Μέσα σε ένα περιβάλλον αντικρουόμενων μηνυμάτων για την επόμενη ημέρα του προγράμματος στην Ελλάδα, η προληπτική πιστωτική γραμμή επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο ως η ενδιάμεση επιλογή μεταξύ της ολικής επιστροφής στις αγορές και ενός 4ου μνημονίου. Το συγκεκριμένο χρηματοδοτικό εργαλείο του ESM, το οποίο είχε αρχίσει να προωθείται ως λύση και το 2014, προσφέρει περισσότερη αυτονομία στη χάραξη πολιτικής και διευκολύνει την πρόσβαση στις αγορές με ένα δίχτυ ασφαλείας. Βεβαίως, όπως κάθε μηχανισμός στήριξης στην Ευρωζώνη, συνοδεύεται από υποχρεώσεις οι οποίες καταγράφονται σε μνημόνιο κατανόησης (MoU). Η ελληνική κυβέρνηση εξαγγέλλει ως στόχο την καθαρή έξοδο στις αγορές, ωστόσο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι τονίζουν με νόημα ότι στην εργαλειοθήκη του ESM υπάρχουν και μέσες λύσεις που μέχρι σήμερα είναι αναξιοποίητες. Τι είναι η προληπτική χρηματοδοτική βοήθεια Πρόκειται για ένα από τα έξι διαθέσιμα εργαλεία του ESM το οποίο δεν έχει χρησιμοποιηθεί έως σήμερα. Σκοπός του είναι η παροχή βοήθειας σε ένα μέλος του ESM που αντιμετωπίζει «ομαλές οικονομικές συνθήκες» και επιχειρεί να επιτύχει «συνεχιζόμενη πρόσβαση στη χρηματοδότηση από τις αγορές». Στο πλαίσιο αυτό, ο ESM προσφέρει τη δυνατότητα πρόσβασης σε χρηματοδοτική βοήθεια ως ένα δίχτυ ασφαλείας για την περίπτωση που η χώρα-μέτοχος αντιμετωπίσει «σημαντική δυσκολία» άντλησης κεφαλαίων από τις αγορές. Ποιες είναι οι εκδοχές της προληπτικής στήριξης Η προληπτική χρηματοδοτική βοήθεια μπορεί να χορηγηθεί μέσω μιας PCCL (Πιστωτική Γραμμή Προληπτικών Προϋποθέσεων) ή μέσω μιας ECCL (Πιστωτική Γραμμή Ενισχυμένων Προϋποθέσεων). Οι δύο αυτές πιστωτικές γραμμές μπορούν να χορηγηθούν είτε μέσω ενός δανείου είτε μέσω μιας συναλλαγής στην πρωτογενή αγορά. Και οι δύο αυτοί τύποι πιστωτικής γραμμής έχουν αρχική περίοδο διαθεσιμότητας ενός έτους και μπορούν να ανανεωθούν δύο φορές, μία φορά κάθε 6 μήνες. Πώς ενεργοποιείται η πιστωτική γραμμή Η πιστωτική γραμμή ενεργοποιείται μετά από πρωτοβουλία του ενδιαφερόμενου μέλους του ESM. Το μέλος έχει την ευελιξία να αιτηθεί την άντληση των κεφαλαίων οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της περιόδου διαθεσιμότητας της πιστωτικής γραμμής, σύμφωνα με τους συμφωνηθέντες όρους. Ενημερώνει τον ESM τουλάχιστον μία εβδομάδα πριν από την πρόθεση να αντλήσει κεφάλαια ανάλογα με το αποσκοπούμενο μέγεθος. Το μέγιστο ύψος μιας δόσης ή συναλλαγής στην πρωτογενή αγορά καθορίζεται στην αρχική απόφαση χορήγησης της πιστωτικής γραμμής. Ποιοι είναι οι όροι πρόσβασης Προκειμένου ένα μέλος του ESM να καταστεί δικαιούχος μιας PCCL, θα πρέπει να πληροί 6 κριτήρια: α) τήρηση των δεσμεύσεων υπό το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης· ένα μέλος του ESM που βρίσκεται υπό τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος μπορεί επίσης να έχει πρόσβαση σε μία PCCL, υπό την προϋπόθεση ότι συμμορφώνεται πλήρως με τις αποφάσεις και συστάσεις του Συμβουλίου που στοχεύουν στη διασφάλιση μιας ομαλής και ταχείας διόρθωσης του υπερβολικού ελλείμματος β) βιώσιμο χρέος γενικής κυβέρνησης γ) τήρηση των δεσμεύσεων υπό τη διαδικασία υπερβολικής ανισορροπίας (EIP)· ένα μέλος του ESM υπό το EIP μπορεί επίσης να έχει πρόσβαση σε μία PCCL, υπό την προϋπόθεση ότι αποδεικνύεται πως παραμένει δεσμευμένο στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών που εντοπίζονται από το Συμβούλιο δ) ιστορικό πρόσβασης στις διεθνείς κεφαλαιαγορές με λογικούς όρους ε) βιώσιμη εξωτερική θέση στ) απουσία προβλημάτων τραπεζικής φερεγγυότητας που θα δημιουργούσαν συστημικές απειλές για τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος της Ευρωζώνης. Η ελληνική κυβέρνηση εξαγγέλλει ως στόχο την καθαρή έξοδο στις αγορές, ωστόσο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι τονίζουν με νόημα ότι στην εργαλειοθήκη του ESM υπάρχουν και μέσες λύσεις που μέχρι σήμερα είναι αναξιοποίητες. Για τα μέλη του ESM, όπως η Ελλάδα, που δεν συμβαδίζουν με ορισμένα από τα κριτήρια επιλεξιμότητας τα οποία απαιτούνται για την πρόσβαση στην PCCL, αλλά η γενική οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση των οποίων παραμένει ομαλή, είναι ανοιχτή η πρόσβαση στην ECCL. Ποιες είναι οι υποχρεώσεις της χώρας-μέλους Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή -σε συνεννόηση με την ΕΚΤ και όπου είναι δυνατό μαζί με το ΔΝΤ- έχει ως καθήκον να διαπραγματευτεί με το ενδιαφερόμενο μέλος του ESM ένα μνημόνιο κατανόησης (MoU) που αναφέρει λεπτομερώς τους όρους πολιτικής οι οποίοι συνοδεύουν την προληπτική χρηματοδοτική συνδρομή. Ο βαθμός εποπτείας μετά την ενεργοποίηση Όταν χορηγείται μια ECCL ή μια PCCL, το μέλος του ESM υπόκειται σε ενισχυμένη επιτήρηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την περίοδο διαθεσιμότητας της πιστωτικής γραμμής. Ένα μέλος του ESM υπό ενισχυμένη επιτήρηση, σε διαβούλευση και συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενεργώντας σε συνεννόηση με την ΕΚΤ, τις Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές (ESA) και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕSRB) και -όπου κρίνεται σκόπιμο- το ΔΝΤ, «υιοθετεί μέτρα που στοχεύουν στην αντιμετώπιση των πηγών ή των δυνητικών πηγών δυσκολιών». Η προληπτική γραμμή ως βασικό σενάριο «Η Ελλάδα δεν θα αναζητήσει το καλοκαίρι του 2018 πιστωτική γραμμή στήριξης με νέες δεσμεύσεις, δηλαδή ένα κεκαλυμμένο μνημόνιο για να αποχαιρετήσει το πρόγραμμα, αλλά μετά την απόφαση της 15ης Ιούνη είμαστε βέβαιοι ότι θα βγει καθαρά και θα αποχαιρετήσει οριστικά τα μνημόνια». Η συγκεκριμένη αναφορά του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα σε πρόσφατο συνέδριο του Economist, στην πραγματικότητα αποκαλύπτει την αγωνία του να ξορκίσει την προοπτική ενός νέου μνημονίου από την πίσω πόρτα. Άλλωστε, ίσως σε όλες τις προβλέψεις του, έχει λειτουργήσει ως αυτοεκπληρούμενος προφήτης. Επιστροφή στις αγορές ή 4ο πρόγραμμα; «Θα μπορούσε να είναι μια προληπτική πιστωτική γραμμή, στα πρότυπα της επιλογής που προωθούσαμε το 2014» δήλωνε πρόσφατα στη «Ν» με νόημα υψηλόβαθμος Ευρωπαίος αξιωματούχος. Εξάλλου, τόσο ο εκπρόσωπος του ESM στην Αθήνα Νικόλα Τζιαμαρόλι όσο και ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Κλάους Ρέγκλινγκ, στις τελευταίες τους τοποθετήσεις έχουν τονίσει ότι ο ESM είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής της Ελλάδας· κι έχουν κάνει σαφές ότι… δεν θα την εγκαταλείψει.