Για πρώτη φορά έπειτα από έξι χρόνια αναγκαστικής σιγής, η δέηση «…εν τη κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλειπες Θεοτόκε», αναπέμφθηκε και πάλι από τα χείλη του προκαθήμενου της Ορθοδοξίας κ.κ. Βαρθολομαίου.  Ελάχιστα άτομα, με βάση τα πρωτόκολλα, πέρασαν στον αυλόγυρο της ανακαινισμένης μονής για να παρακολουθήσουν τη δοξολογία. Για τους Έλληνες του Πόντου η Παναγία Σουμελά είναι κάτι παραπάνω από τόπος προσευχής και κατάνυξης. Κατέφευγαν εκεί για να προστατευθούν στους διωγμούς, μια και η μονή απολάμβανε κάποιων, όχι ιδιαίτερα σημαντικών, προνομίων των σουλτάνων. Σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας είναι έργο του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Λουκά. Το όνομα Σουμελά, όπως μεταδίδει η ertnews, ετυμολογείται από το όρος μελά και του ποντιακού ιδιώματος ‘σού’, που σημαίνει «εις το» ή «εις του» και έγινε Σουμελά «εις του Μελά». Mετά το θάνατο του, βρέθηκε για ένα διάστημα στην Αθήνα και από τα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα στο όρος Μελά, σε απόσταση 46 χιλιομέτρων από την Τραπεζούντα.