‘’ΘΕΡΟΣ ΕΡΟΣ’’ ΚΑΙ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟΝ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ | γράφει ο Γιώργος Σανιδάς
2022-10-01 22:13:42
Πολλοί αναρωτιούνται γιατί στο διήγημα ‘’θέρος έρος’’ ο Παπαδιαμάντης γράφει το έρος με όμικρον. Ασφαλώς για να πετύχει αρμονία και στην οπτική απεικόνιση της ρίμας, όπως και στο ‘’έρως ήρως’’. Το έρος (ἔρος: ὁ, αἰτιατ. ἔρον, δοτ. ἔρω) πάντως δεν αποτελεί ορθογραφικό λάθος.
Είναι αρχαιότατος και ποιητικός τύπος του έρως και το συναντάμε και στον Όμηρο (Ἰλιάς -14.315): ‘’Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς· «Ἥρη, κεῖσε μὲν ἔστι καὶ ὕστερον ὁρμηθῆναι, νῶϊ δ᾽ ἄγ᾽ ἐν φιλότητι τραπείομεν εὐνηθέντε. οὐ γάρ πώ ποτέ μ᾽ ὧδε θεᾶς ἔρος οὐδὲ γυναικὸς’’ Απόδοση Ι. Πολυλάς: ‘’Και ο Δίας της απάντησεν ο νεφελοσυνάκτης: «Εκεί να πας έχεις καιρόν, ω Ήρα, και κατόπιν· τώρ᾽ ας πλαγιάσομεν εμείς τον πόθον να χαρούμε. Ότι θεάς μήτε θνητής ποτέ παρόμοιος έρως’’ Η ετυμολογία της λέξης έρως είναι άγνωστη. Ομόρριζη της προελληνικής ἔραμαι/ἐράω-ἐρῶ που αποδίδεται κυρίως ως ένθερμη αγάπη.
Η θερμότητα αποτελεί βασικό συστατικό και της αρχαίας λέξης θέρος που παράγεται από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα gwher-, με τη σημασία του «ζεστού», που έχει δώσει το λατινικό «formous», και τον αγγλικό όρο «warm», που σημαίνουν το ίδιο. Οι λέξεις «θερμός», «θερίζω» και «θέρετρο» είναι ομόρριζες με το «θέρος» που όταν είναι αρσενικό (ο θέρος) σημαίνει τον θερισμό.
Να λοιπόν που οι δύο λέξεις συναντούνται στο συστατικό της θερμότητας κι αν δεχτούμε πως το έρος συγγενεύει με το Ιωνικό είρος, δηλαδή ένα είδος πυρετού («Ἔστι γὰρ ὁ εἶρος πυρετοῦ εἶδος » Ἐρωτιαν. Λεξ. Ἱποκρ. σ. 140.) μπορούμε να πούμε πως ο Παπαδιαμάντης, για μια ακόμα φορά, ήξερε πολύ καλά τι έκανε παντρεύοντας τις δυο λέξεις και γράφοντας το έρος με όμικρον…
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ