Μια πρώτης τάξεως ευκαιρία αφύπνισης σχετικά με το πόσο καθαρές -ή πόσο επιβαρυμένες με κάθε είδους απορρίμματα- είναι οι ελληνικές θάλασσες αποδεικνύεται με μια περιήγηση στη σελίδα που διατηρεί το Κοινωφελές Ιδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης στο Facebook. Στις 23 Μαΐου, φερ’ ειπείν, η σχετική ανάρτηση αναφέρει ότι «πλαστικά μπουκάλια, πλαστικά ποτήρια, αλουμινένια κουτάκια και ελαστικά οχημάτων είναι μερικά από τα πιο κοινά απορρίμματα που συναντάμε στους υποθαλάσσιους καθαρισμούς. Ο βυθός μας, όμως, κρύβει πολλά μυστικά ακόμη. Μέσα σε έναν μήνα οι αλιείς του προγράμματος #Fishing_For_Litter έπιασαν στα δίχτυα τους τρεις εξωλέμβιες μηχανές σκάφους. Οι μηχανές αυτές μπορεί να απελευθερώσουν καύσιμα και λάδια ρυπαίνοντας το θαλάσσιο περιβάλλον, ενώ επηρεάζουν αρνητικά τους οργανισμούς». Οσο κι αν ακούγεται απίστευτο, τρεις εξωλέμβιες ανασύρθηκαν από τον βυθό. Σε διάφορες παραλίες ανά την επικράτεια, ακόμη και σε αυτές της Αττικής, οι απορρυπαντικές πρωτοβουλίες που αναπτύσσει τα τελευταία χρόνια το Κοινωφελές Ιδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης έχουν εντοπίσει στρατιωτικό υλικό (οβίδες, βλήματα μεγάλου διαμετρήματος, χειροβομβίδες κ.λπ.). Βεβαίως, οι εξωλέμβιες και τα πολεμοφόδια ανήκουν στα ασυνήθιστα, παράδοξα ευρήματα. Οποιος όμως φυλλομετρήσει τον απολογισμό του συνολικού έργου του Typhoon Project, του μεγαλύτερου από τα περιβαλλοντικά προγράμματα που χρηματοδοτεί το Κοινωφελές Ιδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, θα αντιληφθεί την πραγματική έκταση της θαλάσσιας ρύπανσης στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, κατά το διάστημα από την 31η Ιουλίου του 2019 έως την 31η Δεκεμβρίου του 2021, η ομάδα του Typhoon Project εκκαθάρισε 2.041 ακτές στις Κυκλάδες και το Βόρειο Αιγαίο, στον Σαρωνικό, στον Θερμαϊκό, στην Κρήτη, στις Σποράδες, στην Πελοπόννησο κ.α., απομακρύνοντας συνολικά 303.911 κιλά απορριμμάτων. Προκειμένου να δοθεί πιο παραστατικά η αίσθηση του όγκου αυτής της κολοσσιαίας ποσότητας ξένων σωμάτων για το θαλάσσιο περιβάλλον, θα πρέπει κάποιος να φανταστεί ότι τα σκουπίδια που μάζεψε το πλήρωμα του ειδικά εξοπλισμένου σκάφους «Typhoon» (Τυφώνας) αντιστοιχούν σε περίπου 85 εμπορευματοκιβώτια, δηλαδή τα κοντέινερ που χρησιμοποιούνται στις μεταφορές. Ο «Τυφώνας» συνεχίζει το έργο του πλέοντας χωρίς διακοπή απ’ άκρου εις άκρον τα θαλάσσια ύδατα που περιβρέχουν ολόκληρη την Ελλάδα. Ποιος είναι ο «Τυφώνας» Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει στο εισαγωγικό σημείωμά της η κυρία Εύη Λαζού, πρόεδρος του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, «θέλοντας να αναδείξει το αποτέλεσμα της δράσης του “Τυφώνα”, το Κοινωφελές Ιδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης ανέθεσε στον Πυγμαλίωνα Καρατζά να ακολουθήσει τις αποστολές του και να καταγράψει φωτογραφικά το καθημερινό έργο του σε επιλεγμένες θέσεις. Στιγμιότυπα από τη Λήμνο και τον Αγιο Ευστράτιο, τη Σαμοθράκη, τη Θάσο, τη Σκιάθο, τη Σάμο και τη χερσόνησο του Αγίου Ορους δείχνουν ανάγλυφα την εικόνα των ακτών μας. Ισορροπούν ανάμεσα στην ομορφιά της απάτητης φύσης και τη θλίψη που κάποτε γεννά το πέρασμα του ανθρώπου. Μας φέρνουν μπροστά στην ευθύνη μας να κρατήσουμε ζωντανή αυτή την εικόνα του θαυμαστού κόσμου που μας παραδόθηκε». Η απόλαυση της φυσικής ομορφιάς και ταυτόχρονα η θλίψη, τα αντιφατικά συναισθήματα στα οποία αναφέρεται η κυρία Λαζού, αποτελούν το κυρίαρχο συστατικό της καθημερινότητας στον «Τυφώνα». Αλλά δεν γίνεται διαφορετικά, εφόσον το Typhoon Project δημιουργήθηκε ακριβώς για να πρωτοστατήσει σε ένα ιδιότυπο σαφάρι απομακρύνοντας τα στερεά απορρίμματα που κάνουν την Ελλάδα να φαίνεται πιο άσχημη – αν μη τι άλλο. Το Typhoon Project εγκαινίασε τη δράση του το 2019, χρηματοδοτούμενο αποκλειστικά από το Κοινωφελές Ιδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης. Ο μεγάλος πρωταγωνιστής του προγράμματος και το επίκεντρο όλων των δραστηριοτήτων είναι ο «Typhoon», ένα σύγχρονο νορβηγικής κατασκευής πλοίο. Εχει μήκος 72 μέτρων και πλέει όλο τον χρόνο απορρυπαίνοντας μη προσβάσιμες από ξηράς παραλίες ανά την Ελλάδα. Ο «Τυφώνας» είναι το μοναδικό πλοίο στη Μεσόγειο το οποίο έχει τροποποιηθεί και εξοπλιστεί ειδικά για το έργο της απορρύπανσης. Τα τεχνικά μέσα που διαθέτει είναι υπερσύγχρονα, στην αιχμή της τεχνολογίας, ενώ στο ταξίδι του ο «Τυφώνας» μεταφέρει μαζί του πέντε ταχύπλοα σκάφη και, βέβαια, το πλήρωμά του, το οποίο απαρτίζεται από 34 άτομα. Κάθε φάση του διαρκούς εγχειρήματος απορρύπανσης των ελληνικών θαλασσών δεν θεωρείται ολοκληρωμένη προτού ο «Τυφώνας» μεταφέρει τα απορρίμματα που έχουν συλλεγεί τις προηγούμενες ημέρες σε δομές ανακύκλωσης ή ορθής απόρριψης. Η αντιρρύπανση Η κυρία Αγγελική Κοσμοπούλου, εκτελεστική διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, επισημαίνει ότι «ο “Τυφώνας”, χάρη στα πλωτά του μέσα και το επιδέξιο έμψυχο δυναμικό του, φτάνει σε απρόσιτες ακτές απομακρύνοντας τα απορρίμματα χρόνων -μέχρι και δεκαετιών σε ορισμένες περιπτώσεις- και αφαιρώντας τα βάρη της θάλασσάς μας. Εντούτοις, το έργο του “Τυφώνα” δεν σταματά στους καθαρισμούς. Η ομάδα του καθημερινά συλλέγει δεδομένα για την παράκτια ρύπανση στη χώρα μας, στοιχεία απαραίτητα για να κατανοηθεί η έκταση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης των ακτών, αλλά και για να σχεδιαστούν οι πολιτικές που θα την ανατρέψουν. Επίσης, αξιοποιώντας τις πολλές του δυνατότητες, ο “Τυφώνας” φιλοξενεί ερευνητικές ομάδες από ελληνικά πανεπιστήμια, συμβάλλοντας άμεσα στην εκπλήρωση του επιστημονικού τους έργου σχετικά με τη θαλάσσια ρύπανση και την προστασία της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς». Η ομάδα κρούσης του Project Typhoon αποτελείται από στελέχη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, καθώς και από μόνιμο προσωπικό του σκάφους. Η ομάδα αυτή συνεργάζεται με πανεπιστημιακά ιδρύματα για την υποστήριξη της έρευνας, αλλά και την κατανόηση του προβλήματος της θαλάσσιας ρύπανσης στη Μεσόγειο. Μεταξύ άλλων, το Typhoon Project εκτελεί συχνά κοινές αποστολές με το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών για τη μελέτη των βενθικών απορριμμάτων στον Σαρωνικό και τον Θερμαϊκό Κόλπο. Παρόμοιες συνέργειες γίνονται επίσης με την Ερευνητική Ομάδα Θαλάσσιας Τηλεπισκόπησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ειδικά για τον εντοπισμό και τη χαρτογράφηση πλαστικών με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων. Ούτως ή άλλως, το πλήρωμα του «Τυφώνα», εκτός από το βασικό έργο του καθαρισμού των ακτών, πραγματοποιεί δειγματοληψίες νερού χρησιμοποιώντας το λεγόμενο «manta net». Πρόκειται για ένα ειδικό δίχτυ το οποίο έχει δυνατότητα ανίχνευσης μικροπλαστικών στα πρώτα εκατοστά της υδάτινης στήλης. Αυτό παρέχει τη δυνατότητα μιας ολόπλευρης και πολυδιάστατης προσέγγισης στο πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης, διασφαλίζοντας ότι η καταγραφή της ρύπανσης είναι πλήρης, εφόσον ελέγχονται όλα τα κομμάτια πλαστικού, από τα πιο μικρά έως τα πιο μεγάλα. Επίσης, ειδικά για τα αλιευτικά απορρίμματα (δίχτυα, σχοινιά, πλαστικά και μη νήματα κ.λπ.) το Project Typhoon υλοποιεί το πρόγραμμα BlueCycle, το πρώτο ολοκληρωμένο εγχείρημα αυτής της κατηγορίας στην Ευρώπη. Το BlueCycle εστιάζει στην ανακύκλωση του πλαστικού αλιευτικού και ναυτιλιακού εξοπλισμού, στο πλαίσιο της ευρύτερης τάσης για την ενίσχυση της γαλάζιας και κυκλικής οικονομίας. Ενδεικτικά, μόνο για το 2021 ο «Τυφώνας» συνέλεξε δίχτυα και σχοινιά, συνολικού βάρους 37.682 κιλών. Ο τελικός στόχος του Project Typhoon είναι ο καθαρισμός του συνόλου της ελληνικής ακτογραμμής και η απόδοση των ακτών, καθαρών πλέον, στους κατοίκους και τους επισκέπτες της Ελλάδας. Ταυτόχρονα, το πρόγραμμα φροντίζει για τη συστηματική ευαισθητοποίηση του κοινού διοργανώνοντας ενημερωτικές εκδηλώσεις, ημερίδες κ.λπ. στις οποίες παρουσιάζονται τα συμπεράσματα από το έργο του «Τυφώνα». Επιπλέον, καθώς προτεραιότητα για το Κοινωφελές Ιδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης είναι η αλληλεπίδραση με τους πραγματικούς ανθρώπους, ο «Τυφώνας» φιλοξενεί στο κατάστρωμά του εκπαιδευτικές δράσεις, ομαδικές επισκέψεις κ.ά. Από την άποψη των στατιστικών στοιχείων, το Project Typhoon αποκαλύπτει την εντελώς πραγματική μεν, διόλου ευχάριστη δε εικόνα των ελληνικών ακτών σήμερα. Το 2020 ο «Τυφώνας» επισκέφτηκε 1.049 παραλίες και απομάκρυνε 112.595 κιλά απορριμμάτων. Το 2021, σχεδόν από τις μισές ακτές, απομακρύνθηκαν ακόμη περισσότερα άχρηστα υλικά, συνολικού βάρους 145.338 κιλών. Το πεδίο δράσης του «Τυφώνα» κατά τη διετία 2020-21 ήταν το Βόρειο Αιγαίο (Αγιος Ευστράτιος, Λήμνος, Σαμοθράκη, Θάσος), η Χαλκιδική και το Αγιον Ορος, η Σκιάθος, ο Σαρωνικός κόλπος (Παλαιά Φώκαια, Λεγραινά, Αγία Μαρίνα, Πάτροκλος, Κέα) και η περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου (Σάμος, Ικαρία, Φούρνοι, Πάτμος). Στατιστική απορριμμάτων Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, οπωσδήποτε, η σύνθεση των απορριμμάτων: ο πρωταθλητής των σκουπιδιών είναι το φελιζόλ, σε κομμάτια μεγέθους άνω των 2,5 εκατομμυρίων τα οποία αντιστοιχούν στο 36% της συνολικής ρύπανσης. Ακολουθούν τα μικρά πλαστικά κομμάτια (29%), τα λοιπά απορρίμματα (9%), τα μπουκάλια νερού/αναψυκτικού (6%), τα αλιευτικά (6%), τα καπάκια μπουκαλιών και οι πλαστικοί δακτύλιοι (5%), οι πλαστικές σακούλες (2%), τα καλαμάκια (2%), τα σχοινιά και οι σπάγκοι (2%). Για όποιον ενδιαφέρεται για το τι κρύβεται πίσω από την ετικέτα «λοιπά απορρίμματα» -η τρίτη μεγαλύτερη κατηγορία σκουπιδιών με μερίδιο 9% στη συνολική θαλάσσια ρύπανση με στερεά αντικείμενα-, η ομάδα του «Τυφώνα» εξηγεί ότι σε αυτά περιλαμβάνονται τα αλουμινένια κουτάκια αναψυκτικών/μπίρας, οι μπατονέτες, οι πλαστικές σακούλες τροφίμων (από πατατάκια κ.λπ.), οι συσκευασίες τροφίμων (από παγωτά, γιαούρτια κ.λπ.), τα αποτσίγαρα, τα φύλλα νάιλον (από χρήσεις τους στη βιομηχανία, στη γεωργία, σε θερμοκήπια κ.λπ.), τα μπουκάλια ή δοχεία απορρυπαντικών/καθαριστικών/λιπαντικών για κινητήρες κ.ά. Η ποικιλία των απορριμμάτων είναι εντυπωσιακή και αποκαρδιωτική ταυτόχρονα, κάνοντας το εγχείρημα του «Τυφώνα» να μοιάζει σισύφειο. Ωστόσο, για τους ανθρώπους του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, μία από τις πηγές εμψύχωσης για τη συνέχιση της προσπάθειας είναι τα ίδια τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί – και μάλιστα σε μόλις δύο χρόνια λειτουργίας. Με μια διαφορετική διατύπωση, όπως αναφέρεται σε κάποιο από τα κείμενα του λευκώματος «Το Αιγαίο από τον “Τυφώνα”», η καθημερινή αναμέτρηση με όσα εδώ και χρόνια βαραίνουν τις ακτές της πατρίδας μας, αλλά και η συνάντηση με το εκτυφλωτικό κάλλος του ελληνικού τοπίου «αποτελούν μια αντίθεση που δείχνει τον δρόμο σε όσους εργάζονται για το Project Typhoon ώστε να συνεχίσουν ακούραστα το ταξίδι έως ότου κυριαρχήσει η ομορφιά».