Έχει ταξιδέψει σε περισσότερες από 45 χώρες που την καθόρισαν και τη διαμόρφωσαν ως «πολίτη του κόσμου». Τα τελευταία 7 χρόνια ασχολείται και με την πρακτική φιλοσοφία, διερευνώντας ποια είναι η καλή ζωή και πώς χτίζεται, με δάσκαλο τον Χρ. Γιανναρά. Συνέντευξη Χαριτίνη Μαλισσόβα / e-thessalia.gr Ανακαινίζω τη ζωή μου, το βιβλίο σας που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του; Όπως συμβαίνει σ’ όλους τους ανθρώπους, κατά τη διάρκεια της ζωής μου γεννιόνταν υπαρξιακά και καθημερινά ερωτήματα. Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Πώς να χειριζόμαστε τον θυμό μας; Πώς να διαμορφώσουμε ανθρώπινες σχέσεις χωρίς εντάσεις και τσακωμούς; Τι σημαίνει αγάπη; Πώς να μεγαλώσω τα παιδιά μου; Πώς να νικήσουμε τους φόβους μας; Γιατί αποτυγχάνουν οι δίαιτες; Χωρίς να εκτιμάμε αυτά που έχουμε, μπορούμε να είμαστε χαρούμενοι; Μήπως τελικά οι εμπειρίες μας διαμορφώνουν τη σκέψη μας; Πώς οι επιλογές μας θα είναι καλές; Και πολλά ακόμη ερωτήματα. Στην προσπάθειά μου να απαντήσω τα ερωτήματα της ζωής, συναντήθηκα με τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, την οποία αγάπησα και μελέτησα. Δύο χρόνια φιλοσοφικής διαδρομής και μελέτης, όπου απαντήθηκαν και ταξινομήθηκαν τα περισσότερα ερωτήματά µου. Έχω επίγνωση ότι στη σημερινή εποχή οι άνθρωποι βομβαρδίζονται καθημερινά από πολλές θεωρίες για την επίλυση των ερωτημάτων της ζωής. Όμως, οι περισσότερες είναι αποσπασματικές και γι’ αυτό αντιφατικές. Στο τέλος μένουμε απόλυτα μπερδεμένοι έχοντας χάσει τον έλεγχο των προτεραιοτήτων, της ουσίας. Μένουμε µε την αίσθηση ότι κάποιος άλλος κρατάει το τιμόνι της ζωής µας. Ως συνέπεια όλων αυτών γεννήθηκε η ανάγκη να καταθέσω την εμπειρία µου. Ως αρχιτέκτονας θεωρώ φυσικό επακόλουθο μιας μελέτης την πράξη. Στην προκειμένη περίπτωση αντί για κτίριο έγινε βιβλίο. Με ποιους τρόπους η Αρχιτεκτονική και ο Αριστοτέλης έγιναν έμπνευση για τη δόμηση ενός βιβλίου συμβουλευτικής; Το βιβλίο μου βασίστηκε στα «Ηθικά Νικομάχεια» του Αριστοτέλη, το οποίο είναι ένα βιβλίο με μαθήματα που έδινε ο Αριστοτέλης στους πολίτες εκείνης της εποχής που ενδιαφέρονταν «πώς χτίζεται μια καλή ζωή». Επομένως, επί της ουσίας εγώ προσπάθησα μέσω της δικής μου οπτικής να ξαναδώσω ζωή σε μια θεωρία που ο σκοπός της ήταν εξαρχής συμβουλευτικός, για να έχουμε μια καλή ζωή. Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι ο πιο ολοκληρωμένος πρακτικός τρόπος σκέψης, που μπορεί να έχει ο άνθρωπος για να «χτίσει µια καλή ζωή», είναι ο αρχιτεκτονικός. Γι’ αυτό τα περισσότερα παραδείγματά του είναι μέσα από το χτίσιμο ενός κτιρίου. Ο αρχιτέκτονας καθορίζει ένα όραμα. Κάτι που δεν υπάρχει. Με τον ίδιο τρόπο οραματιζόμαστε τα θέλω µας, τα όνειρά µας, τη ζωή µας την ίδια. Για να τα πραγματοποιήσουμε πρέπει να βρούμε τους κατάλληλους «συνοδοιπόρους». Οι συνεργάτες στη ζωή ονομάζονται συνοδοιπόροι, οι οποίοι θα µας βοηθήσουν ποικιλοτρόπως για να πραγματοποιήσουμε τη ζωή που επιθυμούμε. Να τονίσω ότι όσο πιο ψηλούς στόχους-επιθυμίες έχουμε, τόσο μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων χρειαζόμαστε για να τους πετύχουμε. Γιατί επιλέξατε την Αριστοτελική Σχολή; Πού υπερτερεί; Έχοντας την εμπειρία πολλαπλών ρόλων ως επαγγελματίας, ως μάνα, ως φίλη, ως σύζυγος, ως ταξιδεύτρια, ο Αριστοτέλης δεν µε έπεισε γιατί θεωρείται αυθεντία. Με έπεισε, γιατί αυτό που διάβαζα έκρινα ότι ήταν «έτσι όπως συμβαίνει στη ζωή µου», επομένως αληθινό. Η θεωρία του Αριστοτέλη βασίζεται στην αρχή: «Η ζωή του ανθρώπου δεν είναι τα λόγια του, αλλά οι πράξεις του, οι ενέργειές του». Ανάλογα µε τις πράξεις του, ο κάθε άνθρωπος θα έχει και την αντίστοιχη ζωή. Η φιλοσοφία του είναι πρακτική φιλοσοφία. Δίνει τις αρχές, τις βάσεις για να σχεδιάσει και να πραγματοποιήσει ο καθένας µας τους κανόνες της ζωής που επιθυμεί και μπορεί να έχει. Όπως λέει και ο ίδιος, η δυσκολία είναι η πράξη και γι’ αυτό μεγάλο τμήμα της φιλοσοφίας του αναφέρεται πώς θα πετύχουμε την εφαρμογή της θεωρίας. Η όποια αλλαγή στη ζωή µας έρχεται µέσω των πράξεών µας. Η θεωρία του μπορεί να αλλάξει το πώς νιώθουμε, τον τρόπο που σκεφτόμαστε, τον τρόπο που βλέπουμε τις καταστάσεις και εντέλει τον τρόπο που πράττουμε, προκειμένου να αποκτήσουμε μόνιμη όρεξη για ζωή. Αυτό ακριβώς είναι το στοιχείο στο οποίο υπερτερεί η Αριστοτελική θεωρία ότι είναι κατανοητή, πρακτική και εφαρμόσιμη από τους κανονικούς ανθρώπους, τους πολλούς, από την πλειοψηφία. Σε ποιους απευθύνεται το βιβλίο σας; Το βιβλίο μου απευθύνεται στους ώριμους ανθρώπους. Δεν εννοώ τους μεγάλους σε ηλικία. Με το μεγάλωμα δεν έρχεται απαραίτητα και η ωρίμαση, μπορεί να μεγαλώνουμε, αλλά να µην ωριμάσουμε ποτέ. Ωριμάζουμε, όταν αντιλαμβανόμαστε, συνειδητοποιούμε ότι ο καπετάνιος στη ζωή µας είμαστε εμείς, κρατάμε το τιμόνι και χαράζουμε την καλύτερη πορεία για τη ζωή μας και είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτή. Η υπευθυνότητα μπορεί να ξεκινήσει από την εφηβεία μας και να διαρκέσει σ’ όλη μας τη ζωή. Στο βιβλίο χρησιμοποίησα τον προφορικό λόγο, προκειμένου να μπορεί να γίνει κατανοητό και ευχάριστο για όλες τις ηλικίες. Με έχει εντυπωσιάσει ότι λαμβάνω μηνύματα κυρίως από γυναίκες, όπου αναφέρουν ότι θα το αγοράσουν δώρο στα παιδιά τους. Διαβάζατε ανάλογα βιβλία ξένων συγγραφέων; Τα διαβάσματά μου σ’ αυτόν τον τομέα ήταν ποικίλα. Από ξένους φιλοσόφους όπως Νίτσε, Κρισναμούρτι, Δαλάι Λάμα… σύγχρονους ψυχαναλυτές, Γιάλομ, Μπουκάι… Όταν όμως διαπίστωσα ότι οι περισσότεροι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι προσπάθησαν να απαντήσουν στο ερώτημα τού «πώς χτίζεται μια καλή ζωή», θα έλεγα ότι αφιερώθηκα περισσότερο σ’ αυτούς. Εκτός από τον Αριστοτέλη διάβασα Πλάτωνα, Επίκουρο, Δημόκριτο… ένιωσα ότι οι θεωρίες τους είναι πιο δομημένες και ολοκληρωμένες. Μου ταίριαζαν καλύτερα. Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε; Διάβασα το βιβλίο της Ντέλια Όουενς «Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες» και με εντυπωσίασε το γεγονός ότι η ηρωίδα καταλάβαινε πολλές φορές τη συμπεριφορά των ανθρώπων μέσω της συμπεριφοράς των ζώων και των φυτών. Παρομοίως και εγώ συχνά αναγνωρίζω και εξηγώ τους ανθρώπους. Μπορώ να πω για κάποιον: «Αυτός είναι ελιά, δεν μπορεί να κάνει τριαντάφυλλα… μην επιμένεις…». Το πρόβλημα της εποχής μας είναι η κατάθλιψη, η απώλεια της όρεξης για ζωή. Πώς μέσα στην οικονομική κρίση και την πανδημία μπορούμε να ανακαλύψουμε τη χαρά της ζωής; Δυσκολίες στη ζωή πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν. Η ζωή είναι συνυφασμένη με την αλλαγή. Η κάθε αλλαγή διαταράσσει την ισορροπία της ζωής και προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε μια νέα ισορροπία. Αυτό είναι ένα δύσκολο έργο, αλλά ταυτόχρονα και η ομορφιά της ζωής. Τις δύσκολες καταστάσεις, όπως είναι η εποχή που ζούμε, εάν τις χειριστούμε καλά, θα αποδειχτούν ευκαιρίες ωρίμανσης και ανάπτυξης των προσωπικών μας δυνάμεων που ούτε είχαμε φανταστεί ότι υπήρχαν μέσα μας. Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη; Σε οποιαδήποτε δυσκολία ή μεγάλη επιτυχία να μη χάσουμε την ανθρωπιά μας. Με απλά λόγια να μη γίνουμε θηρία ή νάρκισσοι. Τι σας έχει λείψει περισσότερο στην περίοδο του εγκλεισμού; Η καθημερινή κοινωνική συναναστροφή με τους συνεργάτες μου, οι χειραψίες του καλωσορίσματος, τα φιλιά και οι αγκαλιές με τους φίλους μου… «Ανακαινίζω τη ζωή μου…». Πώς θα ολοκληρώνατε τη φράση; «Ανακαινίζω τη ζωή μου και αποκτώ όρεξη για ζωή».