personal history with the monastery and the two shared their knowledge of the historical significance of Evangelistria itself. With that, the challenge became even more daunting, for the new abbot was now reminded that he was responsible for more than just the Virgin's house, but for what was indeed a national monument. It was Angelos' second day at Evangelistria, a Sunday, and a village priest had come to say mass for the three congregants, but begrudgingly ended up assisting Papa Angelos in the service. When the ritual was concluded, the village priest declined the invitation for a coffee or ouzo because he had to hurry back to his church to assist in their mass. He then went to the offerings box, unlocked it, scooped out the few coins and dropped them into his pocket as if it was his wage for the journey from the village. Papa Angelos looked on in disbelief. "Papa, shouldn't those coins belong to the monastery?" the newabbot said in a befuddled whisper. "No, Papa. They belong to the diocese." "Then will the diocese allot me some of it?" "That's up to the diocese." "I think you should give me the key to the box." "I can't do that, Papa." "I insist!" "I can't do that, Papa." And he left. Papa Angelos watched him walk off towards his car.The threat the monastery could be to the village churches was something he hadn't considered. He knew that being a priest, to many, was not a calling so much as a career choice with a salaryfrom the government and offerings from the flock in addition to the respect of the community; but it didn't dawn on him until now that the number of weddings, baptisms, and funerals on a small island was finite and the competition for these services was as fierce as in any other business. The fact that there had been so few at the mass, no candle money, and no prospects was dampening Papa Angelos' will to remain. In the afternoon, perhaps at the moment of his deepest despair, perhaps even thinking about what monastery he should run to from there, the handsome, energetic, broad shouldered owner of a taverna high on the mountain, Kostas Diolettas, strode through the gate with an even broader smile. Referred to by some on the island as "Captain Fantastic", when he heard there was a new abbot, he immediately drove over to meet him. In the abbot's sitting room, over ouzo,  Papa Angelos was lamenting the fact that the amount of work to be done at the monastery was overwhelming, that he probably wouldn't be staying, that he was ill equipped to remain because he didn't even drive. "I'll drive you." Diolettas shot back. "Where do you want to go? I'll be your chauffeur. Anywhere, anytime." "You will?" "Anywhere. Any time. Even now! Where do you want to go?" "Somewhere where there are people. I would prefer people who might want to contribute to the monastery in one way or another, but to begin with just people. But let's go to the village now I'm out of ouzo while I ask you who in Skiathos has any money." As the two stood up to leave, Diolettas began "Well, there's Xenakis of the Espirides Hotel.  And there's Potamianos, a shipowner, but I've never heard of him ever giving a drachma to anyone." "Leave that to me. I have my ways." And now there were three: Metaxiotis would once again be the cantor while Patsoyiannis would continue his role as cook and Diolettas would cheerfully drive Papa Angelos everywhere, almost every day, lifting his nervous spirit, insisting that the new abbot could do it, "Slowly slowly, it will all get done, Papa, all of it. Have patience." Afraid the new abbot would leave, the three would do anything and everything, carry out any chore that was needed, assist in any way they could, cutting bread, changing candles; their mission was to keep Papa Angelos at Evangelistria. If the abbot left, the monastery would surely be left to ruin. The new abbot first wanted to go to the ouzeries in the village. Sometimes Diolettas would join him at Mouraio, a taverna on the port, for a tsipouro or two. Other times he would drop him off and the priest would take a taxi back. The new abbot was introducing himself around, looking for help, at first among the older people, trying to engage them to teach him about Skiathan society. But they were suspicious of him. To them he was a rather strange kind of monk who would sit for a sociable tsipouro for hours. A real monk was supposed to be in the monastery praying. And when he spoke, he didn't speak like a monk. In any event, even if he was a monk, he was just another monk at the monastery that was now a fairly insignificant part of the island life, and it was nearly a ruin anyway, beyond restoration, and the road was so bad sometimes you needed a jeep and a prayer to get to it. People mostly ignored him and it didn't take long before Papa Angelos found the distance too great to overcome. He then made himself available to young people in their teens to mid twenties, the age when minds are asking important theological and philosophical questions,the same age group he used to gather after mass on  Sunday in Athens. Papa Angelos tried to understand the young people. He listened to their problems, their questions about the church. He was able to reduce complex questions to their essences so that everyone could understand and try to imitate. "Love brings all other things" he was fond of saying. He never tried to change anyone, he was non judgmental. When the celebrated anarchist, Renos Apostolidis, went under protest with some friends to see the monastery on a Good Friday, he was introduced to Papa Angelos who threw his arms around him and hugged him “It's an honor to have you here Kyrios Apostolidis!" So disarmed by the abbot's innocence and enthusiasm, the anarchist quickly warmed to the priest and, to his friends' amazement,was even persuaded to recite the Good Friday prayer with his booming baritone voice during the mass. The young people found this open mindedness especially attractive. Angelos spoke their language. He'd been there, done that. He was like one of them, he just dressed differently. For them it was the first time they had a priest for a friend. And he was a forgiving man. "Who cares if you didn't fast? If you want communion, take it. It's what's in your heart that counts. That you believe. If it's a sin, it will be my sin, not yours." Once when a woman approached him before mass and whispered"Before I take communion, Papa, I'd like to confess." "How old are you?" "Forty-five." "Come back when you're seventy-five and we'll clean the whole slate all at once. Today you'll just take communion." During the service on his first Holy Saturday after the offering, Papa Angelos turned to the congregants and announced "Everyone is welcome for communion whether you've fasted or not." Whatever he said he meant and whatever he said he did. He never fought. Never raised his voice. If a situation or discussion became too loud he would leave. He enjoyed an excellent sense of humor and sometimes would get up and dance. When someone wanted to confess he would often bring them to his sitting room and drink tsipouro with them and listen to them as their friend first, and then as their priest. "Do you mean it? What is important is what you feel inside. What matters is that you mean it. Lighting one candle with a loving heart has more power than lighting a thousand with an empty one." The young people started to come on Sundays just to hear him:"If you pray to the Virgin she will help you. But don't just stand there. You must move your own hands as she guides them." Of course he would invite everyone for coffee after the service. The Monastery was now open twenty-four hours a day. The door to his sitting room was always open, a fire in the winter, always acoffee, a glass of wine, or a tsipouro.  At night he would be sittingin his pajamas. He loved having people around. Young men, even from non-religious families, would go to the monastery to speak with him. They were learning so much. He was a gifted teacher. They admired him. Quoted him. After a while they would bring their colleagues and friends, and then their parents and, as the years passed, their own children. When Patsoyiannis told Papa Angelos about Gerasimos and his mental collapse, he went directly to Athens to meet him and talk to his doctors. The doctors told him Gerasimos was not ready to be discharged. Yet, several days later, Gerasimos was discharged into Papa Angelos' care and custody and returned to the monastery where Papa Angelos told him "You're fine, Gerasimo. Get rid of all those pills and take communion. That's all the medicine you need. Communion will make you strong." And Gerasimos stopped his many medications and went to work to help restore the monastery and became convinced it was communion that made him stronger each day. With Gerasimos, Papa Angelos now had constant company. And now there were four to help him and he was feeling slightly more confident but not yet anxiety free. There was still so much to be done and with so little money. The Archbishop was now convinced that the new abbot was responsible and ordered the village priests to surrender the key to the offering box to Angelos, and there were more parishioners who offered more coins and an occasional baptism, but there was so much decay it needed an infusion of capital on a much larger scale. Difficult as it seemed, Angelos decided to take it day by day. His advice to the young people was also having an effect on himself: "When it is most difficult, when you're at the bottom, never give up. Be patient and have faith that the Panayia will see you through. If you prayto the Virgin she will help you." By spring, Professor Dimitris Tsatsos, a legal scholar and former member of the European Parliament, had arrived at his summer home on the island. As if he was part of this same grand design, Tsatsos was the mentor of the then Greek Minister of Culture, Evangelos Venizelos, an extremely influential man whose recommendations for funds to restore the monastery would weigh heavily. An arranged meeting by Diolettas, and Tsatsos was quickly and easily convinced of the historic importance of the monastery to the nation and was persuaded to think of it less as a monastery and more as a monument. Tsatsos was confident that funding to restore a national treasure would not be difficult to obtain but for one small detail: "Give me plans and permits,Papa. Get me a cost analysis, something I can show." Papa Angelos' downcast face was easy for the eminent professor to read. It would cost thousands of drachmas he didn't have."Don't worry, Papa. I have a friend at the Ministry of Archeology. Let me talk to him. He owes me a favor. Perhaps he can find money for your plans and permits.” As spring continued into summer, Yiorgos Tribalis was hired to help with the electrical problems and other handiwork, Spiros Pepas hardware store donated clear silicone to fix the church roof and pumps to clear the cellar of water as well as sinks and toilets, and Papa Angelos and a small  group of young men and women, who had now volunteered to work alongside him, scraped and plastered, painted and cleaned while waiting for word from Tsatsos. On the morning of August 14th, the day before the feast day celebrating the Panayia's Ascension, Papa Angelo was in his sitting room when Diolettas walked in and quickly noted the worriedlook on the monk's face. "What?" "I have been extremely foolish." "What?" "I've ordered some building materials. They're coming in two days and I have no money to pay for them. I don't even have money to buy candles."Much of his ready cash had been spent on the spectacle he had planned for the celebration of the Virgin's death and ascension. There was to be a special memorial service that evening with chanting from a Byzantine choir Metaxiotis had formed and an Epitaphios, a tomb for the Virgin, which had been decorated with flowers and was to be carried around the monastery grounds just as it was traditionally done on Good Friday for Christ. Diolettas wouldn't allow him to be discouraged. “Have faith,Papa. You can tell a good captain only in a storm. Anyone can steer a ship in good weather." With the choir performing splendidly and the candle lit procession, the celebration that evening was a big success. The young people were dazzled by it. They had never seen such a thing before and went home and told their parents and friends about the exciting and interesting new abbot. The next evening in the sitting room, before the mass celebrating Agios Gerasimos' name day, when Diolettas walked in Papa Angelos grinned and put his arm around him: "Kosti, I have goodnews. It's a miracle. Potamianos just gave me a check for exactlywhat I needed!" "Andreas Potamianos?" "Yes." "Potamianos gave you a check for what you needed?" "Two million drachmas!" "Two million drachmas! That is a miracle." With this gesture, the will of the abbot was considerably strengthened and his faith forever deepened. He would always credit the Lady and Agios Gerasimos as well as Papa Gerasimos, the former abbot, whom he considered a non-canonized saint and, of course, Andreas Potamianos, who would become close friends with a priest for the first time in his life and would continue unceasing support of the monastery. Papa Angelos' belief in the power of prayer, most especially those addressed to the Virgin, continued to grow with each answered appeal, no matter how small. Standing with Diolettas one day staring at the rug on the floor of the church, Papa Angelo said "If we only had two more. How beautiful." That night two women came to the monastery to donate two carpets which, astonishingly, matched the existing one.  Angelos was convinced it was simply another miracle. Who is to say it wasn't a miracle? Who's to say miracles don't exist? Who hasn't said 'this' or 'that' was a miracle that the doctors couldn't explain it or it was a miracle he wasn't killed.  Sometimes it was a miracle' is the only plausible explanation. When you least expect it, it comes from nowhere, though reason tells you it must have come from somewhere and the real question becomes from where? And how? You might not think miracle because that would involve religion but as Hamlet explained in ACT 1 Scene 5 "There are more things in heaven and earth, Horatio, than are dreamt of in your philosophy." And who is to say, if there are such things as miracles, that small ones are any less divine than greater ones or that any miracle can be described as small? Some things are pure coincidence, some are chance, but perhaps some are not. Perhaps some are from an unseen source. Perhaps there are more divine interventions than we realize. And perhaps the more you believe in miracles the more of them you will see. And the more you see the more you invite. So it was with Papa Angelos who was now seeing more and more of his prayers answered by divine intervention. A few months after he arrived, the new abbot concluded that, since the monastery couldn't survive on candle money and baptisms, he needed to offer something more: wine, candied fruits ,books, things monks sell in monasteries to help support themselves. Even in Athos there are monastery gift shops. The new abbot was convinced that, with the growth of tourism on Skiathos, if he could bring the monastery into physical and financial health, it could continue on a sure footing forever and be the center of Skiathan life and its number one cultural attraction. To that end, in the early spring of 1998 he planted 550 grapevines, the first of three vineyards that would total 1400 plants and ultimately make, in addition to tsipouro and assorted liqueurs, 8500 bottles of wine a year. In the spring of that year Tsatsos reported back to Papa Angelo that the Ministry of Archeology already had plans on file for the complete restoration of the monastery which had been submitted years before and, in fact, the monastery had been given small amounts three times, once to repair the church roof, once to replace the roof over the kitchen and furnace and once to restore the exterior of the church. But a lone monk with no worldly ways from a relatively forgotten monastery on a small island was hardly capable of convincing the Ministry of Archeology to fund the complete restoration. So when Tsatsos told Angelos he had telephoned Minister of Culture Venizelos, who agreed that the project was worthwhile and he would contact theMinister of Archeology and give it a push, the news was received by Angelos with a most profound joy and gratitude. Perhaps they would even finance a complete restoration, but maybe that was too much to ask for. As progress was being made on the restoration and as the congregation grew and his plans for financial independence began to materialize, Papa Angelos began to recapture the confidence which had always defined him. His blind faith in himself and the Lady had been justified and he was approaching the moment in his life where his faith would be complete and he would never worry about money or ever doubt the patronage of the Virgin again. In 2000, Elena Scumbri from Euboea heard about Papa Angelos plans to restore the monastery in Skiathos from her parents, who were friends of cousins of the new abbot. The young, thin, delicate blonde, who was a restorer of icons and frescoes and had been restoring the wall paintings of a church in Chalkida, went to Skiathos  to meet the new abbot and see his monastery. She would leave her restorations in the church and work for the monastery for the next eleven years. Her first challenge was the icon of the Virgin in the temple, which was in such decay that it took seven  months to complete its restoration. The icon quickly gained the reputation of having the power to bring about a pregnancy. Gerasimos remembers the day he came upon a Dutch couple weeping in the church and he asked them if they would like to see a priest. They did, so he summoned Papa Angelos. The couple told him they had been married for fifteen years and were still childless, and Papa Angelos told them to go to the icon of the Virgin and weep there. That she would listen. One year later the doctor who delivered a set of twins for the Dutch couple appeared with a photo of the babies. There are indeed many stories told among Skiathans about childless women conceiving within a few months after Papa Angelo had given them the icon to put under their mattress. Other than the petition to the Ministry of Archeology, Papa Angelos never asked outright for donations or favors. He always only suggested "Wouldn't it be nice if..." and of course it was always wisely targeted. During one of their frequent conversations, Papa Angelos floated the idea to Potamianos that, if someone brought the light from the eternal flame which was flown by military jet from Jerusalem to Athens every Easter, if somehow someone would bring it from Athens to Skiathos by private plane, it would be a great honor for the island and a wonderful way to encourage people to attend the celebration. Beginning that Easter, the Potamianos family chartered a plane every year to bring the flame from Athens which became the highlight of the annual celebration beginning whenthe plane touched down. During the next year Angelos was extremely busy. He bought grapes, fruits for sweets, and bees, whose hives he maintained. Dimitrios Apostolakis, from Volos, taught him how to make wine. HarisThoritis, from Cyprus, taught him tsipouro. Once again Angelos was working day and night, learning everything he needed to know to be a farmer and a grocer, a vintner and beekeeper. That first year he made five hundred and fifty bottles of wine and sold them all except, of course, those he gave away. The monastery was also selling their home made sweets and honey and, although they weren't making a profit yet, the prospects were never more promising; so when the Ministry of Archeology informed him that the monastery was granted eight hundred and seventy million drachmas for its restoration, enough to restore the entire complex using engineers, accountants, and tradesmen brought in by the Ministry from various parts of Greece as well as local craftsmen to do the work, Angelos was euphoric. He could hardly contain his joy. For the islanders, of course, the ruin-of-a-monastery suddenly became a landmark of major importance. It took almost two years before the project was organized and tradesmen and materials filtered in to do the work. Craftsmen came from Pelion to repair the slate roof, the stucco on the remaining exterior walls was being removed, icons inside the church were continuing to be restored, the stable was being made into a tasting room for the three kinds of wine and the tsipouro and liqueurs the monastery was now producing, grapevines were growing, more wine and sweets were selling, the monastery was basking in an energy that it hadn't seen in almost a hundred years. Papa Angelos still went to the village several times a week to Mouraio for a tsipouro and conversation and his door was always open and the circle of patrons grew larger and many Skiathans, young and old, were now frequently coming to the monastery, many considering it a second home. The abbot's faith and confidence were now fully restored. The Virgin was pleased. He had plans to restore the old olive press, to build a café, a proper gift shop, a convention hall for pilgrims, an old age home;  he had plans and more plans as he now traveled tirelessly around the country to promote the island and the products of the monastery. And more and more it seemed he was always in a hurry, running here and there, wanting to do everything fast, as if he knew his end was rushing towards him and he was racing against the appearance of the tall Lady dressed in black and not smiling. More than once he would tell Gerasimos “I know when I'm going to die. I just don't know the hour." In 2004 the restoration of the church was completed, and John Spirydon Latsis, a Greek shipping tycoon notable for his great wealth, influential friends, and charitable activities, was visiting Skiathos with his grandson, Paris, and the Bishop of the Archdiocese of New York and, as usual, whenever he visited the island he would go to visit the monastery. But now it was after a big rain and the road was still difficult to negotiate in a car and there was a particular hairpin turn that seemed impossible and he loudly swore the whole time as the car seemed dangerously close to ending either in a ditch or rolling down the mountain. Upon seeing Angelos he immediately complained in expletives, but the abbot smiled and shrugged "What can I do? I don't have the funds to fix the road." Latsis looked at him and shook his head "Go to the bank tomorrow. The funds will be there." The next day the funds were deposited in the monastery's bank account. In a few months the road was improved considerablyand even more tourists began coming to the monastery which, after its long history, it once again become the main cultural attraction in Skiathos. Some patrons came just to light a candle and submit a special request, but more were coming to view the restoration of the historic monument. There were days when the courtyard was the center of certain holiday celebrations, large weddings and baptisms. Speakers in the courtyard and microphones in the church to accommodate the overflow of worshippers even during Sunday mass. There were certain special days when the attendance was beyond the gate and through the outer courtyard. Angelos also instituted three public meals: on Christmas after mass the monastery served a pork dinner. For Easter after mass, a roast spring lamb, and on the day of the Annunciation of the Virgin, after evening vespers, a bean soup, then another service which ended at midnight, then a small fish and a glass of monastery wine. By 2005, at the urging of both Tsatsos and Venizelos, the European Union donated four hundred and fifty thousand Euros to restore the olive press and convert the old stable into a café, and the next year allotted an additional two hundred thirty thousand Euros to restore the basement and outfit the gift shop. While this was unfolding, Elena Scumbri was designing and overseeing the installation of the monastery museum. There was to be a collection of musical instruments, a room devoted to folk art, the Balkan Wars Archive of letters, photos, and newspapers which was on loan from Potamianos, and a room of icons and other Byzantine treasures. Exactly two hundred years after The Holy Monastery of the Annunciation was completed, it was now updated and almost completely restored to its original magnificence and tastefully dressed with great and small pots of flowers and herbs, and Greek public television decided to televise three hours of the Christmas mass and six hours of Holy Week and Easter there. The people were dumbstruck. What had been considered a ruin eight years ago was suddenly enjoying national attention as a historic treasure on the holiest of holidays. And now donations were suddenly increased and the monastery was getting calls from all over Greece for advice or money. Angelos never failed to respond. Charity was a Christian value he took to heart. He helped everybody, he even developed friendships with people in jail, and if someone was sick and had no money, he would give them the fare to Athens for their medical treatment. Somehow he would always find a way to get money or the means. One time when Angelos needed three thousand euros for someone who needed something and he didn't have it, an older man walked into his sitting room with four thousand euros to give him that he had borrowed several years before to repair his kayiki. It always came from somewhere. As if he didn't have enough on his plate, Papa Angelos campaigned tirelessly for Hierophant Niphon's sainthood, which he thought was justified and which he knew would be a huge benefit to the monastery. He was finally partially successful, as Niphonis was already considered a saint in some parts of Greece and icons were being painted of him holding his different churches and monasteries. For Papa Angelos, his next few years were spent traveling, promoting, and managing, always with young people around in an ongoing conversation. The café was finished as well as the giftshop, and the museums were established. The monastery had never been so complete or self supporting. In January of 2010, Angelos confided in Gerasimos that he had been diagnosed with liver and intestinal cancer and given three months to live. It came as a complete surprise to Gerasimos and he was very deeply saddened but, because the abbot seemed unshaken by this news and continued his usual schedule, the monk was now strong enough to soldier on inspired by Angelo's example. Hieromonk Angelos lived longer than his doctors' predicted. He died eight months later on September 25, 2010, at age sixty – five, the very day he received his first  government pension check. Papa Angelos is literally translated into English as Father Angel.To many on this island and beyond he was an angel with the gift of love, hope, and faith, and more. But it's also been said by some close to him that most Skiathans didn't sufficiently value his contribution to the island and to the many lives throughout Greece he touched and enriched. They point to the fact that his memorial services were not as well attended as they had expected. Perhaps it was true. And perhaps many Skiathans thought he was too human, not sufficiently rigid, too loose with rules to be a realmonk, too worldly and ambitious to be saintly. Yet his ambition was never self serving. It was always in the service of the Lady and Her house. When we think of saints we naturally assume that, because they are pictured as stately and princely, they stand tall and quiet. But in truth they actually might have resembled any one of us both in looks and personality, perhaps even like Papa Angelos, a man of medium height and weight and of no particular physical beauty but with the ability to enthrall and inspire everyone around him with his passionate delivery of the Virgin's message. Just as genius may not be recognized by the society in which it lives because there is no one educated enough to recognize it, perhaps it might be the same with the saints among men. Maybe we don't recognize them as such because they are living and go walking among us without a halo over their head. Most go unheralded because they don't draw attention to their good works.  Perhaps they don't even consider them good works but ordinary Christian acts which all are obliged to do. And who is to say they are regarded as lesser by God than those whose icons we kiss. Men and women like these might never be declared saints by any church, and yet they exhibit all the qualities of sainthood to which all men of conscience should aspire. And given those qualities, who hasn't known a saint in their lifetime, a mother or father, an aunt or uncle, a sister or brother or simply the local baker or priest? After all,what does it take to become a saint? Does one have to perform miracles? Because in addition to all of the women who would attest to Papa Angelo's cure for their being barren, Skiathans tell the story of the great fire of 2007 when it threatened to engulf the Monastery of Kounistria and he rushed to the scene and took the icon of the Virgin of Kounistria from the church and, ignoring warnings from the firemen, strode into the wall of fire holding the icon high in the air and the firemen watched astonished as the fire suddenly took a sharp left turn away from the monastery and made haste towards the sea. Who is to say, then, that Papa Angelos wasn’t a saint? Or that one should not pray to him rather than for him. For surely there are many more saints than in the Orthodox Church calendar.          

Ο ΠΑΠΑ – ΑΓΓΕΛΟΣ

Πολλοί πιστεύουν πως θεία παρέμβαση ωθούσε τον Σπυρίδωνα Λύσσαρη να περάσει μια παρατεταμένη κρίση μέσης ηλικίας στην Αθήνα. Ο ιδιαίτερα ευφυής και με υψηλές φιλοδοξίες γιος ενός ταχυδρομικού διανομέα ήταν ήδη πενηντάρης, εγκλωβισμένος ως μεσαίο στέλεχος σε μια διοικητική θέση του Δήμου, και αγωνιούσε  συνειδητοποιώντας ότι η ζωή του δεν είχε πλέον κανένα ιδιαίτερο νόημα. Πέρα από αυτά, όσο θυμόταν τον εαυτό του, η επιθυμία του ήταν να γίνει Ορθόδοξος Επίσκοπος. Η σκέψη αυτή γυρόφερνε πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού του. Γεννήθηκε στη Χαλκίδα της Εύβοιας στις 9 Ιουλίου 1945, ο πατέρας του Αθηναίος και η μητέρα του με καταγωγή από την Αρκαδία. Οι δύο γονείς του ήταν μακρινά ξαδέρφια, που και από τις δύο οικογένειες μπορούσαν να ιχνηλατήσουν το γενεαλογικό τους δένδρο μέχρι τον ήρωα της Επανάστασης, τον οπλαρχηγό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Σε ηλικία δύο χρόνων, το ζευγάρι μετακόμισε στην Αθήνα. Ως παιδί, ο Σπυρίδων ήταν εξωστρεφής, αισιόδοξος, και εξαιρετικά δημοφιλής. Στο γυμνάσιο μάλιστα εκλεγόταν πρόεδρος της τάξης του όλες τις χρονιές. Μέτριας εμφάνισης και με κυματιστά μαύρα μαλλιά, δεν ήταν ποτέ άτακτος μέχρι που άρχισε να φοιτά στην σχολή του, όπου το να κάνει σκασιαρχείο του έγινε συνήθεια. Κι όμως, χρειάστηκαν μόνον έξι χρόνια για τον πανέξυπνο νεαρό άντρα να αποφοιτήσει με δύο πτυχία. Οι αυστηροί αλλά και τρυφεροί γονείς του οποίοι ήταν βαθιά θρησκευόμενοι οι ίδιοι, πάντοτε τον απέτρεπαν από το να ακολουθήσει την ιδέα του να γίνει ιερέας γιατί θεωρούσαν ότι κάτι τέτοιο θα περιόριζε τις δυνατότητές του. Παρ' όλα αυτά, ο Σπυρίδωνας, από τα πρώτα χρόνια της εφηβείας του έβαζε στη σειρά τις αδελφές του στην εκκλησία  για να κοινωνήσουν. Αλλά και αργότερα, ως έφηβος μάζευε τις Κυριακές τα αγόρια έξω από την  εκκλησία για να μιλήσουν για τη σημασία του κηρύγματος που μόλις ειχαν ακούσει. Όμως πραγματοποίησε την επιθυμία των γονιών του και ακολούθησε σπουδές ψυχολογίας και οικονομικών. Μετά μια σύντομη θητεία σε ένα υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια της οποίας αποφάσισε ότι μισούσε τα μαθηματικά, προσελήφθη από τον Δήμο της Αθήνας για να αναδιοργανώσει τις κατασκηνώσεις για παιδιά από το νηπιαγωγείο μέχρι και το γυμνάσιο. Εν τούτοις, παρόλο που ήταν περιζήτητος ως ο κορυφαίος ειδήμων σε παιδικές κατασκηνώσεις, ακόμη και όταν παραθέριζε στην Μύκονο τα καλοκαίρια, όπου είχε αναπτύξει κάθε λογής φιλίες με καλλιτέχνες, πολιτικούς και ηθοποιούς, και είχε μάλιστα γίνει συνιδιοκτήτης και διαχειριστής ενός μπαρ κοντά στην Ακρόπολη σε μια περίοδο που η Ελλάδα βίωνε μια νεοαποκτηθείσα ελευθερία που είχε χαθεί τα χρόνια της δικτατορίας, οι φούστες όλο και κόνταιναν, τα ήθη χαλάρωναν, ακόμα και τότε, υπήρχε πάντοτε στο πίσω μέρος του μυαλού του το όνειρο να γίνει Ορθόδοξος Επίσκοπος. Μερικά παιδικά όνειρα, όσο κι αν προσπαθείς να τα αποδιώξεις, παραμένουν μέσα σου και δεν σε αφήνουν να ησυχάσεις. Μέσα σε όλα αυτά ο Σπυρίδων διατηρούσε την προσωπίδα του ανθρώπου που απολαμβάνει τα καλά της ζωής, του ξένοιαστου, του γοητευτικού και πνευματώδους φίλου και αδελφού, με έτοιμες λύσεις για κάθε πρόβλημα. Καθώς τα χρόνια περνούσαν και οι αδελφές του παντρεύτηκαν, η μητέρα του πέθανε, έπειτα η γιαγιά του και τέλος ο πατέρας του, μία ερώτηση στοίχειωνε τον Σπυρίδωνα. Γιατί δεν είχε ακολουθήσει ακόμη την επιθυμία της καρδιάς του; Ο πνευματικός του στην Αθήνα, ο παπα-Άγγελος, του είπε ότι εάν ήταν γραφτό να γίνει θα εμφανιζόταν κάποιο σημάδι.

Ο ΜΟΝΑΧΟΣ

Η Ιερά Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου είχε μείνει κλειδωμένη και εγκαταλελειμένη από όλους εκτός από τον Γεράσιμο για έναν χρόνο, όταν ο φίλος του Σπυρίδωνα, ο παπα-Πολύκαρπος, ένας ιερέας από την βόρεια Ελλάδα, του είπε ότι νόμιζε πως ήταν διαθέσιμη. Ο Βαγγέλης Παπαβαγγέλης, ένας φιλόλογος και τωρινός λυκειάρχης του Λυκείου της Σκιάθου, καθόταν στο γραφείο του μαζί με τον καθηγητή Γεώργιο Καραστατήρα, ο οποίος είχε επικοινωνήσει στο παρελθόν περιστασιακά με τον Σπυρίδωνα σχετικά με σχολικά αθλητικά προγράμματα, όταν χτύπησε το κινητό του τηλέφωνο. Ήταν ο Σπυρίδων Λύσσαρης ο οποίος ήθελε να μάθει τα πάντα για την μονή καθώς και αν μπορούσε κάποιος να του την δείξει. Ύστερα από τις πρώτες κουβέντες, ο Καραστατήρας έδωσε το τηλέφωνο στον Παπαβαγγέλη, ο οποίος γνώριζε τα πάντα για την ιστορία της μονής και την τωρινή της κατάσταση. Ο Σπυρίδων ανέφερε την πρόθεσή του να γίνει μοναχός και παπάς και ήθελε να μάθει εάν η Ευαγγελίστρια ήταν κατάλληλη για αυτόν. Κλείστηκε λοιπόν μια συνάντηση. Ο Παπαβαγγέλης ένας μορφωμένος και αξιοπρεπής άνδρας, του οποίου η εξωτερική εμφάνιση αντικατόπτριζε το πνεύμα του, απορούσε καθώς στεκόταν μέσα στην παγωνιά στο λιμάνι, κάτω από τον απογευματινό ήλιο, περιμένοντας το πλοίο με το οποίο θα ερχόταν ο Σπυρίδων. Ως ιερέας και μοναχός, αυτός ο άντρας θα γινόταν ασφαλώς ο νέος ηγούμενος. Με την πρώτη ματιά, ο Σπυρίδων, με τα επιμελώς ατημέλητα κομψά ρούχα του, το κούρεμά του, ακόμα και τον τρόπο που περπατούσε, έδωσε την εντύπωση στο φιλόλογο ενός ανθρώπου της πόλης. Έχοντας μάθει ότι ήταν το δεξί χέρι του δημάρχου των Αθηνών, ο Παπαβαγγέλης καιγόταν από ένα ερώτημα που δεν μπορούσε να περιμένει να απαντηθεί, κι έτσι πριν καλά καλά πάρουν τον δρόμο προς το μοναστήρι, τον προσκάλεσε ευγενικά, «Θα ήθελες να πιούμε ένα καφέ στου Δερβένη, στη γωνία;» Όση ώρα έπιναν τον καφέ τους, ο φιλόλογος προσπαθούσε να καταλάβει τον πρωτευουσιάνο. «Γιατί; Στα πενήντα δύο; Πώς σου ήρθε η επιθυμία να γίνεις καλόγερος;» «Όλα ξεκίνησαν από την παιδική μου ηλικία...», και ο Σπυρίδων άρχισε να αφηγείται όλα όσα γνωρίζει ήδη ο αναγνώστης, αλλά με πολύ περισσότερες λεπτομέρειες. Έτσι, ύστερα από λίγο, ο Παπαβαγγέλης σταμάτησε να ακούει και τον διέκοψε λέγοντας, «Σουρουπώνει. Πρέπει να πηγαίνουμε». Στο δρόμο για την μονή ο Σπυρίδων ήταν σιωπηλός, ενώ ο Παπαβαγγέλης προσπαθούσε να εξοικειώσει τον πρωτευουσιάνο με την ιστορία της Ευαγγελίστριας. «Ιδρύθηκε από τον Νήφωνα, έναν μοναχό από την μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, το 1794». «Το γνωρίζω». «Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση κατά των Τούρκων». «Το γνωρίζω». «Εκεί φτιάχτηκε η πρώτη σημαία του σύγχρονου ελληνικού κράτους». «Το γνωρίζω». «Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο λαός πέθαινε από την πείνα, αντί για συσσίτια, οι άνθρωποι από το χωριό ανέβαιναν το κακοτράχαλο μονοπάτι και μάζευαν τα λαχανικά από το προαύλιο, αυτά που άφηναν όσοι ήταν αρκετά τυχεροί και διέθεταν κήπους». «Αυτό δεν το γνώριζα. Είναι πολύ ενθαρρυντικό». Ο Πατσογιάννης και ο Μεταξιώτης έτυχε να βρίσκονται στον  περίβολο όταν ο Παπαβαγγέλης άνοιξε την πύλη. Μικρές μαύρες καβαλίνες από τις κατσίκες κάλυπταν τον προαύλιο χώρο, η στέγη έδειχνε να στάζει, γλάστρες είχαν σπάσει, ξύλα σάπιζαν, και όμως εκείνη την ανοιξιάτικη ημέρα τα ροζ και μοβ αγριολούλουδα, που μαζί με το φως του ήλιου αντανακλούσαν πάνω στα άγρια κίτρινα σπάρτα, τύφλωσαν τον Σπυρίδωνα απέναντι στα προβλήματα και του ανέβασαν το ηθικό ως προς τις προοπτικές. Έπειτα από μια χαλαρή επιθεώρηση ολόκληρου του συγκροτήματος, οι τέσσερίς τους κάθισαν να πιουν ένα ούζο. Ο Παπαβαγγέλης ανέφερε στους υπόλοιπους την πρόθεση του Σπυρίδωνα να γίνει ηγούμενος. Θα ακουγόταν πολύ παράξενο. Έτσι φλυάρησαν για το νησί, για την πολιτική κατάσταση στην Αθήνα και κατόπιν ο Σπυρίδωνας τους ευχήθηκε καλό απόγευμα και έφυγε χωρίς να έχει συναντήσει τον Γεράσιμο ο οποίος έμεινε όλη εκείνη την ώρα στο κελί του. Μερικές φορές ένα παιδικό όνειρο μπορεί να επισκιαστεί. Το να γίνει κανείς Επίσκοπος απαιτεί αυστηρή πειθαρχία στους νόμους και τις παραδόσεις της εκκλησίας, σ' αυτήν την μονή όμως ο Σπυρίδων μπορούσε να είναι αφεντικό του εαυτού του. Ως ηγούμενος θα μπορούσε να την διοικήσει με τον δικό του τρόπο, τον τρόπο με τον οποίο πίστευε πάντα ότι θα έπρεπε να λειτουργεί η Χριστιανοσύνη. Χωρίς δεσμεύσεις από κανέναν κανόνα. «Ο Χριστιανισμός είναι αγάπη. Τίποτε περισσότερο». Θεωρούσε ότι αυτό το μήνυμα είχε χαθεί μέσα στην λαμπρότητα και την θεατρικότητα της εκκλησίας καθώς και στην αυστηρότητα και την δουλική προσκόλληση στα τελετουργικά. Μέσα στο αυτοκίνητο πια, ο ενθουσιασμός του Σπυρίδωνα ήταν ολοφάνερος. Και μόνο η ιδέα τον διαπερνούσε σαν ηλεκτρικό ρεύμα. Κατέληξαν ξανά για καφέ στου Δερβένη περιμένοντας το πλοίο της επιστροφής και ο Σπυρίδων μιλούσε σχεδόν ακατάπαυστα «Θα την επισκευάσω, θα την κάνω πανέμορφη». Όμως ο φιλόλογος δεν πειθόταν εύκολα. «Σπυρίδωνα, το νησί είναι τουριστικός προορισμός. Δεν πρόκειται απλά για ένα μοναστήρι κρυμμένο κάπου. Το να είναι κανείς ηγούμενος εδώ θα είναι βαρύ φορτίο. Σκέψου το λοιπόν καλά. Δεν ενδύεσαι απλά το ράσο του καλόγερου. Πρόκειται για μία μεγάλη υποχρέωση, όχι μόνο για τη Μονή της Ευαγγελίστριας, αλλά για ολόκληρο το νησί». «Μπορώ να το κάνω. Ξέρω καλά ότι μπορώ. Με κάλεσε η ίδια η Παρθένος Μαρία. Μου υπέδειξε ότι θα πρέπει να υπηρετήσω στην μονή Της και να επιτελέσω το έργο Της. Δεν καταλαβαίνεις. Αφιερώνω την ζωή μου στην Παρθένο». Και ακριβώς εξαιτίας αυτής της ακράδαντης πίστης στην φιλεύσπλαχνη δύναμή Της, που βασίζεται στην έννοια της αγάπης, ο πενηνταδυάχρονος Σπυρίδων Λύσσαρης Της είχε τώρα αφιερώσει τη ζωή και τον χρόνο του. Αφού άφησε τον Παπαβαγγέλη σαστισμένο στην Σκιάθο, ο Σπυρίδων πήγε στην Χαλκίδα για να επισκεφθεί τον Μητροπολίτη Ευβοίας Χρυσόστομο, ο οποίος επιβεβαίωσε ότι η μονή ήταν διαθέσιμη. Ο Χρυσόστομος ήταν επιφυλακτικός, αλλά σκέφτηκε ότι ένας άνδρας με την ευφυΐα και τη φιλοδοξία του Σπυρίδωνα, τα πτυχία του σε ψυχολογία και οικονομικά, μπορεί να ήταν ακριβώς αυτό που χρειαζόταν η μονή. Εξάλλου, η ενεργητικότητα και ο ενθουσιασμός του δεν μπορούσαν να αγνοηθούν. Είπε στον Σπυρίδωνα να επιστρέψει όταν θα ήταν έτοιμος και, στο μεταξύ, θα τον κρατούσε ενήμερο για οποιαδήποτε αλλαγή. Κατά τη διάρκεια της επόμενης χρονιάς τρεις διαφορετικές ομάδες μοναχών από το Άγιο Όρος έδειξαν ενδιαφέρον για την Ευαγγελίστρια, αλλά τους ενδιέφερε μόνον εάν η μονή θα μπορούσε να ακολουθήσει τους κανόνες του Αγίου Όρους. Για τον Δήμο της Σκιάθου ήταν σημαντικό το μοναστήρι όχι μόνο να διατηρηθεί, αλλά και να εξελιχθεί σε τουριστικό προορισμό κι έτσι δεν ενέκρινε την παραμονή τους εκεί, αλλά ούτε και ο Μητροπολίτης Χαλκίδας έδωσε την σχετική άδεια, επειδή θεωρούσε την υποστήριξη του Δήμου καθοριστική για την επιτυχία της μονής. Έχοντας ως αποστολή να γίνει ηγούμενος της Ευαγγελίστριας πριν από κανέναν άλλον, ο Σπυρίδων βιαζόταν να χειροτονηθεί καλόγερος και ιερέας. Πίσω στην Αθήνα, τακτοποίησε γρήγορα τις εκκρεμότητές του και μετά πήγε στην Μύκονο να γίνει δόκιμος σε μια μονή που είχε επισκεφθεί στις καλοκαιρινές διακοπές του, την Παναγιά Τουρλιανή. Ο εκεί επίσκοπος ήταν ηλικιωμένος και αρκετά ευέλικτος σε σχέση με τους κανόνες. Ο Σπυρίδων, σε αντίθεση με τα σκασιαρχεία της φοιτητικής του ζωής , οπότε είχε χάσει πολλές παραδόσεις, τώρα  καταβρόχθιζε δύο δύο τα μαθήματα και μέσα σε οκτώ μήνες κατάφερε να χειροτονηθεί μοναχός και στη συνέχεια ιερέας, φόρος τιμής στην ιδιοφυία και τη θέλησή του. Πήρε το ονομα Άγγελος, τιμώντας τον πνευματικό του και για τους επόμενους τρεις μήνες παρέμεινε στη Μύκονο έως ότου αισθανθεί άνετα με τα καθήκοντα του ιερέα. Στη συνέχεια, αφού επισκέφθηκε τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο που του έδωσε τα κλειδιά της πύλης της μονής, πήγε στην Σκιάθο.  

  Ο ΝΕΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ

Οταν ο Σπυρίδων έφτασε για πρώτη φορά ως Ιερομόναχος το μοναστήρι είχε εγκαταλειφθεί πλήρως, ενώ οι κάτοικοι το θεωρούσαν ένα ερείπιο. Ο Μεταξιώτης τον περίμενε στο λιμάνι με ένα φορτηγάκι. Ο δρόμος ήταν ακόμη ιδιαίτερα κακοτράχαλος, ειδικά τον χειμώνα, κι έτσι χρειαζόταν φορτηγάκι για να μεταφερθεί ο παπα-Άγγελος μέσα στο ψιλόβροχο στην νέα του κατοικία. Αφού πέρασε τσαλαβουτώντας μέσα από ένα κοπάδι κατσίκες στον αυλόγυρο και χαιρέτησε έναν βοσκό που ήταν κουλουριασμένος κάτω από την κουβέρτα του δίπλα στην είσοδο προς το αρχονταρίκι, κάθισαν οι δυο τους μπροστά στην ήδη αναμμένη φωτιά στο μοναδικό τζάκι της μονής, εκτός από την εστία του μαγειρείου. Ένα θερμό Σκιαθίτικο καλωσόρισμα με ένα δύο ποτηράκια τσίπουρο και ο Μεταξιώτης έφυγε. Μόνος μέσα στο κρύο και ξαφνικά προβληματισμένος από αυτό που φαινόταν αξεπέραστη ευθύνη, ο παπα-Άγγελος πήγε στον ναό να προσευχηθεί για να πάρει δύναμη. Δεν είχε αποτύχει ποτέ σε οτιδήποτε και αν είχε επιχειρήσει, αλλά για πρώτη φορά στη ζωή του η αυτοπεποίθησή του είχε κλονιστεί. Αν και κάτω από το φως μόνο μερικών κεριών, δεν δυσκολευόταν να δει ότι οι εικόνες και οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό είχαν μεγάλη ανάγκη από αναπαλαίωση και επισκευή. Τώρα πια έβρεχε για τα καλά. Καθώς στεκόταν κάτω από τον αριστερό θόλο και κοίταζε ψηλά, σταγόνες βροχής προσγειώθηκαν πάνω στη μύτη και το μέτωπό του. Το ίδιο συνέβη στο κελί του και στο καθιστικό. Ξαπλωμένος χωρίς να κλείνει μάτι εκείνη την πρώτη νύχτα έκανε νοερά έναν απολογισμό: το μοναστήρι δεν είχε απολύτως κανέναν πόρο, δεν υπήρχε κήπος, ούτε αποθηκευμένα τρόφιμα. Δεν είχε μεταφορικό μέσο, κάτι που δεν είχε σημασία αφού δεν οδηγούσε. Οι αποθήκες ήταν πλημμυρισμέννες, τα δάπεδα ήταν γεμάτα λιμνούλες και το ηλεκτρικό ρεύμα είχε διακοπεί εξ αιτίας της έλλειψης χρημάτων. Την άλλη μέρα, καθώς επιθεωρούσε τον χώρο, όσο εξέταζε την μονή τόσο συνειδητοποιούσε πόσα πράγματα απαιτούσαν φροντίδα. Αν και η καταθλιπτική εκείνη ημέρα αποκάλυπτε το ελαττώματα στη χειρότερή τους όψη, ήταν εν τούτοις ξεκάθαρο ότι τα κτίρια είχαν υποστεί σημαντική φθορά. Η μονή φαινόταν τόσο μεγάλη και υπήρχαν τόσα πολλά που έπρεπε να γίνουν, ώστε εκείνος σαστισμένος δεν είχε ιδέα από πού θα έπρεπε να ξεκινήσει. Ενώ έφτιαχνε μια λίστα με όσα υπάρχοντα βρήκε στο μοναστήρι, που θα του επέτρεπαν να επιβιώσει, έστω για ένα μικρό χρονικό διάστημα, η πύλη άνοιξε και μπήκε μέσα ο Πατσογιάννης, ο οποίος ξαφνιάστηκε βλέποντας την αλλαγή του πρωτευουσιάνου σε ιερέα μέσα σ' έναν χρόνο. Πίνοντας τσίπουρο, ο εξωστρεφής Πατσογιάννης διηγήθηκε στον παπα-Άγγελο την προσωπική του ιστορία σχετικά με την μονή και οι δυο τους μοιράστηκαν τις γνώσεις τους για την ιστορική σημασία της Ευαγγελίστριας. Με αυτά, η  πρόκληση έγινε ακόμη πιο τρομακτική γιατί υπενθύμισε στον νέο ηγούμενο ότι ήταν υπεύθυνος για περισσότερα πράγματα πέρα από τον οίκο της Παρθένου μόνον, αλλά και για αυτό που ήταν πράγματι εθνικό μνημείο. Ήταν η δεύτερη ημέρα του παπα-Άγγελου στην Ευαγγελίστρια, μια Κυριακή, και ένας παπάς του χωριού είχε έρθει για να το εκκλησίασμα, τρεις τον αριθμό, αλλά δυσανασχετώντας κατέληξε να επικουρεί τον παπα-Άγγελο στην λειτουργία. Όταν η τελετή ολοκληρώθηκε, ο παπάς του χωριού απέρριψε την πρόσκληση για καφέ ή ούζο γιατί έπρεπε να βιαστεί  να επιστρέψει στο χωριό για την λειτουργία στην εκκλησία του. Φεύγοντας κατευθύνθηκε στο παγκάρι, το ξεκλείδωσε, σήκωσε τα λιγοστά νομίσματα και τα έριξε στην τσέπη του, σαν να επρόκειτο για την αμοιβή του για το ταξίδι από το χωριό. Ο παπα-Άγγελος τον κοίταζε μην πιστεύοντας στα μάτια του. «Παπά μου, αυτά τα νομίσματα δεν ανήκουν στη μονή;» ψιθύρισε ο ηγούμενος σαστισμένος. «Όχι, παπά μου. Ανήκουν στην επισκοπή». «Τότε η επισκοπή θα μου παραχωρήσει τουλάχηστον ένα μερίδιο;» «Αυτό θα πρέπει να το κρίνει η επισκοπή». «Νομίζω ότι θα πρέπει να μου δώσεις το κλειδί για το παγκάρι». «Δεν μπορώ να το κάνω αυτό, παπά». «Επιμένω!» «Δεν μπορώ να το κάνω αυτό, παπά μου». Και έφυγε. Ο παπα-Άγγελος τον έβλεπε να απομακρύνεται προς το αυτοκίνητό του. Ότι η μονή θα μπορούσε να είναι απειλή για τις εκκλησίες των γύρω χωριών ήταν κάτι που δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό του. Γνώριζε ότι για αρκετούς το να είσαι ιερέας δεν ήταν τόσο θείο κάλεσμα, όσο επαγγελματική επιλογή, με μηνιαίο μισθό από το κράτος και προσφορές από το ποίμνιο, πέρα από τον σεβασμό της κοινότητας. Δεν είχε σκεφτεί ποτέ μέχρι τότε ότι ο αριθμός των γάμων, των βαπτίσεων και των κηδειών ήταν περιορισμένος σε ένα μικρό νησί και ο ανταγωνισμός για αυτά τα μυστήρια ήταν έντονος, όπως σε όλους τους υπόλοιπους επαγγελματικούς κλάδους. Το γεγονός ότι την λειτουργία την παρακολούθησαν ελάχιστοι, τα χρήματα από τα κεριά δεν έμεναν στη μονή και η έλλειψη προοπτικής, άμβλυναν την θέληση του παπα-Άγγελου να παραμείνει. Το απόγευμα, τη στιγμή ίσως της μεγαλύτερής του απόγνωσης, κι ενώ ίσως να σκεφτόταν σε ποια μονή θα έπρεπε να καταφύγει αφού έφευγε από εκεί, ο όμορφος, δραστήριος, με πλατειούς ώμους ιδιοκτήτης μιας ταβέρνας, ψηλά στο βουνό, ο Κώστας Διολέττας, διάβηκε την πύλη με ένα ακόμη πιο πλατύ χαμόγελο. Μερικοί στο νησί τον αποκαλούσαν «Φανταστικό Καπετάνιο» και όταν έμαθε ότι είχε έρθει νέος ηγούμενος στην μονή, πήγε αμέσως στο μοναστήρι για να τον συναντήσει. Στο καθιστικό του ηγούμενου, παρέα με ουζάκι. Ο παπα-Άγγελος παραπονιόταν για τον τεράστιο όγκο της δουλειάς που έπρεπε να γίνει στην μονή και ότι πιθανότατα δεν θα έμενε, ότι δεν είχε τα εφόδια για να μείνει, μια και ούτε καν οδηγούσε. «Θα σε πηγαινοφέρνω εγώ», αντέτεινε ο Διολέττας. «Πού θέλεις να πας; Θα γίνω ο οδηγός σου. Οπουδήποτε, οποιαδήποτε ώρα». «Λες αλήθεια;» «Οπουδήποτε. Όποτε θέλεις. Ακόμη και τώρα! Πού θέλεις να πας» «Κάπου όπου να υπάρχουν άνθρωποι. Θα προτιμούσα μάλιστα ανθρώπους που μπορεί να θέλουν να προσφέρουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην μονή. Αλλά, ας ξεκινήσουμε μόνο με τους ανθρώπους. Ας πάμε τώρα στο χωριό, γιατί έχω ξεμείνει από ούζο και τσιγάρα, και εγώ θα σε ρωτήσω ποιος έχει λεφτά στην Σκιάθο». Και καθώς σηκώθηκαν να φύγουν, ο Διολέττας ξεκίνησε: «Λοιπόν, υπάρχει ο Ξενάκης που έχει το ξενοδοχείο Εσπερίδες. Υπάρχει και ο Ποταμιάνος, ο εφοπλιστής, αλλά δεν έχω ακούσει ποτέ να δίνει δραχμή σε οποιονδήποτε». «Αυτό άστο σε μένα, έχω τον τρόπο μου». Κι έτσι έγιναν τρεις: ο Μεταξιώτης έγινε ξανά ο ψάλτης, ο Πατσογιάννης συνέχισε στον ρόλο του μάγειρα και ο Διαλέττας συνόδευε αγόγγυστα τον παπα-Άγγελο παντού, σχεδόν καθησυχάζοντας τον καθημερινά, ανεβάζοντας το ηθικό του και το ανήσυχο πνεύμα του επιμένοντας πως ο νέος ηγούμενος θα τα κατάφερνε, «Σιγά-σιγά, όλα θα γίνουν παπά μου, όλα. Έχε υπομονή». Επειδή φοβόνταν ότι ο νέος ηγούμενος μπορεί να έφευγε, οι τρεις τους ήταν πρόθυμοι να κάνουν τα πάντα, να φέρουν σε πέρας όλες τις απαραίτητες αγγαρείες, να βοηθήσουν με όποιον τρόπο μπορούσαν, κόβοντας ψωμί, αλλάζοντας τα κεριά, με μία αποστολή, δηλαδή να κρατήσουν τον παπα-Άγγελο στην Ευαγγελίστρια. Εάν ο ηγούμενος έφευγε, το μοναστήρι σίγουρα θα αφηνόταν να σαπίσει. Ο νέος ηγούμενος ήθελε αρχικά να πάει στα ουζερί του χωριού. Μερικές φορές ο Διολέττας καθόταν μαζί του στο «Μουράγιο», μια ταβέρνα στο λιμάνι, για να πιουν μαζί κανένα τσιπουράκι. Άλλες φορές τον άφηνε κάπου και ο ιερέας έπαιρνε ταξί για την επιστροφή. Ο νέος ηγούμενος συστηνόταν σε όλους, αναζητώντας βοήθεια, αρχικά από τους γηραιότερους, προσπαθώντας να τους εμπλέξει ζητώντας τους να του μάθουν τα πάντα για την κοινωνία της Σκιάθου. Εκείνοι όμως τον αντιμετώπιζαν με καχυποψία. Γι' αυτούς ήταν ένα μάλλον παράξενο είδος μοναχού που καθόταν με τις ώρες και έπινε τσίπουρο μαζί τους. Ένας αληθινός καλόγερος θα έπρεπε να βρίσκεται στο μοναστήρι και να προσεύχεται. Αλλά και όταν μιλούσε, δε μιλούσε καθόλου σαν καλόγερος. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και να ήταν μοναχός, ήταν απλώς άλλος ένας καλογερός της μονής, η οποία πλέον αποτελούσε ένα μάλλον ασήμαντο κομμάτι της ζωής του νησιού. Έτσι κι αλλιώς, ήταν σχεδόν ερείπιο πια πέραν πάσης επισκευής, και ο δρόμος ήταν τόσο δύσβατος χρειαζόσουν όχι μόνο τζιπ, αλλά και πολλές προσευχές  για να φτάσεις. Οι κάτοικοι κατά κανόνα τον αγνοούσαν και δεν άργησε και ο ίδιος ο παπά Άγγελος να αντιληφθεί ότι η απόσταση μεταξύ τους ήταν αγεφύρωτη. Τότε προσέγγισε τα νεαρά παιδιά, από έφηβους έως  εικοσιπεντάρηδες, μια ηλικία όπου πολλοί έχουν σημαντικούς θεολογικούς και φιλοσοφικούς προβληματισμούς, την ίδια ηλικιακή ομάδα που συγκέντρωνε παλιά μετά την Κυριακάτικη λειτουργία στην Αθήνα. Ο παπα-Άγγελος προσπαθούσε να καταλάβει την νεολαία. Άκουγε τα  προβλήματά τους, και τα ερωτήματά τους για την εκκλησία. Είχε την ικανότητα να συμπυκνώνει πολύπλοκες ερωτήσεις στην ουσία τους, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να την καταλάβουν και να προσπαθούν να την μιμούνται. «Η αγάπη φέρνει όλα τα υπόλοιπα», του άρεσε να λέει. Δεν επιχείρησε να αλλάξει ποτέ κανέναν, δεν ήταν ποτέ επικριτικός. Όταν ο γνωστός αναρχικός, Ρένος Αποστολίδης, πήγε διαμαρτυρόμενος με μερικούς φίλους του να δει την μονή κάποια Μεγάλη Παρασκευή και τον σύστησαν στον παπα-Άγγελο, εκείνος άπλωσε τα χέρια του και τον αγκάλιασε, «Είναι τιμή να σας υποδεχόμαστε εδώ, κύριε Αποστολίδη!». Αφοπλισμένος από την αθωότητα και τον ενθουσιασμό του ηγούμενου, ο αναρχικός γρήγορα συμπάθησε τον ιερέα και, προς μεγάλη έκπληξη των φίλων του, πείστηκε μάλιστα να απαγγείλει κατά την λειτουργία την προσευχή της Μεγάλης Παρασκευής με την βροντότερη φωνή βαρύτονου που διέθετε. Οι νέοι εύρισκαν αυτήν την ευρύτητα πνεύματος ιδιαίτερα ελκυστική. Ο Άγγελος μιλούσε τη γλώσσα τους. Εξάλλου είχε υπάρξει νέος σαν κι αυτούς, είχε κάνει όσα έκαναν εκείνοι. Ήταν σαν ένας από αυτούς, μόνο που ήταν ντυμένος διαφορετικά. Για εκείνους ήταν η πρώτη φορά που είχαν για φίλο τους έναν ιερέα. Και ήταν άνθρωπος που συγχωρούσε. «Ποιος νοιάζεται εάν δεν έχετε νηστέψει; Αν θέλετε, κοινωνήστε. Αυτό που έχετε στην ψυχή σας μετράει. Το γεγονός ότι πιστεύετε. Εάν αυτό είναι αμαρτία, θα είναι δική μου αμαρτία, όχι δική σας». Όταν κάποτε μια γυναίκα τον πλησίασε πριν την λειτουργία και του ψιθύρισε, «Παπούλη, πριν κοινωνήσω θα ήθελα να εξομολογηθώ». «Πόσων χρόνων είσαι;» «Σαράντα πέντε» «Έλα πάλι όταν θα γίνεις εβδομήντα πέντε και θα δώσουμε άφεση σε όλες τις αμαρτίες σου με μιας. Σήμερα απλά και μόνο θα κοινωνήσεις». Στην πρώτη του πρωινή λειτουργία του Μεγάλου Σαββάτου και μετά την προσφορά, ο παπα-Άγγελος στράφηκε προς το ποίμνιό του και ανακοίνωσε, «Όποιος θέλει να κοινωνήσει ας προσέλθει, είτε έχει νηστέψει είτε όχι». Οτιδήποτε έλεγε το εννοούσε και οτιδήποτε έλεγε το έκανε κιόλας. Ποτέ δεν τσακωνόταν. Ποτέ δεν ύψωνε την φωνή του. Εάν μια κατάσταση ή μια συζήτηση ξέφευγε από τα όρια, απλά σηκωνόταν και έφευγε. Είχε εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ και μερικές φορές σηκωνόταν να χορέψει. Όταν κάποιος ήθελε να εξομολογηθεί, συχνά τον οδηγούσε στο καθιστικό του, έπινε μαζί του τσίπουρο και τον άκουγε πρώτα σαν φίλος και έπειτα ως ιερέας. «Το εννοείς; Σημασία έχει αυτό που αισθάνεσαι μέσα σου.Αυτό που έχει αξία είναι ότι το εννοείς. Ένα κερί που ανάβεις με αγάπη στην καρδιά έχει μεγαλύτερη δύναμη από χίλια κεριά με άδεια την ψυχή σου». Η νεολαία άρχισε να έρχεται τις Κυριακές μόνο και μόνο για να τον ακούσει: «Εάν προσευχηθείτε στην Παρθένο θα σας βοηθήσει. Αλλά μην μείνετε άπραγοι. Πρέπει να κουνήσετε κι εσείς τα χέρια σας όσο Εκείνη τα καθοδηγεί». Και βέβαια καλούσε τους πάντες για καφέ μετά την λειτουργία. Η μονή ήταν τώρα ανοιχτή εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Η πόρτα προς το καθιστικό του ήταν πάντα ανοιχτή, με τζάκι αναμμένο το χειμώνα, πάντοτε με καφέ, ένα ποτήρι κρασί ή ένα τσίπουρο. Τα βράδια καθόταν με τις πιζάμες του. Του άρεσε πολύ να έχει ανθρώπους γύρω του. Νέοι, ακόμη και από μη θρησκευόμενες οικογένειες, πήγαιναν στην μονή για να μιλήσουν μαζί του. Μάθαιναν τόσα πολλά από αυτόν. Ήταν χαρισματικός δάσκαλος. Τον θαύμαζαν. Επαναλάμβαναν τα λόγια του. Σύντομα έφερναν τους συναδέλφους και τους φίλους τους, αργότερα τους γονείς τους και, καθώς περνούσαν τα χρόνια, και τα δικά τους παιδιά. Όταν ο Πατσογιάννης μίλησε στον παπα-Άγγελο για τον Γεράσιμο και το νευρικό κλονισμό που είχε υποστεί, εκείνος πήγε κατ' ευθείαν στην Αθήνα να τον συναντήσει και να μιλήσει με τους γιατρούς του. Οι γιατροί του είπαν ότι ο του ο Γεράσιμος δεν ήταν έτοιμος να πάρει εξιτήριο. Κι όμως, ύστερα από μερικές ημέρες, ο Γεράσιμος βγήκε από την κλινική, με τον παπα-Άγγελο να έχει αναλάβει την ευθύνη για την φροντίδα του και επέστρεψε στην μονή. Εκεί ο παπα-Άγγελος, του είπε, «Γεράσημε, είσαι μια χαρά. Πέταξε όλα αυτά τα χάπια και μετάλαβε. Αυτό είναι το μοναδικό φάρμακο που χρειάζεσαι. Η Θεία Κοινωνία θα σε δυναμώσει». Ο Γεράσιμος σταμάτησε λοιπόν να παίρνει όλα εκείνα τα φάρμακα, έπιασε δουλειά για να βοηθήσει στις εργασίες ανακαίνισης της μονής και πείστηκε ότι η Θεία Κοινωνία τον γιάτρευε μέρα με την ημέρα. Με τον Γεράσιμο εκεί, ο παπα-Άγγελος είχε πια μόνιμη συντροφιά. Τώρα πια είχε τέσσερις ανθρώπους να τον βοηθάνε, κι ένοιωθε λίγο περισσότερη  αυτοπεποίθηση, αν και δεν είχε πάψει να αγχώνεται. Υπήρχαν ακόμη τόσα πολλά πράγματα να γίνουν και με ελάχιστα χρήματα. Ο Αρχιεπίσκοπος είχε πλέον πειστεί ότι ο νέος ηγούμενος ήταν υπεύθυνο άτομο και έδωσε εντολή στους ιερείς των χωριών να παραδώσουν το κλειδί του παγκαριού στον Άγγελο, κι έτσι όλο και περισσότεροι ενορίτες έδιναν όλο και περισσότερα νομίσματα και περιστασιακά γινόταν και κάποια βάπτιση, όμως οι φθορές ήταν τόσο μεγάλες που είχαν ανάγκη εισροής κεφαλαίων πολύ μεγαλύτερης κλίμακας. Όσο δύσκολο και αν φαινόταν, ο Άγγελος αποφάσισε να αντιμετωπίζει την κατάσταση μέρα με την ημέρα. Οι συμβουλές του προς τους νέους είχαν τελικά επίδραση και στον ίδιο: «Όσο πιο δύσκολα είναι τα πράγματα, όταν φτάνεις στον πάτο, ποτέ μην παραιτείσαι. Έχε υπομονή και πίστη ότι η Παναγία θα σε βγάλει από την δύσκολη θέση. Εάν προσεύχεσαι στην Παρθένο, Εκείνη θα σε βοηθήσει». Την άνοιξη, ο Καθηγητής Δημήτριος Τσάτσος έφτασε στο εξοχικό που είχε στο νησί. Σαν να ήταν μέρος αυτού του ίδιου μεγαλύτερου σχεδίου, ο Τσάτσος ήταν ο μέντορας του τότε Υπουργού Πολιτισμού, Ευάγγελου Βενιζέλου. Σε μια συνάντηση που ορίστηκε με την διαμεσολάβηση του Διολέττα, ο Τσάτσος πείστηκε γρήγορα και εύκολα ότι η μονή είχε ιστορική σημασία για το έθνος, και άρχισε να την βλέπει λιγότερο ως μοναστήρι και περισσότερο ως μνημείο. Ο Τσάτσος ήταν βέβαιος ότι δεν θα ήταν δύσκολο να βρεθούν πόροι για την αναστήλωση ενός εθνικού θησαυρού, αλλά με την προϋπόθεση μιας μικρής λεπτομέρειας: «Δώσε μου σχέδια και άδειες πολεοδομίας, παπά μου. Παράδωσέ μου αναλυτικό κοστολόγιο,κάτι που να μπορώ να δείξω». Την έκφραση απογοήτευσης στο πρόσωπο του παπα-Άγγελου ήταν εύκολο να την διαβάσει ο διαπρεπής καθηγητής. Το κόστος θα ανερχόταν σε χιλιάδες δραχμές, που εκείνος δεν διέθετε. «Μην ανησυχείς, παπά μου. Έχω ένα φίλο στην Εφορεία Αρχαιοτήτων. Άσε με να του μιλήσω. Μου χρωστάει χάρη. Ίσως βρει χρήματα για τα σχέδια και τις άδειές σου». Καθώς η άνοιξη έδινε τη θέση της στο καλοκαίρι, προσελήφθη ο Γιώργος Τρίμπαλης για να βοηθήσει στα ηλεκτρολογικά και άλλες χειρωνακτικές εργασίες, ο Σπύρος Πέππας δώρισε από το κατάστημά του καθαρή σιλικόνη για να επισκευαστεί η σκεπή της εκκλησίας, αντλίες να καθαριστεί το κελάρι από τα νερά, αλλά και νεροχύτες και τουαλέτες. Έτσι ο παπα-Άγγελος και μια μικρή ομάδα ανδρών και γυναικών, που είχαν προσφερθεί να εργαστούν εθελοντικά μαζί του, έτριβαν και στόκαραν, έβαφαν και καθάριζαν  ενώ περίμεναν να λάβουν μήνυμα από τον Τσάτσο. Το πρωί της 14ης Αυγούστου, ο παπα-Άγγελος βρισκόταν στο καθιστικό του όταν ο Διολέττας μπήκε και σύντομα παρατήρησε το ανήσυχο ύφος του καλόγερου. «Τί συμβαίνει;» «Υπήρξα εξαιρετικά ανόητος». «Τι;» «Παρήγγειλα μερικά οικοδομικά υλικά. Έρχονται σε δύο ημέρες και δεν έχω χρήματα να τους πληρώσω. Δεν έχω χρήματα ούτε καν για να αγοράσω κεριά». Μεγάλο μέρος από τα μετρητά του είχαν ξοδευτεί για το θέαμα που είχε προγραμματίσει για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου την νύχτα εκείνη. Θα τελούσε μια ξεχωριστή λειτουργία το βράδυ, με βυζαντινούς ψαλμούς από την χορωδία που είχε σχηματίσει ο Μεταξιώτης και έναν Επιτάφιο προς τιμήν της Παρθένου, ο οποίος είχε στολιστεί με λουλούδια και θα περιφερόταν γύρω από την μονή, όπως γινόταν παραδοσιακά και την Μεγάλη Παρασκευή. Ο Διολέττας δεν επρόκειτο να του επιτρέψει να αποθαρρυνθεί. «Έχε πίστη, παπά μου. Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται. Ο καθένας μπορεί να κυβερνήσει ένα καράβι στην μπουνάτσα». Μη την χορωδία να ψέλνει εξαίσια και την λιτανεία με τα αναμμένα κεριά,η τελετή εκείνο το βράδυ είχε μεγάλη επιτυχία. Η νεολαία είχε θαμπωθεί. Δεν είχαν δει ποτέ πριν κάτι τέτοιο και επιστρέφοντας στα σπίτια τους μίλησαν στους γονείς και τους φίλους τους για τον συναρπαστικό και ενδιαφέροντα νέο ηγούμενο. Το επόμενο βράδυ στο καθιστικό, πριν την λειτουργία για την Αγίου Γερασίμου, όταν μπήκε ο Διολέττας ο παπά Άγγελος τον αγκάλιασε χαμογελώντας: «Κωστή, έχω καλά νέα. Πρόκειται για ένα θαύμα. Ο Ποταμιάνος μόλις μου έδωσε μια επιταγή με το ακριβές ποσό που χρειαζόμουν!» «Ο Ανδρέας Ποταμιάνος;» «Ναι». «Ο Ποταμιάνος σου έδωσε όσα χρήματα χρειαζόσουν;» «Δύο εκατομμύρια δραχμές!» «Δύο εκατομμύρια! Αυτό είναι πράγματι θαύμα». Με αυτήν την χειρονομία η θέληση του ηγούμενου χαλύβδωσε και η πίστη του έγινε ακόμα πιο ισχυρή. Θα αναγνώριζε για πάντα τη συμβολή της Παναγίας και του Αγίου Γερασίμου, αλλά και του παπα-Γεράσιμου, τον οποίο θεωρούσε πραγματικό άγιο και βεβαίως του Ανδρέα Ποταμιάνου, ο οποίος θα συνδεόταν για πρώτη φορά στη ζωή του με στενή φιλία με έναν παπά και ο οποίος θα συνέχιζε να συνεισφέρει οικονομικά ανελλιπώςστην στήριξη της μονής. Η πίστη του παπα-Άγγελου στη δύναμη της προσευχής και κυρίως της προσευχής που απευθύνεται στη Παρθένο, συχιζε να δυναμώνει με κάθε παράκλησή του που εισακουόταν, ακόμη και την πιο μικρή. Μια ημέρα, καθώς στεκόταν με τον Διολέττα και κοιτούσε το χαλί στο πάτωμα του ναού, ο παα-Άγγελος είπε «Μακάρι να είχαμε άλλα δύο χαλιά. Τι ωραία που θα ήταν». Το ίδιο βράδυ δύο γυναίκες ήρθαν στο μοναστήρι  να δωρίσουν δύο χαλιά, τα οποία κατά περίεργο τρόπο, ταίριαζαν με το ήδη υπάρχον. Ο Άγγελος ήταν πεπεισμένος ότι επρόκειτο απλά για ένα ακόμη θαύμα. Και ποιος θα πει ότι δεν ήταν θαύμα; Ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι θαύματα δεν υπάρχουν; Ποιος δεν είπε κάποια στιγμή ότι «αυτό» ή «εκείνο» ήταν θαύμα, κάτι που ούτε οι γιατροί δεν μπορούσαν να εξηγήσουν ή ότι ήταν θαύμα που κάποιος δεν σκοτώθηκε; Μερικές φορές η φράση ‘αυτό ήταν θαύμα είναι η μοναδική αληθοφανής εξήγηση. Εκεί που δεν το περιμένεις, έρχεται από το πουθενά, αν και η λογική σου λέει ότι από κάπου πρέπει να έχει έρθει, και το πραγματικό ερώτημα είναι πλέον από πού; Και πώς; Μπορεί να μην πιστεύετε στα θαύματα γιατί εκεί υπεισέρχεται η θρησκεία, αλλά όπως εξήγησε και ο Άμλετ στην πρώτη πράξη, στη σκηνή πέντε «Οράτιε, υπάρχουν πάρα πολλά σε γη και ουρανό, που η φιλοσοφία ούτε καν τα ονειρεύεται». Και ποιος θα μπορούσε να πει, εάν υπάρχουν τέτοια πράγματα όπως τα θαύματα, ότι τα μικρά είναι λιγότερο θεϊκά από τα μεγάλα ή ότι οποιοδήποτε θαύμα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μικρό; Μερικά πράγματα είναι καθαρή σύμπτωση, κάποια άλλα τύχη, αλλά κάποια άλλα ίσως δεν είναι τίποτα από τα δύο. Ίσως κάποια προέρχονται από μια αόρατη πηγή. Ίσως υπάρχουν περισσότερες θείες παρεμβάσεις από όσες συνειδητοποιούμε. Και ίσως όσο περισσότερο πιστεύει κανείς στα θαύματα, τόσο περισσότερα βλέπει. Και όσο περισσότερα βλέπει, τόσο περισσότερα προκαλεί. Έτσι και ο παπα-Άγγελος έβλεπε περισσότερες προσευχές του να εισακούονται με θεία παρέμβαση. Λίγους μήνες μετά την άφιξή του, ο νέος ηγούμενος είχε και καταλήξει στο συμπέρασμα ότι εφ' όσον η μονή δεν μπορούσε επιβιώσει μόνο από τα χρήματα των κεριών και τις βαπτίσεις, έπρεπε να προσφέρει κάτι παραπάνω: κρασί, γλυκά του κουταλιού, βιβλία, όσα πουλούν οι καλόγεροι στα μοναστήρια για να συντηρηθούν. Ακόμη και στο Άγιο Όρος υπάρχουν μαγαζάκια με είδη δώρων. Ο νέος ηγούμενος ήταν πεπεισμένος ότι, με την άνοδο του τουρισμού στην Σκιάθο, εάν κατάφερνε να βελτιώσει το μοναστήρι και τα οικονομικά του, θα έμπαινε στο σωστό δρόμο για πάντα και θα γινόταν το κέντρο της Σκιαθίτικης ζωής και το υπ' αριθμόν ένα πολιτιστικό αξιοθέατο του νησιού. Γι' αυτόν τον σκοπό, στις αρχές της άνοιξης του 1998, φύτεψε 550 ρίζες αμπελιού, τον πρώτο από τους τρεις αμπελώνες που συνολικά θα έφθαναν τις 1400 ρίζες και στο τέλος θα απέφεραν, μαζί με το τσίπουρο και τα διάφορα λικέρ, 8500 μπουκάλια κρασί τον χρόνο. Την άνοιξη της ίδιας χρονιάς ο Τσάτσος πληροφόρησε τον παπα-Άγγελο ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων είχε ήδη στα αρχεία της τα σχέδια για την πλήρη ανακαίνιση της μονής και μάλιστα το μοναστήρι είχε επιχορηγηθεί ήδη τρεις φορές με μικρά ποσά, μία για να επισκευάσει την σκεπή του ναού, μία για να αντικαταστήσει την σκεπή επάνω από το μαγειρείο και τον φούρνο και μία για να αποκαταστήσει το εξωτερικό του ναού. Όμως ένας καλόγερος, μόνος του, χωρίς κοσμικές επαφές και από ένα σχετικά ξεχασμένο μοναστήρι σε ένα μικρό νησί, δεν είχε την δυνατότητα να πείσει την Εφορεία Αρχαιοτήτων να χρηματοδοτήσει μία ολοκληρωτική ανακαίνιση. Έτσι, όταν ο Τσάτσος είπε στον Άγγελο ότι είχε τηλεφωνήσει στον Υπουργό Πολιτισμού Βενιζέλο, ο οποίος είχε συνφωνήσει ότι η αποκατάσταση άξιζε τον κόπο και θα τηλεφωνούσε στην Εφορεία Αρχαιοτήτων για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες,τα νέα γέμισαν τον Άγγελο με μεγάλη χαρά και ευγνωμοσύνη. Μπορεί μάλιστα να χρηματοδοτούσαν την πλήρη  αναπαλαίωση, αλλά ίσως το αίτημα να ήταν υπερβολικό. Καθώς η αποκατάσταση προχωρούσε και το εκκλησίασμα αυξανόταν και τα σχέδιά του για οικονομική αυτονομία είχαν αρχίσει να παίρνουν σάρκα και οστά, ο παπα – Άγγελος άρχισε να ανακτά την αυτοπεποίθηση που πάντοτε τον χαρακτήριζε. Η τυφλή πίστη του στον ίδιο του τον εαυτό και την Θεοτόκο είχε δικαιωθεί και πλησίαζε εκείνο το σημείο στη ζωή του που η πίστη του θα ήταν απόλυτη και δεν θα ανησυχούσε ποτέ πια για χρήματα, ούτε θα αμφισβητούσε ποτέ ξανά την προστασία της Παρθένου. Το 2000, η Έλενα Σκουμπρή από την Εύβοια πληροφορήθηκε τα σχέδια του παπα-Άγγελου για την αποκατάσταση της μονής στην Σκιάθο από τους γονείς της, οι οποίοι ήταν φίλοι με κάποια ξαδέρφια του νέου ηγούμενου. Η νεαρή, αδύνατη λεπτοκαμωμένη ξανθιά κοπέλα, που ήταν συντηρήτρια εικόνων και τοιχογραφιών και είχε ήδη συντηρήσει τις τοιχογραφίες μιας εκκλησίας στην Χαλκίδα, πήγε στην Σκιάθο για να συναντήσει το νέο ηγούμενο και να δει το μοναστήρι του. Θα άφηνε την εργασία της στην εκκλησία και θα δούλευε για το μοναστήρι για τα επόμενα έντεκα χρόνια. Η πρώτη της πρόκληση ήταν n εικόνα της Παναγίας, που είχε υποστεί τέτοια φθορά, ώστε της πήρε επτά μήνες για να ολοκληρώσει την αναπαλαίωσή της. Η εικόνα σύντομα απέκτησε τη φήμη ότι είχε τη δύναμη να προκαλέσει εγκυμοσύνη. Ο Γεράσιμος θυμάται την ημέρα που συνάντησε ένα ζευγάρι Ολλανδών, οι οποίοι έκλαιγαν μέσα στην εκκλησία και τους ρώτησε εάν ήθελαν να δουν κάποιον ιερέα. Ήθελαν πράγματι, κι έτσι κάλεσε τον παπα-Άγγελο. Το ζευγάρι του είπε ότι ήταν παντρεμένοι δεκαπέντε χρόνια και ήταν ακόμη άτεκνοι και ο παπα-Άγγελος τους είπε να πάνε στην εικόνα της Παναγίας και να κλάψουν μπροστά Της. Τους είπε ότι Εκείνη θα τους άκουγε. Έπειτα από έναν χρόνο ο γιατρός που είχε ξεγεννήσει τα δίδυμα του ζευγαριού των Ολλανδών εμφανίστηκε στην μονή με μια φωτογραφία των μωρών. Κυκλοφορούν πράγματι πολλές ιστορίες ανάμεσα στους Σκιαθίτες για άτεκνες γυναίκες οι οποίες συνέλαβαν λίγους μήνες αφότου ο παπα-Άγγελος τους είχε δώσει την εικόνα για να την βάλουν κάτω από το στρώμα τους. Εκτός από το αίτημα προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων, ο παπα-Άγγελος ποτέ δεν ζητούσε απερίφραστα δωρεές ή χάρες. Πάντοτε πρότεινε, «Δεν θα ήταν ωραία εάν...» και βεβαίως πάντα είχε επιλέξει σοφά τον στόχο του. Κατά την διάρκεια μιας από τις συχνές τους συζητήσεις, ο παπα-Άγγελος έριξε στον Ποταμιάνο την ιδέα ότι, εάν κάποιος έφερνε το Άγιο Φως, εάν κάποιος με κάποιο τρόπο μπορούσε να το φέρει από την Αθήνα στην Σκιάθο κάθε Πάσχα με ιδιωτικό αεροσκάφος, θα ήταν μεγάλη τιμή για το νησί και ένας υπέροχος τρόπος να παροτρύνουν τον κόσμο να παρακολουθήσει την Αναστάσιμη λειτουργία. Από εκείνο το Πάσχα και μετά, η οικογένεια του Ποταμιάνου ναύλωνε ένα αεροσκάφος κάθε χρόνο για να μεταφέρει το Άγιο Φως από την Αθήνα, γεγονός που έγινε το αποκορύφωμα της ετήσιας τελετής, με αφετηρία τη στιγμή που προσγειωνόταν το αεροσκάφος. Όλη την επόμενη χρονιά ο Άγγελος ήταν εξαιρετικά απασχολημένος. Αγόρασε σταφύλια, φρούτα για τα γλυκά του και μέλισσες, μάλιστα με τις κυψέλες ασχολούνταν ο ίδιος. Ο Δημήτριος Αποστολάκης από το Βόλο τον έμαθε πώς να φτιάχνει κρασί. Ο Χάρης Θωρίτης από την Κύπρο του έμαθε πως να φτιάχνει τσίπουρο. Για μία ακόμα φορά στη ζωή του, ο Άγγελος εργαζόταν μέρα ωύχτα, μαθαίνοντας όλα όσα  έπρεπε  να ξέρει για να γίνει καλλιεργητής και παντοπώλης, αμπελουργός και μελισσοκόμος. Εκείνη την πρώτη χρονιά εμφιάλωσε πεντακόσια πενήντα μπουκάλια κρασί και τα πούλησε όλα, εκτός βεβαίως από αυτά που δώρισε. Το μοναστήρι πουλούσε επίσης τα σπιτικά γλυκά και το μέλι τους και παρ' όλο που αυτά δεν απέφεραν ακόμη κέρδος, οι προοπτικές ποτέ δεν ήταν πιο ευοίωνες. Κι έτσι, όταν η Εφορεία Αρχαιοτήτων πληροφόρησε ότι η Μονή έλαβε επιδότηση οκτακοσίων εβδομήντα εκατομμυρίων δραχμών για την πλήρη αποκατάστασή της, χρήματα αρκετά για την ανακαίνιση ολόκληρου του συγκροτήματος χρησιμοποιώντας μηχανικούς, λογιστές και εργάτες τους οποίους έφερε το Υπουργείο από όλη την Ελλάδα, καθώς και ντόπιους τεχνίτες για να εκτελέσουν το έργο, ο Άγγελος πανηγύριζε. Δεν μπορούσε να συγκρατήσει την χαρά του. Για τους νησιώτες, βέβαια, το μοναστήρι-ερείπιο έγινε ξαφνικά αξιοθέατο υψίστης σημασίας. Χρειάστηκαν περίπου δύο χρόνια έως ότου το έργο οργανωθεί και να φτάσουν σιγά σιγά οι εργάτες και τα υλικά. Τεχνίτες έφτασαν από το Πήλιο για να επισκευάσουν την σκεπή από σχιστόλιθο, ο στόκος αφαιρέθηκε από τους υπόλοιπους εξωτερικούς τοίχους, οι εικόνες στο εσωτερικό του ναού εξακολουθούσαν να αποκαθίστανται, ο στάβλος μετατράπηκε σε χώρο γευσιγνωσίας για τα τρία είδη κρασιού, το τσίπουρο και τα λικέρ παραγωγής του μοναστηριού, τα αμπέλια μεγάλωναν, οι πωλήσεις κρασιού και γλυκών είχαν πολλαπλασιαστεί, το μοναστήρι απολάμβανε μιαν ενεργητικότητα που είχε να βιώσει εδώ και κάπου εκατό χρόνια. Ο παπα-Άγγελος κατέβαινε στο χωριό αρκετές φορές την εβδομάδα για να πιει ένα τσίπουρο στο «Μουράγιο» και να συζητήσει, η πόρτα του ήταν πάντοτε ανοιχτή και ο κύκλος που είχε σχηματιστεί από τους πάτρονες της μονής όλο και μεγάλωνε, και νέοι και γέροι επισκέπτονταν συχνά την μονή, πολλοί μάλιστα τη θεωρούσαν δεύτερο σπίτι τους. Η πίστη και η αυτοπεποίθηση του ηγούμενου είχαν πλέον πλήρως αποκατασταθεί. Η Παρθένος ήταν ικανοποιημένη. Τα σχέδιά του περιλάμβαναν την ανακαίνιση του παλαιού ελαιστριβείου, τη δημιουργία ενός καφέ, ενός σωστού πωλητηρίου, ενός συνεδριακού χώρου για προσκυνητές, ενός γηροκομείου. Σχεδίαζε συνεχώς καθώς ταξίδευε ακούραστα σε όλη τη χώρα για να προβάλει το νησί και τα προϊόντα της μονής. Και όλο και περισσότερο έδειχνε να βιάζεται, πάντα τρέχοντας εδώ κι εκεί, θέλοντας να τα κάνει όλα γρήγορα, σαν να γνώριζε ότι το τέλος ερχόταν τρέχοντας προς το μέρος του και έκανε αγώνα δρόμου απέναντι στην εμφάνιση της ψιλής Κυρίας με τα μαύρα που δεν χαμογελούσε. Συχνά έλεγε στον Γεράσιμο, «Ξέρω πότε θα πεθάνω. Μόνο που δεν γνωρίζω την ώρα». Το 2004 η αποκατάσταση της μονής ολοκληρώθηκε και ο εφοπλιστής Γιάννης Σπυρίδωνος Λάτσης, μαζί τον εγγονό του, τον Πάρη, και τον Αρχιεπίσκοπο Βορείου και Νοτίου Αμερικής επισκέφτηκε την Σκιάθο και, όπως έκανε κάθε φορά που έφθανε στο νησί, πήγε στην μονή. Όμως αυτήν τη φορά είχε μόλις ρίξει μια μεγάλη μπόρα και ο δρόμος ήταν ακόμη δύσβατος για το αυτοκίνητο. Υπήρχε μια ιδιαίτερη στροφή κι εκείνος βλαστημούσε φωναχτά σε όλη τη διαδρομή καθώς το αυτοκίνητο πλησίαζε μια επικίνδυνη φουρκέτα, που κανένας δεν φαινόταν δυνατόν να την περάσει, με κίνδυνο είτε να πέσουν σε κάποιο χαντάκι ή να κατρακυλήσουν στην πλαγιά του βουνού. Μόλις είδε τον Άγγελο παραπονέθηκε βρίζοντας, αλλά ο ηγούμενος χαμογέλασε και είπε ανασηκώνοντας τους ώμους, «Τί μπορώ να κάνω; Δεν έχω χρήματα για να φτιάξω το δρόμο». Ο Λάτσης τον κοίταξε και κουνώντας το κεφάλι του είπε, «Πήγαινε αύριο στην τράπεζα. Τα χρήματα θα σε περιμένουν». Την επόμενη ημέρα τα λεφτά είχαν κατατεθεί στον λογαριαισμό της μονής. Μέσα σε λίγους μήνες ο δρόμος είχε βελτιωθεί πολύ και ακόμη περισσότεροι τουρίστες άρχισαν να  έρχονται στο μοναστήρι, το οποίο, μετά από μακριά ιστορική διαδρομή, είχε ξαναγίνει τ κύριο πολιτιστικό αξιοθέατο στην Σκιάθο. Μερικοί από τους πάτρονες έρχονταν μόνο για να ένα κερί, αλλά οι περισσότεροι έρχονταν για να παρακολουθήσουν την πρόοδο της αναπαλαίωσης του  ιστορικού μνημείου. Υπήρχαν πλέον ημέρες που το προαύλιο ήταν το Επίκεντρο κάποιων εορταστικών εκδηλώσεων, γάμων και βαπτίσεων με πολύ κόσμο. Μεγάφωνα είχαν τοποθετηθεί στον αυλόγυρο μικρόφωνα στον ναό για χάρη των προσκυνητών, ακόμα και στις Κυριακάτικες λειτουργίες. Υπήρχαν κάποιες ξεχωριστές ημέρες που η προσέλευση ήταν τόσο μεγάλη ώστε ο κόσμος ξεχείλιζε έξω από την πύλη και μέχρι τον εξωτερικό αυλόγυρο.Ο Άγγελος καθιέρωσε επίσης τρία δημόσια γεύματα: τα Χριστούγεννα, μετά την λειτουργία, το μοναστήρι σέρβιρε χοιρινό. Το Πάσχα, μετά τη λειτουργία, ψητό αρνί, και την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, μετά τον Εσπερινό, φασολάδα, μετά ερχόταν η ακολουθία που τελείωνε τα μεσάνυχτα, και κατόπιν ψάρι κι ένα ποτήρι κρασί από το μοναστήρι. Το 2005, με παρότρυνση των Τσάτσου και Βενιζέλου, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδότησε με τετρακόσιες πενήντα χιλιάδες ευρώ την ανακαίνιση του ελαιοτριβείου και την μετατροπή του παλαιού στάβλου σε καφέ, ενώ την επόμενη χρονιά παραχώρησε επιπλέον διακόσιες τριάντα χιλιάδες ευρώ για την αναπαλαίωση του υπογείου και τον εξοπλισμό του πωλητηρίου. Παράλληλα με αυτές τις εξελίξεις, η Έλενα Σκουμπρή σχεδίαζε και επέβλεπε την ίδρυση του μουσείου της μονής. Θα περιλάμβανε συλλογή των μουσικών οργάνων, αίθουσα αφιερωμένη στην λαϊκή τέχνη, το αρχείο των Βαλκανικών Πολέμων με επιστολές, φωτογραφίες και εφημερίδες, που είχε δανείσει ο Ποταμιάνος, και αίθουσα με εικόνες και άλλους Βυζαντινούς θησαυρούς. Ακριβώς διακόσια χρόνια μετά την αποπεράτωση της οικοδόμησης της Μονής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, είχε τώρα εκσυγχρονιστεί και σχεδόν πλήρως αναπαλαιωθεί φτάνοντας στην αρχική της μεγαλοπρέπεια, ενώ είχε καλαίσθητα στολιστεί με μεγάλες και μικρές γλάστρες με λουλούδια και βότανα. Η Ελληνική Δημόσια Τηλεόραση αποφάσισε να αναμεταδώσει τρεις ώρες της Χριστουγεννιάτικης λειτουργίας και έξι ώρες της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα. Οι κάτοικοι δεν πίστευαν στα μάτια τους. Αυτό που πριν από οχτώ χρόνια θεωρούνταν ένα ερείπιο, ξαφνικά απολάμβανε πανελλήνιας προσοχής ως ιστορικός θησαυρός κατά την πιο ιερή από όλες τις θρησκευτικές εορτές. Και τώρα πια οι δωρεές είχαν ξαφνικά αυξηθεί και η μονή δεχόταν τηλεφωνήματα από όλη τη χώρα είτε για συμβουλές είτε για οικονομική ενίσχυση. Ο Άγγελος δεν παρέλειπε ποτέ να ανταποκρίνεται. Η φιλανθρωπία ήταν μια χριστιανική αξία που τιμούσε ιδιαίτερα. Bοηθούσε τους πάντες, είχε μάλιστα αναπτύξει φιλίες με φυλακισμένους, και αν κανείς ήταν άρρωστος και δεν είχε χρήματα, του έβγαζε τα εισιτήρια για την Αθήνα, για να τον δουν οι γιατροί. Με κάποιον τρόπο έβρισκε πάντα χρήματα ή τα μέσα. Κάποτε, όταν ο Άγγελος χρειαζόταν τρεις χιλιάδες ευρώ για κάποιον που τα είχε ανάγκη, αλλά δεν τα διέθετε, ένας ηλικιωμένος μπήκε στο καθιστικό του για να του δώσει τέσσερις χιλιάδες ευρώ, τα οποία είχε δανειστεί πριν πολλά χρόνια για να επισκευάσει το καΐκι του. Χρήματα πάντοτε έρχονταν από κάπου. Σαν να μην είχε ήδη αρκετά στο κεφάλι του, ο παπα-Άγγελος συνέχιζε ακούραστα την σταυροφορία του για την αγιοποίηση του Ιερομόναχου Νήφωνα, την οποία θεωρούσε δικαιολογημένη και η οποία γνώριζε ότι θα ωφελούσε εξαιρετικά την μονή. Τελικά, τα κατάφερε εν μέρει, καθώς ο Νήφων θεωρείται άγιος σε μερικά μέρη της Ελλάδας και ζωγραφίζονται πλέον αγογραφίες που τον απεικονίζουν που τον απεικονίζουν να κρατάει τις διάφορες εκκλησίες και μονές του. Εκκρεμεί ακόμη η απόφαση για την αγιοποίησή του από τον Πατριάρχη, αυτή όμως αναμένεται σύντομα. Ο παπα-Άγγελος πέρασε τα επόμενα λίγα χρόνια ταξιδεύοντας,  προβάλλοντας και διοικώντας την μονή, πάντοτε σε συψεχή διάλογο με την νεολαία. Η ανέγερση του καφέ είχε ολοκληρωθεί καθώς και του πωλητηρίου, ενώ τα μουσεία είχαν και αυτά δημιουργηθεί. Η μονή ποτέ δεν είχε υπάρξει τόσο ολοκληρωμένη και αυτοσυντηρούμενη. Τον Ιανουάριο του 2010, ο Άγγελος εξομολογήθηκε στον Γεράσιμο ότι είχε διαγνωσθεί με καρκίνο στο ήπαρ και τα έντερα και του έδιναν τρεις μήνες ζωής. Τα νέα αποτέλεσαν μεγάλη έκπληξη για τον Γεράσιμο και τον στενοχώρησαν βαθιά, αλλά, επειδή ο ηγούμενος έδειχνε ατάραχος απέναντι σε αυτά τα νέα και συνέχιζε το καθημερινό του πρόγραμμα, ο καλόγερος είχε αποκτήσει πλέον αρκετή δύναμη ώστε να συνεχίσει απτόητος, εμπνεόμενος από το παράδειγμά του. Ο Ιερομόναχος Άγγελος έζησε περισσότερο από όσο είχαν προβλέψει οι γιατροί. Έσβησε χωρίς να υποφέρει έπειτα από οκτώ μήνες, στις 25 Σεπτεμβρίου του 2010 σε ηλικία εξήντα πέντε ετών, την ίδια ακριβώς ημέρα που έλαβε την πρώτη σύνταξη από το κράτος. Το όνομα παπα-Άγγελος έχει την ίδια ακριβώς σημασία και στα αγγλικά. Για πολλούς σ' αυτό το νησί και πέρα από αυτό ήταν ένας πραγματικός άγγελος, με το χάρισμα της αγάπης, της ελπίδας, της πίστης και άλλων πολλών. Όμως, λέγεται επίσης από μερικούς του στενού του περιβάλλοντος ότι οι περισσότεροι Σκιαθίτες δεν εκτίμησαν επαρκώς την συνεισφορά του νησί και στις πολυάριθμες ζωές ανθρώπων σε ολόκληρη την Ελλάδα τις οποίες άγγιξε και εμπλούτισε. Ως παράδειγμα αναφέρουν ότι στημ κηδεία και τα μνημόσυνά του δεν παραβρέθηκαν τόσοι πολλοί όσο περίμεναν. Ίσως αυτό να είναι αλήθεια. Ίσως ακόμη πολλοί Σκιαθίτες να θεώρησαν ότι ήταν υπέρμετρα ανθρώπινος, όχι αρκετά αυστηρός, πολύ χαλαρός με τους κανόνες για μοναχός, πολύ κοσμικός και φιλόδοξος, ιδιότητες που δεν συμβιβάζονται με την αγιότητα. Κι όμως η φιλοδοξία του ποτέ δεν ήταν προς ίδιον συμφέρον. Ήταν πάντα προς το συμφέρον της Παναγίας και του οίκου Της. Όπως ακριβώς μια μεγαλοφυΐα μπορεί να μην αναγνωρίζεται από την κοινωνία μέσα στην οποία ζει επειδή κανείς δεν είναι αρκετά μορφωμένος ώστε να την αναγνωρίσει, πιθανόν  να συμβαίνει το ίδιο και με τους αγίους που ζουν ανάμεσα Στους ανθρώπους. Ίσως δεν αντιλαμβανόμαστε ότι είναι άγιοι, επειδή ζουν και περπατούν ανάμεσά μας χωρίς φωτοστέφανο γύρω από το κεφάλι. Οι  περισσότεροι περνούν απαρατήρητοι επειδή δεν τραβούν την προσοχή στις αγαθοεργίες τους, ίσως μάλιστα να μην  τις θεωρούν καν αγαθοεργίες αλλά απλές ψριστιαννικές πράξεις, που όλοι οφείλουμε να κάνουμε. Και ποιός άραγε μπορεί να πει ότι ο Θεός τους θεωρεί κατώτερους από τους Αγίους,τις εικόνες των οποίων προσκυνούμε; Άνδρες και γυναίκες σαν αυτούς μπορεί να μην ανακηρυχθούν ποτέ άγιοι από καμία εκκλησία, κι όμως εμφανίζουν όλες τις αρετές της αγιοσύνης τις οποίες όλοι οι άνθρωποι που διαθέτουν συνείδηση θα πρέπει να επιδιώκουν. Και, με δεδομένες αυτές τις αρετές, ποιος από εμάς δεν γνώρισε στη ζωή του κάποιον άγιο, μια μητέρα ή έναν πατέρα, μία θεία ή έναν θείο, μια αδελφή ή έναν αδελφό ή απλά τον φούρναρη της γειτονιάς ή τον παπά της ενορίας του;. Στο κάτω κάτω, τί χρειάζεται για να γίνει κανείς άγιος; Θα πρέπει μήπως να πραγματοποιήσει θαύματα; Επειδή, πέρα από όλες τις γυναίκες που μπορούν να επιβεβαιώσουν την θεραπεία του παπα-Άγγελου για την στειρότητά τους, οι Σκιαθίτες έχουν να διηγηθούν την ιστορία της μεγάλης πυρκαγιάς του 2007. Η φωτιά απειλούσε να τυλίξει στις φλόγες το Μοναστήρι της Κουνίστριας, κι εκείνος όρμησε στο σημείο, πήρε την εικόνα της Παναγίας της Κουνίστριας από τον ναό και, αγνοώντας τις προειδοποιήσεις των πυροσβεστών, πέρασε σαν σίφουνας το τείχος της φωτιάς κραδαίνοντας την εικόνα ψηλά, ενώ οι πυροσβέστες κοίταζαν κατάπληκτοι καθώς η φωτιά στράφηκε απότομα προς τα αριστερά, εγκαταλείποντας το μοναστήρι και ορμώντας προς την θάλασσα. Ποιος μπορεί, λοιπόν, να πει ότι ο παπα-Άγγελος δεν ήταν ένας άγιος; Αλλά και ότι δεν θα πρέπει να απευθύνουμε τις προσευχές μας προς αυτόν, αλλά και για αυτον. Γιατί σίγουρα υπάρχουν πολλοί περισσότεροι άγιοι από αυτούς που μνημονεύονται στο ημερολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας.